Η ριζοσπαστική αριστερά ως ιδεολογικοπολιτικός πυλώνας που δημιουργήθηκε ωε «σαρξ εκ της σαρκός» των κομμουνιστικών κομμάτων της Ευρώπης, αφορμόμενη από συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα όπως ο Μάης σου '68 και η Άνοιξη της Πράγας, έθεσε στο δημόσιο διάλογο την ανάγκη για Ευρώπη πιο δίκαιη και κοινωνικά ευαίσθητη.
Το νεομαρξιστικό-ευρωκομμουνιστικό κίνημα που γεννήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του '60 γιγαντώθηκε μέσα στα επόμενα χρόνια διεκδικώντας τα δημοκρατικά αιτήματα των κοινωνικών στρωμάτων που εκπροσωπούσε (εργατική τάξη, άτομα με χαμηλά εισοδήματα). Αποτέλεσε κατά κάποιον τρόπο μια επαναστατική και συνάμα άκρως προοδευτική δύναμη, σε μια Ευρώπη που ακροβατούσε μεταξύ των καπιταλιστικών χωρών της Κεντρικής και Βόρειας ηπείρου και των Ανατολικών του σταλινικού ολοκληρωτισμού.
Ο «Τρίτος Δρόμος», όπως τον όρισε ορθά ο Ενρίκο Μπερλίνγκουερ, γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος Ιταλίας και ηγετική μορφή του νεοκομμουνιστικού χώρου, διαχωρίζει πλήρως τη θέση του από τον αποτυχημένο κοινωνικά και δημοκρατικά Υπαρκτό Σοσιαλισμό και θέτει τρεις άξονες πολιτικού προβληματισμού. Η χάραξη πορείας βασισμένη στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία, ο κριτικός-δομικός μαρξισμός και η βάθρων μεταρρύθμιση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, αποτέλεσαν τον ορισμό του ευρωκομμουνιστικού εγχειρήματος, ενός προοδευτικού χώρου που κινήθηκε μεταξύ της άκρας αριστεράς και της σοσιαλδημοκρατίας.
Όπως πολύ συχνά ανέφερε σε γραπτά του κείμενα ο Νίκος Πουλαντζάς «ο σοσιαλισμός για να επιτύχει οφείλει να είναι δημοκρατικός και άκρως ριζοσπαστικός, ανταποκρινόμενος στις ανάγκες των ατόμων». Ωστόσο η αποτυχία πολλών νεοκομμουνιστικών κινημάτων και σχηματισμών να ηγεμονοποιήσουν κοινωνικά και πολιτικά το σχέδιο τους για μια Ευρώπη των λαών και όχι της ελίτ, οδήγησε ιστορικά στο φαινόμενο της «Ευρωπαϊκής Ένωσης δύο ταχυτήτων».
Οι οικονομικά ισχυρές χώρες του Βορρά δημιουργήσαν το δικό τους κλειστό λόμπι λήψης αποφάσεων, με απώτερο σκοπό τη διαφύλαξη των συμφερόντων τους και τη σταδιακή χειραγώγηση του υπολοίπων κρατών, κυρίως αυτών του «φτωχού» υπερχρεωμένου και μεσογειακού Νότου.
Επομένως η άποψη για την «κατασκευή» μιας μεταβιβαστικής ένωσης κρατών (μεταφορά χρήματων από τους φορολογούμενους πολίτες των ισχυρών χωρών σε ανίσχυρους) δεν βρήκε πρόσφορο έδαφος. Η ευρωπαϊκή αριστερά, ως «απόγονος» και συνεχιστής του νεομαρξιστικού μοντέλου, οφείλει να θέσει σε δημόσια διαβούλευση μέσω ενός διεθνιστικού και ριζοσπαστικού διαλόγου, προτάσεις με σκοπό την ενοποίηση της Ευρώπης με κοινωνικό πρόσημο.
Η επαναθεμελίωση των αρχών που διέπουν τη φύση και τη λειτουργία της ευρωκομμουνιστικής ιδεολογίας αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση της δημιουργίας ενός νέου προοδευτικού κοινωνικού φεντεραλισμού.
