Τον περασμένο Ιούλιο έτυχε να πέσω πάνω σε μια έμμεση συνέντευξη (στην ουσία πρόκειται για μια αφήγηση) του συγγραφέα Ιερώνυμου Λύκαρη στην Κρυσταλία Πατούλη στο tvxs.gr… Η αφήγηση – συνέντευξη είχε να κάνει με την κυκλοφορία του βιβλίου «Μαύρα κουφέτα» (Εκδόσεις Καστανιώτη), του δεύτερου, στην ουσία, μετά το «Ρομάντζο των καθαρμάτων», ολοκληρωμένου έργου του Ιερώνυμου Λύκαρη.
Σε κάποιο σημείο της αφήγησης του, ο συγγραφέας, κάνει μια ιδιαίτερη αναφορά στην αφορμή (στο στιγμιαίο κλικ δηλαδή) πάνω στην οποία στήριξε (έδεσε μυθιστορηματικά) την ιστορία των μαύρων κουφέτων. Λέει, λοιπόν, ο Ιερώνυμος Λύκαρης:
«Το εναρκτήριο λάκτισμα για τη συγγραφή του δόθηκε όταν, τριγυρίζοντας στο διαδίκτυο, έπεσα πάνω σε μια φωτογραφία - φωτομοντάζ: Σε ένα δωμάτιο φθηνού ξενοδοχείου, μια ολόγυμνη καλλονή, στέκεται όρθια μπροστά σε ένα καθρέφτη και αντί του ειδώλου της, αντικρίζει το φάντασμα του Μπρέζνιεφ, που με όλα του τα παράσημα καρφιτσωμένα πάνω στην γκρίζα στολή του Μεγάλου Στρατάρχη, απολαμβάνει τη γύμνια της με ένα βλέμμα διφορούμενο.
Το κορίτσι (μια πόρνη που ο φωτομοντέρ είχε «δανειστεί» από ένα πολωνικό πορνοσάιτ), και ο Μπρέζνιεφ, με διαμεσολαβητή τον καθρέφτη της Ιστορίας, μου θύμισαν συνειρμικά τη Χέρσα γη.
Πρόκειται για ένα ολιγοσέλιδο αυτοβιογραφικό, βραβευμένο εννοείται, «λογοτέχνημα» του Μπρέζνιεφ, που εκδόθηκε το 1979, μια δεκαετία μόλις πριν την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και τη διάλυση του ΚΚΣΕ , στο οποίο περιέγραφε τα ασύλληπτα επιτεύγματα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Το διάβασα πάλι μέσα σε λίγες ώρες και αυτό ήταν: Έκλεισα το βιβλίο και είδα ολόκληρη την υπόθεση των Μαύρων κουφέτων να αναδύεται.»
Αυτό ήταν… Δεν γινόταν να περάσει έτσι το συγκεκριμένο βιβλίο. Η «δοκιμιακή αφορμή» για την δημιουργία του, κόλλησε (με την καλή έννοια του όρου) αρκετά την σκέψη. Ο τύπος (συγγραφέας) είχε κάτι να πει και, μάλλον (τουλάχιστον αυτό έβγαζε ως αίσθηση), ήξερε και τον τρόπο!
Το βιβλίο ανοίγει και η ανάγνωση ξεκινά:
Η Όλγα Πριμακόβα, μια πρώην καθηγήτρια Μαρξιστικής Φιλοσοφίας στο Διεθνές Ινστιτούτο Κοινωνικών Επιστημών της Μόσχας, θα βρεθεί στην Αθήνα αναζητώντας την εγγονή της Σόνια, πρώην Μις Ρωσία, που έχει εξαφανιστεί! Στην αναζήτηση αυτή, η Όλγα, θα έχει την συμπαράσταση δύο παλιών μαθητών της (αλλά και παλιών μελών του κόμματος), τον «άγνωστο» αφηγητή (κρατά αυτόν τον ρόλο στο μυθιστόρημα) δημοσιογράφο και τον κολλητό του φίλο Γουναρόπουλο. Οι τελευταίοι μετά από έρευνα θα ανακύψουν πως η Σόνια τα τελευταία χρόνια ζούσε στην Ελλάδα με κάποιον Αντρέγεφ, έναν διαβόητο μαφιόζο της μετασοβιετικής Ρωσίας, γνωστό και ως «Λύκος της Μόσχας», ο οποίος δολοφονήθηκε στην Κύπρο με… άνωθεν εντολή.
Ο δημοσιογράφος (αφηγητής της ιστορίας), μαζί με τον Γουναρόπουλο, ο οποίος εγκατέλειψε το μαρξισμό – λενινισμό για να εξελιχθεί σε σκληρό επιχειρηματία, θα αρχίσουν να ψάχνουν την εξαφανισμένη Σόνια «ανάμεσα» στα κυκλώματα σωματεμπορίας και ανομίας, χώροι όπου ευδοκιμούν και βασιλεύουν διεφθαρμένοι πολιτικοί και επίορκοι μπάτσοι, βρώμικοι δικαστικοί και ξεπουλημένοι δημοσιογράφοι αλλά και διάφορα παρακλάδια (παραρτήματα) της ρώσικης και της γεωργιανής μαφίας.
Με φόντο ένα τέτοιο κάδρο συνεχούς αναζήτησης, αυτά που ακολουθούν ξεπερνούν τα αναμενόμενα στάνταρ μιας ξερής αστυνομικής νουβέλας: πολιτικές διαπλοκές με ιστορικές αναφορές, τυφλές συμπτώσεις, πετσοκομμένες αλήθειες που γίνονται επικίνδυνα ψέματα αλλά και μικρά ψέματα πολύ κρύβουν μέσα τους επικίνδυνες αλήθειες, ψεύτικα πρόσωπα, ανύπαρκτες (ή μήπως πέρα για πέρα αληθινές;) καταστάσεις…
Μέσα από αυτή την νουάρ μυθιστορηματική πρόζα πολιτικής δράσης, παρακρατικής (και όχι μόνο…) βίας και συνεχών ανατροπών ξεπηδά μια εξαιρετική λογοτεχνική δημιουργία (που εκ των πραγμάτων μετατρέπεται σε αναγνωστική πρόταση…), αναπτυσσόμενη, μάλιστα, σ’ ένα πλαίσιο ιδιαίτερης πολιτικής και ιστορικής λογικής, από τον Ιερώνυμο Λύκαρη. Εκεί ο συγγραφέας, στην ουσία, αναμοχλεύει (ίσως το «αναζητά» να ήταν πιο ταιριαστό ρήμα…), το χθες των κινηματικών οραμάτων και των πολιτικών ιδεών.
Αν το βλέπαμε «ξερά», θα μπορούσαμε να πούμε πως τα «Μαύρα κουφέτα» είναι μια μυθιστορία που μιλάει για την σύνδεση του μετασοβιετικού οργανωμένου εγκλήματος με το ελληνικό (αλλά και το βαλκανικό) οργανωμένο έγκλημα. Για την πολιτική, δικαστική, επιχειρηματική διαφθορά στην Ελλάδα και την Κύπρο. Για το πώς η κατάρρευση του «υπαρκτού» Σοσιαλισμού γέμισε με (βρώμικο)χρήμα τα Βαλκάνια κάνοντας τα φτωχό υπηρέτη ενός (εκδικητικού)Δυτικού καπιταλισμού. Δεν είναι, όμως, μόνο αυτό τα «Μαύρα κουφέτα».
Η πτώση του «υπαρκτού» Σοσιαλισμού άφησε πίσω της συντρίμμια, πολιτικά (σε επίπεδο ιδεών και θεωρίας) αλλά και κοινωνικά (σε επίπεδο διαβίωσης και όχι μόνο). Ξεκινώντας από την τραγική αυτή κατάληξη της επαναστατικής προσπάθειας που ξεκίνησε στις αρχές του 20ου αιώνα, ο συγγραφέας, προσπαθεί να φωτίσει ιστορικές πτυχές (που σκοπίμως έμεναν στο σκοτάδι) της ιστορίας της ΕΣΣΔ, που μετέτρεψαν το όνειρο της επανάστασης σε εφιάλτη! Τι συνέβη, τελικά, που ενώ από τα σπλάχνα των οραμάτων της Επανάστασης έδειχνε να προκύπτει ένα ελπιδοφόρο κοινωνικό σύστημα (κατ’ αρχάς…), εξαχρειώθηκε, μεταλλάχθηκε και οδηγήθηκε στη λαιμητόμο της Ιστορίας;
Ερωτήματα χωρίς απάντηση; Ίσως... αλλά και να υπήρχαν απαντήσεις, πόσο έτοιμοι θα ήμασταν, τελικά, να τις ακούσουμε (αλλά και κατά μια έννοια… να τις δεχθούμε ως ιστορικό δεδομένο – απάντηση);
