Με την κυβέρνηση να επιδιώκει με μεθοδεύσεις να αποδείξει την αλήθεια του αντιεπιστημονικού ισχυρισμού, ότι ο τεμαχισμός, η απόσπαση και η μεταφορά αλλού ενός αρχαιολογικού συγκροτήματος έκτασης 1.600 τ.μ., με προφανή κίνδυνο για την απώλεια της αυθεντικότητας και της ακεραιότητας του μνημείου, είναι μονόδορμος.
Κι αυτό γιατί σύμφωνα με τον αρχαιολογικό νόμο, η απόσπαση των αρχαιοτήτων επιτρέπεται μόνο στο ενδεχόμενο που αποδεδειγμένα δεν υπάρχει τεχνική λύση παραμονής τους στη θέση τους. Όσο και να φαίνεται λοιπόν περίεργο, η προσπάθεια της κυβέρνησης δεν επικεντρώνεται σε ένα θέμα διαφορετικής πολιτικής προσέγγισης, αλλά αντίθετα, σε ένα καθαρά τεχνικό ζήτημα. Προσπαθούν να αποδείξουν δηλαδή ότι η μέθοδος κατασκευής του σταθμού Βενιζέλου με τα αρχαία αμετακίνητα είναι ανέφικτη, ατελέσφορη ή ανεφάρμοστη, προκειμένου να αναδειχθεί η επιλογή της απόσπασης των αρχαιοτήτων ως δήθεν η μόνη και γι’ αυτό και η νόμιμη οδός.
Η μέθοδος κατασκευής του σταθμού με τα αρχαία κατά χώρα που προσπαθούν να… θάψουν, είναι μια μέθοδος διεθνώς αναγνωρισμένη, η οποία εγκρίθηκε και ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 2017 στο σταθμό Βενιζέλου και η οποία μόλις ήρθε η κυβέρνηση Μητσοτάκη διακόπηκε, για να εφαρμοστεί, αντ’ αυτής, η μέθοδος της απόσπασης των αρχαιοτήτων. Τη στιγμή μάλιστα που οι σχετικές μελέτες είχαν εγκριθεί όλες πλην μιας, την οποία περιέργως «εξαφάνισαν» και ενώ η κατασκευή στη Βενιζέλου είχε ήδη προχωρήσει με έργα ύψους 5 εκ. Ευρώ, τα οποία και αποδόμησαν για να επιτύχουν το στόχο της απόσπασης του μνημείου.
Η υπό αμφισβήτηση μέθοδος είναι η ίδια που εφαρμόστηκε από την Αττικό Μετρό ΑΕ για την κατασκευή του σταθμού Μοναστηράκι. Όπου η κατασκευή δεν έγινε με τη συνήθη λύση του ανοικτού ορύγματος, αλλά με τη μέθοδο pipe jacking, με κάτωθεν υποστήριξη δηλαδή των επιφανειακών στρωμάτων με τη γνωστή μέθοδο της προώθησης σωλήνων, προκειμένου να παραμείνει αμετακίνητος ο ναός της Παντάνασσας και ο περιβάλλων χώρος, ακριβώς επάνω από τον υπόγειο σταθμό.
Και Αρχαία και Μετρό: Μια αειφορική προσέγγιση
Το τεχνικό ζήτημα βέβαια το οποίο προβάλλεται ως αιχμή της διαφωνίας αντανακλά ένα βαθύτερο πολιτικό πρόβλημα, το οποίο αναδεικνύει τη χαώδη διαφορά αντιμετώπισης των έργων υποδομής και των μνημείων Πολιτισμού που αποκαλύπτονται κατά την κατασκευή τους, ανάμεσα στη συντηρητική και οπισθοδρομική αντίληψη από την οποία εμφορείται η κυβέρνηση της ΝΔ αφενός και στη σύγχρονη, προοδευτική και ανοικτών οριζόντων αντιμετώπιση που ακολουθεί η αντιπολίτευση, αλλά και το σύνολο του επιστημονικού κόσμου που αντιδρά στην καταστροφή του μνημείου αφετέρου.
Η συντηρητική αντίληψη, ως παραδοσιακά τεχνοκρατική, δεν αναγνωρίζει καμία διάσταση Πολιτισμού στα τεχνικά έργα, θεωρώντας τα μνημεία που αποκαλύπτονται κατά την κατασκευή υπόγειων έργων ως εμπόδια που πρέπει να απομακρυνθούν.
Η προοδευτική και σύγχρονη αντίληψη της αειφορίας αντίθετα, αντιμετωπίζει τα τεχνικά έργα με ευρύτερη και πιο ολοκληρωμένη αντίληψη, ως έργα πολλαπλού σκοπού, αναγνωρίζοντας σε αυτά εκτός από τις συνήθεις τεχνικές και περιβαλλοντικές και κοινωνικές και αναπτυξιακές και πολιτιστικές διαστάσεις. Η αειφορική αντίληψη θέλει τα έργα υποδομής ευκαιρία για μια ευρύτερη αναμόρφωση των σύγχρονων πόλεων, με την αρμονική ενσωμάτωση των μνημείων στα τεχνικά έργα, σε μια προσπάθεια ανάδειξης της ιστορικής συνέχειας των πόλεων, ως στοιχείου Πολιτισμού.
Αυτή η σύγχρονη αντίληψη πάντως, την οποία με πείσμα αντιστρατεύεται η σημερινή συντηρητική κυβέρνηση, εφαρμόζεται τις τελευταίες δεκαετίες στην κατασκευή υπόγειων έργων Μετρό σε όλες τις γειτονικές μας χώρες. Ιταλία, Βουλγαρία και Τουρκία, που μοιράζονται την ίδια ιστορία και τον ίδιο Πολιτισμό με εμάς, ενσωμάτωσαν αρμονικά τα μνημεία που αποκαλύφθηκαν κατά την κατασκευή με τα έργα Μετρό, αναδεικνύοντας με αυθεντικό τρόπο την ιστορία, δίπλα στην τεχνολογική εξέλιξη.
Τα οικονομικά συμφέροντα
Βέβαια, πρέπει να παραδεχθούμε ότι πίσω από την πολιτική σύγκρουση διαφορετικών αντιλήψεων, υποκρύπτονται και ισχυρά οικονομικά συμφέροντα. Τα δεκάδες εκατομμύρια Ευρώ σε αποζημιώσεις που ήδη καταβάλλονται από το δημόσιο στον εργολάβο για τις καθυστερήσεις που το ίδιο προκαλεί και μάλιστα χωρίς την παραπομπή των διεκδικήσεων του εργολάβου σε διαιτητικά δικαστήρια, παίζουν, ασφαλώς, κάποιο ρόλο.
Τη στιγμή μάλιστα που αν είχε συνεχιστεί η κατασκευή του σταθμού Βενιζέλου με τα αρχαία δηλαδή αμετακίνητα, οι 12 στους 13 σταθμούς θα παραδίδονταν στο τέλος του 2020 και το Μετρό θα λειτουργούσε στη Θεσσαλονίκη σε 1 μόλις μήνα από σήμερα. Με τους εργολάβους βέβαια, σε αυτό το ενδεχόμενο, να είχαν μείνει χωρίς τα επιπλέον κέρδη που εισπράττουν σήμερα. Όταν οι πολιτικές σκοπιμότητες εναρμονίζονται με οικονομικές διεκδικήσεις, πάντα κάποιος μένει κερδισμένος…
Στοιχεία – φωτιά στο ΣτΕ που αποδομούν την κυβερνητική επιχειρηματολογία
Στο μήκος κύματος αυτής της σύγκρουσης, ο Νοέμβριος υπήρξε μέχρι τώρα πολύ πυκνός μήνας όσον αφορά εξελίξεις στο συγκεκριμένο ζήτημα. Στις 6 Νοεμβρίου ξεκίνησε η συζήτηση στην ολομέλεια του ΣτΕ των προσφυγών που κατέθεσαν επιστημονικοί και κοινωνικοί σύλλογοι εναντίον της απόσπασης των αρχαιοτήτων της Βενιζέλου. Είχε προηγηθεί, λίγες μέρες πριν, μια τυχαία, όπως παρουσιάστηκε, επίσκεψη της υπουργού Πολιτισμού στην πρόεδρο του ΣτΕ…
Οι προσφεύγοντες υπέβαλαν στο δικαστήριο ατράνταχτα στοιχεία, ακολουθούμενα από καταθέσεις τεχνικών εκθέσεων με αναλυτική τεκμηρίωση από πλευράς ειδικών στο αντικείμενο επιστημόνων, μελετητών και καθηγητών Πολυτεχνείων, που αποδόμησαν πλήρως και με ακλόνητα επιχειρήματα τους κυβερνητικούς ισχυρισμούς.
Τρία ήταν τα πρωτογενή στοιχεία που κατατέθηκαν όμως στο ΣτΕ και τα οποία ανέτρεψαν πλήρως τους κυβερνητικούς σχεδιασμούς.
- Η κατάθεση του πίνακα των 19 μελετών που υποβλήθηκαν, εγκρίθηκαν, αλλά και πληρώθηκαν από την προηγούμενη διοίκηση της Αττικό Μετρό ΑΕ για το σταθμό Βενιζέλου μόνο τους τελευταίους 6 μήνες πριν την αλλαγή του σχεδιασμού, από την άνοιξη έως το φθινόπωρο του 2019. Ο πίνακας των μελετών αποδόμησε πλήρως τον ισχυρισμό ότι δήθεν δεν βρέθηκαν μελέτες που υποστήριζαν τεχνικά τη λύση της κατασκευής της Βενιζέλου με τα αρχαία αμετακίνητα.
- Η υποβολή της προεκτίμησης του κόστους της κατασκευής του σταθμού Βενιζέλου με τα αρχαία αμετακίνητα, όπως είχε υποβληθεί από τον ανάδοχο το 2018. Στον πίνακα αυτόν το επιπλέον κόστος του σταθμού προεκτιμάται σε μόλις 32 εκ. Ευρώ, αναδεικνύοντας τους ψευδείς ισχυρισμούς της σημερινής διοίκησης της Αττικό Μετρό, η οποία υποστήριζε αναληθώς ότι δήθεν το κόστος αυτής της λύσης θα έφτανε τα… 90 εκ. Ευρώ.
- Και τέλος η κατάθεση στο δικαστήριο της αναλυτικής απάντησης του έμπειρου και γνωστού μελετητικού γραφείου Π. Βέττα στις ερωτήσεις και τις παρατηρήσεις της Αττικό Μετρό ΑΕ, η οποία «εξαφανίστηκε» και δεν έφτασε ποτέ στην εταιρεία. Το γεγονός αυτό της «εξαφάνισης» των απαντήσεων του μελετητή αξιοποιήθηκε ως πρόσχημα για να απορριφθεί η τελευταία μελέτη και να διακοπεί ο σχεδιασμός του σταθμού με τη λύση της κατασκευής με τα αρχαία αμετακίνητα, αναδεικνύοντας τις σκοτεινές μεθοδεύσεις με τις οποίες διακόπηκε η κατασκευή του σταθμού, αλλά και του έργου ολόκληρου, για να εφαρμοστεί η λύση της απόσπασης.
Επιπλέον των στοιχείων - φωτιά, κατατέθηκαν 4 αναλυτικές τεχνικές εκθέσεις και συγκεκριμένα:
- Ενός μελετητή Πολιτικού Μηχανικού, ίδιας τάξεως και αντικειμένου μελετών με το γραφείο Βέττα,
- Δύο καθηγητών Σχολών Πολιτικών Μηχανικών του Πολυτεχνείου στο ειδικό αντικείμενο της Γεωτεχνικής Μηχανικής και των Υπογείων Έργων, ενός του ΕΜΠ και ενός του ΑΠΘ,
- Ενός καθηγητή Αρχιτεκτονικής του ΔΠΘ ειδικού στη διατήρηση μνημείων και
- Του πρώην Προέδρου της Αττικό Μετρό ΑΕ και καθηγητή του Τμήματος. Πολιτικών Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ
Οι 4 Τεχνικές Εκθέσεις αποδόμησαν πλήρως τους κυβερνητικούς ισχυρισμούς και αποκάλυψαν τις μεθοδεύσεις με τις οποίες υποστηρίχθηκε η αλλαγή σχεδιασμού στο έργο.
Από την κυβερνητική πλευρά, κατατέθηκαν τεχνικές εκθέσεις της σημερινής διοίκησης, καθώς και προθύμων υπαλλήλων της Αττικό Μετρό, των ίδιων που επί 4 χρόνια ουδέποτε είχαν αντιδράσει, ούτε και είχαν αμφισβητήσει τη μέθοδο κατασκευής του σταθμού με τα αρχαία αμετακίνητα. Τα στελέχη της Αττικό Μετρό επέμειναν στον αντιεπιστημονικό ισχυρισμό ότι η τεχνική λύση που εφαρμόστηκε στον σταθμό Μοναστηράκι πριν χρόνια από την Αττικό Μετρό, αλλά και σε πολλά έργα διεθνώς, μεταξύ των οποίων και στον σταθμό Βενετία του Μετρό του Μιλάνου, είναι ανέφικτη, ανεφάρμοστη ή ατελέσφορη και δεν μπορεί να εφαρμοστεί στην κατασκευή του σταθμού Βενιζέλου…
Και είναι τουλάχιστον απορίας άξιο πως η Αττικό Μετρό, η οποία στο παρελθόν πάντοτε αξιοποιούσε επιστημονικούς και τεχνικούς συμβούλους σε κάθε περίπτωση που βρίσκονταν μπροστά σε κρίσιμες αποφάσεις, δεν μπόρεσε να βρει έναν ειδικό στο αντικείμενο επιστήμονα να καταθέσει ότι η μελέτη Βέττα είναι λάθος και μη εφικτή και ότι η τεχνική λύση της κατασκευής του σταθμού με τα αρχαία αμετακίνητα δεν υπάρχει…
Διότι δεν συνεμορφώθην…
Η δυσχερής θέση στην οποία βρέθηκε η κυβέρνηση μετά την αποδόμηση των ισχυρισμών της, κινητοποίησε υπόγειους μηχανισμούς αυτοάμυνας.
Δευτέρα 9 Νοεμβρίου: Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος προαναγγέλλει, ως μη όφειλε, εισαγγελική έρευνα εναντίον του πρώην Προέδρου της Αττικό Μετρό ΑΕ, πρώην Πρύτανη και καθηγητή Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ, για δήθεν διασπορά ψευδών ειδήσεων στο διαδίκτυο, για μια ανάρτηση που ήδη είχε αποσυρθεί από την προηγούμενη.
Η προαναγγελία εισαγγελικής έρευνας έρχεται 3 μέρες μετά την κατάθεση της τεχνικής έκθεσης στο ΣτΕ με τα στοιχεία που αποδόμησαν την κυβερνητική επιχειρηματολογία.
Επίδικο ζήτημα της παραγγελίας της εισαγγελικής έρευνας υπήρξε μια ανάρτηση στην προσωπική του σελίδα στο facebook την Κυριακή 8 Νοεμβρίου, για ένα περιστατικό εσφαλμένου τεστ στον ΕΟΔΥ, που έκανε προηγουμένως τον γύρο των συστημικών καναλιών της τηλεόρασης και του διαδικτύου με εκατομμύρια θεατές, χωρίς να προκληθούν αντιδράσεις από τον ΕΟΔΥ. Μια ανάρτηση η οποία, αν και σημειώνονταν εξ αρχής ότι γίνονταν με επιφύλαξη, καθώς δεν ήταν ο ίδιος αυτόπτης και αυτήκοος μάρτυρας, κατέβηκε πάντως λίγες ώρες αργότερα με εξηγήσεις.
Τρίτη 10 Νοεμβρίου: Η κυβερνητική προφητεία επαληθεύεται. Η εισαγγελία Θεσσαλονίκης διατάσσει προκαταρκτική έρευνα σε βάρος του πρώην προέδρου της Αττικό Μετρό. «Δι΄ασήμαντον αφορμήν», όπως έγραφαν παλαιότερα…
Παρασκευή 13 Νοεμβρίου: Δημοσιεύεται απάντηση του πρώην Προέδρου της Αττικό Μετρό ΑΕ στην επιστολή των μελών του ΚΑΣ με την οποία προσπαθούν να απολογηθούν, με έολα και αναληθή επιχειρήματα για τη θετική τους γνωμοδότηση στην κυβερνητική πρόταση της απόσπασης των αρχαιοτήτων της Βενιζέλου.
Το άρθρο – απάντηση του πρώην Προέδρου της Αττικό Μετρό ΑΕ στην επιστολή των μελών του ΚΑΣ, στο οποίο αποδομούνται με τεκμηρίωση οι αναληθείς ισχυρισμοί τους, τιτλοφορείται: «Γιατί η απόσπαση των αρχαιοτήτων της Βενιζέλου είναι εκτός νομιμότητας».
Κυριακή 15 Νοεμβρίου: Δύο μόλις μέρες μετά, η εφημερίδα Πρώτο Θέμα αφιερώνει «πληρωμένο» δισέλιδο με σκοπό τον ηθικό, οικογενειακό και επαγγελματικό διασυρμό του πρώην Προέδρου της Αττικό Μετρό, πρώην Πρύτανη και καθηγητή ΑΠΘ, με χυδαίες συκοφαντίες εναντίον του και κατασκευασμένα ψεύδη.
Ο πρώην Πρόεδρος της Αττικό Μετρό απαντά ότι το δημοσίευμα έχει ως αιτία τη στάση του στην υπόθεση του Μετρό και των Αρχαίων και δηλώνει ότι επιφυλάσσεται για την άσκηση κάθε νόμιμου δικαιώματός του.
Παρασκευή 20 Νοεμβρίου: Δημοσιοποιείται επιστολή του Ομότιμου Καθηγητή της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ και πρώην μέλους του ΚΑΣ Βλάση Κουμούση, στην οποία το μέλος του ΚΑΣ εξηγεί πως χειραγωγήθηκε το όργανο, προκειμένου να γνωμοδοτήσει θετικά υπέρ της απόσπασης.
Αναφέρει συγκεκριμένα ότι στη συνεδρίαση δεν κλήθηκε ο μελετητής της επίδικης μελέτης, την οποία η Αττικό Μετρό με συνοπτικές διαδικασίες και με μια πολιτική απόφαση απέρριψε, προκειμένου να καταθέσει τις απόψεις του για μια μελέτη που βρέθηκε στο επίκεντρο της συζήτησης στη συνεδρίαση, παρά το γεγονός ότι στο ΚΑΣ συνηθίζεται να καλούνται οι μελετητές. Και βέβαια στη συνεδρίαση δεν είχε κλήθεί ούτε ο προηγούμενος πρόεδρος της Αττικό Μετρό ΑΕ, ο οποίος είχε χειριστεί τα ζητήματα που αναληθώς και διαστρεβλωμένα παρουσίαζε η σημερινή διοίκηση στο ΚΑΣ.
Κι ακόμη, ο καθηγητής Κουμούσης περιγράφει πως αποκρύφτηκε στη συνεδρίαση από την Αττικό Μετρό η αλήθεια για την κατασκευή του σταθμού Μοναστηράκι, στον οποίο εφαρμόστηκε η ίδια μέθοδος που τώρα η Αττικό Μετρό απέρριπτε ως ανέφικτη και ανεφάρμοστη.
Προσθέτοντας μάλιστα, ως ειδικός στο αντικείμενο δομοστατικός μηχανικός, ότι στο Μοναστηράκι η μέθοδος εφαρμόστηκε με δυσμενέστερες συνθήκες από εκείνες στη Βενιζέλου, καθώς και το άνοιγμα που έπρεπε γεφυρωθεί ήταν διπλάσιο από εκείνο της Βενιζέλου, αλλά και το υπερκείμενο βάρος του ναού της Παντάνασσας και του περιβάλλοντα χώρου στο Μοναστηράκι ήταν πολύ μεγαλύτερο από τον μαρμαρόστρωτο δρόμο στη Βενιζέλου. Αποδομώντας έτσι πλήρως τους ισχυρισμούς της κυβερνητικής πλευράς ότι η μέθοδος στην οποία στηρίχθηκε η μελέτη Βέττα δεν μπορεί να εφαρμοστεί στη Βενιζέλου.
Υπενθυμίζεται ότι ο Καθηγητής Κουμούσης, στην επίμαχη συνεδρίαση του ΚΑΣ με αντικείμενο την απόσπαση των αρχαιοτήτων της Βενιζέλου είχε μειοψηφήσει, υπερψηφίζοντας την τεχνική λύση κατασκευής του σταθμού με τα αρχαία αμετακίνητα. Για να απομακρυνθεί στη συνέχεια από τη σύνθεση του ΚΑΣ, με απόφαση της υπουργού Πολιτισμού. Όπως άλλωστε και όλοι όσοι σε εκείνη τη συνεδρίαση είχαν μειοψηφίσει…
Οι υπερασπιστές της αρμονικής συνύπαρξης της Τεχνολογίας με τον Πολιτισμό, στη χώρα της καταγωγής του, εν έτει 2020 διώκονται και συκοφαντούνται. Ο αγώνας για το Μετρό και τα Αρχαία στην υπηρεσία της κοινωνίας και του Πολιτισμού συνεχίζεται ακάθεκτος…
*Ο Γιάννης Μυλόπουλος είναι Καθηγητής Πολυτεχνικής Σχολής ΑΠΘ, πρώην Πρόεδρος της Αττικό Μετρό ΑΕ
