Τον περασμένο Σεπτέμβριο η πρυτανεία του ΑΠΘ αποφάσισε να υλοποιήσει το σχέδιο εγκατάστασης της βιβλιοθήκης της Σχολής Θετικών Επιστημών σε ισόγειο χώρο του Τμήματος Βιολογίας όπου λειτουργούσε μια φοιτητική συλλογικότητα («στέκι βιολογικού»).
Η συλλογικότητα αυτή κατέλαβε τον χώρο το 1987 και στις τέσσερις επόμενες δεκαετίες τον λειτούργησε οργανώνοντας πληθώρα καλλιτεχνικών και άλλων φοιτητικών δραστηριοτήτων. Το «στέκι του βιολογικού» αποτέλεσε εμβληματικό σημείο αναφοράς για ένα κομμάτι του φοιτητικού κόσμου αλλά και της νεολαίας της πόλης.
Παραμονή της πρωτοχρονιάς 2022 ξεκίνησαν τα έργα κατεδαφίζοντας μέρος του «στεκιού» και καταστρέφοντας (ρίχνοντας στα σκουπίδια) ότι υπήρχε εντός του χώρου. Η κλιμάκωση που ακολούθησε τις επόμενες εβδομάδες ενέπλεξε συλλογικότητες φοιτητών του ελευθεριακού – αναρχικού χώρου που εμπόδισαν τη συνέχιση του έργου, εμπόδισαν για μέρες την είσοδο καθηγητών και ερευνητών στο κτίριο του Τμήματος Βιολογίας, προκάλεσαν καταστροφές σε γραμματείες και άλλους χώρους Τμημάτων της Σχολής Θετικών Επιστημών.
Η πιο καίρια όμως αντίδραση - αλλά όχι οι καταστροφές - προήλθε από τους Φοιτητικούς Συλλόγους πολλών Σχολών του ΑΠΘ που διαμαρτυρήθηκαν μαζικά για την παρουσία των ΜΑΤ εντός της πανεπιστημιούπολης. Όλα αυτά πλαισιώνονται στο συγκείμενο της αντιπαράθεσης φοιτητών και πρυτανείας του ΑΠΘ που σοβεί εδώ και έναν χρόνο (οι φοιτητές μιλούν για τον «πρύτανη των ΜΑΤ») και των περσινών δυναμικών φοιτητικών κινητοποιήσεων που ανάγκασαν την κυβέρνηση να μεταβάλει τα σχέδια της αναφορικά με την πανεπιστημιακή αστυνομία.
Το έργο της βιβλιοθήκης σταμάτησε στις 3 Ιανουαρίου στη φάση της αρχικής κατεδάφισης. Η πρυτανεία ξεκίνησε πάλι το έργο τη Μεγάλη Δευτέρα ελπίζοντας ότι δεν θα υπήρχαν φοιτητικές αντιδράσεις. Πριν μεσημεριάσει, σημαντικός αριθμός φοιτητών συγκεντρώθηκε και ακολούθησαν συγκρούσεις με τα ΜΑΤ, δακρυγόνα, εκτενής χρήση χειροβομβίδων κρότου – λάμψης, τραυματισμοί φοιτητών και εργατών, συλλήψεις. Η πανεπιστημιούπολη του ΑΠΘ βίωσε κυριολεκτικά μια εβδομάδα των παθών. Το μεγάλο ερώτημα είναι τι θα γίνει μόλις επιστρέψουν οι φοιτητές από τις διακοπές του Πάσχα.
Oι απαράδεκτες καταστροφές στις Γραμματείες, η παράλογη παρεμπόδιση εισόδου μελών ΔΕΠ και ερευνητών στη Σχολή Θετικών Επιστημών καθώς και οι απειλές κατά της Κοσμητόρισσας της Σχολής και των μελών του πρυτανικού συμβουλίου αμαυρώνουν κάθε έννοια ακαδημαϊσμού και κλιμακώνουν μια αντιπαράθεση που δεν υπηρετεί το πανεπιστήμιο.
Η όποια κριτική για τη στάση ορισμένων μελών ΔΕΠ που βρίσκονται σε διοικητικές θέσεις στη Σχολή και στο ΑΠΘ θα ήταν πιο αποτελεσματική και καυστική αν δεν συνοδεύονταν από τη φυσική ή/και λεκτική βία.
Η αλήθεια όμως είναι ότι αν εξαρχής προγραμματίζονταν διαφορετικά το έργο στη βάση μιας διαβούλευσης με τους Φοιτητικούς Συλλόγους και τη συλλογικότητα του «στεκιού» τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά. Η επιλογή της πρυτανείας του ΑΠΘ για μετωπική σύγκρουση οδήγησε σε αυτό ακριβώς που η πρυτανεία διακηρύσσει ότι δεν επιθυμεί: στον εγκλωβισμό μιας αντιπαράθεσης με τον «βολονταριστικό ακτιβισμό» (η έκφραση δεν είναι δική μου).
Πρόκειται για αδυναμία διοίκησης που δημοσίως δηλώνεται καθώς η πρυτανεία πασχίζει να βρει κάποια αργία ώστε εν τη απουσία των φοιτητών να προχωρήσει το έργο. Το σημαντικό αυτό έργο υπονομεύτηκε από την εμμονή μη επιδίωξης συναινετικών εναλλακτικών λύσεων από την πλευρά της πρυτανείας.
Οι συναινετικές εναλλακτικές λύσεις δεν υπάρχουν εκ των προτέρων, δημιουργούνται στη διαβούλευση. Μια διαβούλευση που έπρεπε να είχε γίνει εκ των προτέρων. Είναι βέβαιο ότι θα ήταν μια απαιτητική διαβούλευση που θα χρειάζονταν χρόνο, υπομονή, σύνεση και γενναιοδωρία (η έμφαση στο «γενναιοδωρία»).
Κάποιοι θα πουν ότι αυτή η διαβούλευση δεν θα τελεσφορούσε. Αν αποκλείσουμε τη δυνατότητα πρόβλεψης του μέλλοντος, μένει να επισημάνουμε ότι διαβούλευση ποτέ δεν επιχειρήθηκε στα σοβαρά. Ορισμένοι θα αναρωτηθούν τι νόημα έχει να διαβουλευτεί κανείς με μια «παράνομη κατάληψη» (η έκφραση δεν είναι δική μου). Μάλλον δεν κατανοούν ότι η νομιμότητα κερδίζεται εκεί που εμφιλοχωρούν όσα εκπίπτουν της νομιμότητας.
Το όφελος από μια επιτυχημένη διαβούλευση θα ήταν τεράστιο για το ΑΠΘ καθώς πέρα από το άμεσο αποτέλεσμα θα δημιουργούσε μια παρακαταθήκη διαδικασιών για την επίλυση ανάλογων μελλοντικών ζητημάτων.
Αν ο κύκλος της πρυτανείας του ΑΠΘ είχε προνοήσει, δεν θα χρειάζονταν τέσσερις διμοιρίες ΜΑΤ, δεκάδες μέλη της κρατικής ασφάλειας Θεσσαλονίκης, ανακριτικά και πυροσβεστικά οχήματα επί της Αγίου Δημητρίου για να προχωρήσει το έργο της βιβλιοθήκης.
Αυτή η επίδειξη καταστολής είναι η απόδειξη της αδυναμίας της πρυτανείας. Ο αυταρχισμός είναι το καταφύγιο όσων δεν έχουν τις ικανότητες και τη θέληση να μπουν στον κάματο της πειθούς και δεν δέχονται τις εναλλακτικές συμβιβαστικές λύσεις. Αν η τήρηση της νομιμότητας είναι ο πραγματικός μας στόχος, αυτή εντέλει υπονομεύεται από την καταστολή.
Στο βαθμό που δεν έχουμε να κάνουμε με τον λήσταρχο Γιαγκούλα, η νομιμότητα δεν επιβάλλεται αλλά κερδίζεται ως ηγεμονία συναίνεσης. Θα συναινέσουν όλοι/ες; Όχι, αυτό δεν μπορεί να γίνει σε καμία κοινότητα. Το ζήτημα είναι να δημιουργηθούν τέτοιοι όροι συναίνεσης που δεν θα επιτρέψουν τα όποιες μαζικές βίαιες διαφοροποιήσεις.
Καθώς η όλη σύγκρουση παίρνει συμβολικές διαστάσεις, φοβάμαι ότι πλέον βρισκόμαστε κυριολεκτικά «στο παρά πέντε» πριν ο κύκλος της βίας ακυρώσει το εγχείρημα κατασκευής της βιβλιοθήκης.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι 12 διμοιρίες ΜΑΤ (οι τέσσερις διμοιρίες που αυτές τις μέρες επιχειρούν επί τρεις ημερήσιες βάρδιες) μπορούν να διασφαλίσουν την κατασκευή και την καθημερινή φύλαξη της νέας βιβλιοθήκης. Μόνο που ένα τέτοιο πανεπιστημιακό κτίριο δεν θα είναι ούτε λειτουργικό, ούτε ασφαλές για κανέναν. Κανείς δεν θα μπαίνει σε μια τέτοια βιβλιοθήκη που θα αποτελεί εστία διαρκούς έντασης σε όλες τις παρακείμενες Σχολές.
Οι λογικά σκεπτόμενοι κατανοούν ότι η κλιμάκωση της βίας δεν υπηρετεί τις ανάγκες του ΑΠΘ. Εξυπηρετεί βέβαια την κυβερνητική ανάγκη πόλωσης στην προεκλογική περίοδο που διανύουμε και όλα τα συμφραζόμενα περί πανεπιστημιακής αστυνομίας.
Πριν φτάσουμε στο απόλυτο αδιέξοδο επιβάλλεται η παύση των εργασιών, η απόσυρση των ΜΑΤ από την πανεπιστημιούπολη και η επανέναρξη μιας ουσιαστικής διαβούλευσης με στόχο να κατασκευαστεί η βιβλιοθήκη της Σχολής Θετικών Επιστημών και παράλληλα να εξασφαλιστεί χώρος για τις όποιες φοιτητικές συλλογικότητες.
*Ο Γ. Αγγελόπουλος είναι αν. καθηγητής στο ΑΠΘ.
