Ας αφήσουμε τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ) κατά μέρος και ας δούμε την πολιτική, όπως είναι, στην ουσία της. Μπορούμε; Μήπως τα ΜΚΔ δεν είναι κομμάτι της πραγματικότητας, όπως τα μέσα ενημέρωσης, παραδοσιακά ή νέα/ ηλεκτρονικά;
Υπάρχει από χθες βράδυ ειδικά, αλλά και από πριν όταν, μπήκε στην (κομματική/ πολιτική) ζωή μας ο Στέφανος Κασσελάκης, μια ιδιαίτερη έμφαση στο δίπολο, ή στην αντίθεση, μεταξύ επικοινωνίας (ή εικόνας) και ουσίας της πολιτικής. Πώς το μεταφράζουν όμως αυτό τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ που καλούνται να εκλέξουν νέο Πρόεδρο; Αλήθεια ποια μονοσήμαντη ανάλυση ταυτίζει το σ. Κασσελάκη με την εικόνα και όχι τη σ. Αχτσιόγλου, η οποία είναι μια νέα και όμορφη γυναίκα; Ή μήπως η «εικόνα» δεν έχει χρησιμοποιηθεί κατά κόρον στο παρελθόν, ακόμη και από το σ. Αλέξη Τσίπρα;
Η έμφαση στην επικοινωνία στην πολιτική δεν είναι κάτι καινούριο και ειδικά από την περίοδο που τα ηλεκτρονικά μέσα και τα ΜΚΔ μπήκαν τόσο έντονα και τόσο βίαια ίσως σε αυτό το πεδίο. Αν εμείς το ανακαλύπτουμε καθυστερημένα και επίσης καθυστερημένα προσπαθούμε να βρούμε κάποιο αντίδοτο στο «δηλητήριο» της μετα-πολιτικής και της μετα-δημοκρατίας, έχει περισσότερο να κάνει με τις δικές μας αδυναμίες. Όμως, δεν είχαμε πολλές φορές στο παρελθόν μιλήσει για τις αδυναμίες του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ στο επικοινωνιακό κομμάτι και τουλάχιστον εσωκομματικά, σε όλα τα επίπεδα, δεν είχαμε προβληματιστεί για την απόσταση μεταξύ του πολιτικού και προγραμματικού μας λόγου με την επικοινωνία του στην κοινωνία; Χωρίς να ισχυρίζεται κανείς ότι η «εικόνα», τα ΜΚΔ και ευρύτερα να «νέα» (που δεν είναι τόσο νέα) μέσα, είναι η κύρια αιτία των εκλογικών αποτυχιών του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, σίγουρα δεν είναι και ένας παράγοντας που ήσσονος βαρύτητας.
Ας μην βασανιζόμαστε μάταια. Η προσέλευση στις κάλπες για την ανάδειξη νέου Προέδρου ήταν ανέλπιστα μεγάλη, ακόμη και για τους πιο αισιόδοξους και μάλλον η (αναιτιολόγητη έως κακεντρεχής) ερμηνεία ότι ήρθαν οι δεξιοί να ψηφίσουν τον πιο εύκολο αντίπαλο για τον Κυριάκο Μητσοτάκη, στερείται πολιτικής ουσίας (αυτήν που ανακάλυψαν αίφνης, αρκετή). Ο σ. Κασσελάκης επιδίωξε και εκ του αποτελέσματος πέτυχε να συμπυκνώσει τον πολιτικό του χρόνο. Και η ομορφιά της δημοκρατίας είναι να έχει τη δυνατότητα ο οποιοσδήποτε να ηγηθεί μιας πολιτικής προσπάθειας, ενός κόμματος και γιατί όχι μιας χώρας. Δεν ομνύουμε άλλωστε ενάντια στις επετηρίδες, την οικογενειοκρατία, τους μηχανισμούς; Αυτά δεν ειπώθηκαν και συμφωνήθηκαν εν τέλει στο τελευταίο συνέδριο και μάλιστα καταστατικό, του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ;
Αυτή η μαζική προσέλευση λοιπόν, είτε από αγωνία για το μέλλον του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, είτε από οργή και θυμό για την Κυβέρνηση Μητσοτάκη, είτε για οποιονδήποτε ομολογημένο ή όχι λόγο, δείχνει αν μη τι άλλο ότι τα απλά μέλη του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και (στο βαθμό που εκφράζουν) ένα μέρος της κοινωνίας τίθενται μια σειρά από σημαντικά πολιτικά ζητήματα:
1. Η συσπείρωση και η ενότητα, σε αντίθεση με διαλυτικές τάσεις και διασπάσεις. Η επίκληση του «μπαμπούλα» της διάσπασης και «τραγικών» περιόδων στην ιστορία της Αριστεράς, δεν φαίνεται ότι απασχολεί τους 140.000 που ψήφισαν, ή δεν τους φοβίζει.
2. Ανεξαρτήτως ερμηνείας, η εμμονή σε εξηγητικά μοντέλα ενός «ένδοξου» παρελθόντος (γιατί περί εμμονής πρόκειται) δεν μας βοηθάει να δούμε τις δυναμικές εντός της κοινωνίας. Προφανώς, το ίδιο το αποτέλεσμα των εκλογών μιλάει από μόνο του και αυτό είναι γεγονός. Οφείλουμε να το εξηγήσουμε με σύγχρονους όρους – εφόσον μπορούμε.
3. Η δύναμη της εικόνας είναι αναντίρρητη, αλλά αυτό απέχει πολύ και απαιτεί τεράστια λογικά άλματα για να ισχυριστεί κανείς ότι η επικοινωνία και η εικόνα κατευθύνει τόσο εύκολα τους συντρόφους και τις συντρόφισσες που ψήφισαν το σ. Κασσελάκη. Μήπως οι πολιτικοί δεν χρησιμοποιούν την εικόνα και τα κόμματα δεν χρησιμοποιούν την εικόνα των επικεφαλής τους και των προβεβλημένων στελεχών τους;
4. Η επικοινωνία είναι ένα εργαλείο για να κάνει ένας πολιτικός και ένα κόμμα τις θέσεις και τις ιδέες του. Το αν είναι συμπληρωματική και όντως εργαλείο, ή κατισχύει έναντι της «ουσίας», είναι ένα ζήτημα που ένας πολιτικός οργανισμός οφείλει να επιλύσει και να επιλέξει το μίγμα βάσει του οποίου θα πορευτεί. Πρόκειται για συλλογική διαδικασία η οποία ούτε μονοσήμαντη είναι, αλλά ούτε και εύκολη, κυρίως όταν δεν υπάρχει η αναγκαία γνώση και εξειδίκευση.
5. Αν κάποιος δεν μπορεί να αποδεχθεί ένα γεγονός (όπως ένα εκλογικό αποτέλεσμα), ή να το κατανοήσει και να το εξηγήσει, δεν σημαίνει ότι τα υποκείμενα που επέφεραν το γεγονός έχουν κάνει λάθος επιλογή, είναι ανόητα, ή ανώριμα και άγονται και φέρονται από μια δύναμη π.χ. της εικόνας, ή μια χαρισματική προσωπικότητα.
Το αποτέλεσμα του πρώτου γύρου εκλογής του Προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, τόσο ως μαζική συμμετοχή όσο και ως επιλογή μεταξύ των υποψηφίων, μπορεί απλά να ερμηνευτεί και σαν την έμπρακτη αποστασιοποίηση των μελών που ψήφισαν από την «πίεση» των μηχανισμών του κόμματος, ακόμα και την αποδοκιμασία τους. Σήμερα, στην εποχή του καλειδοσκόπιου των ΜΚΔ, των συνθημάτων και της επικοινωνίας, ο τρόπος απεύθυνσης στους ανθρώπους μπορεί να έχει μεγαλύτερη βαρύτητα από τις μακροσκελείς πολιτικές αναλύσεις και την καθοδήγηση από ένα κονκλάβιο σοφών. Αν η διαπίστωσή μας είναι ότι οι σύγχρονοι άνθρωποι έχουν ελάχιστο έως καθόλου χρόνο να αφιερώσουν στην πολιτική συμμετοχή και στη ζύμωση, τότε η απόσταση που έχουμε να διανύσουμε από την κεντρική πολιτική καθοδήγηση (με τον παραδοσιακό τρόπο), έως την κινητοποίηση τους, είναι τεράστια. Η επικοινωνία, η δύναμη της εικόνας, τα ΜΚΔ κλπ., μπορούν μόνον εν μέρει να μειώσουν αυτή την απόσταση – να περάσουν το μήνυμα. Ακόμη χειρότερα, όταν οι άνθρωποι, τα μέλη του κόμματος, αισθάνονται ότι δεν έχουν λόγο και αντιμετωπίζονται ως απλοί ψηφοφόροι και μόνο.
Σε αυτά, μεταξύ άλλων, οφείλει να απαντήσει ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, ώστε να ξεπεράσει το πρόβλημα της μετα-δημοκρατίας, ως συλλογικό υποκείμενο, με σύγχρονους όρους, με ειλικρίνεια και επίμονη προσπάθεια, εάν πραγματικά επιδιώκει να είναι ένα κόμμα εξουσίας που συμβαδίζει με την κοινωνία και την εποχή. Τέλος, αν η ανάδειξη Προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ σύμφωνα με το καταστατικό, από τα μέλη, όπως και των συλλογικών του οργάνων, θεωρείται ότι διακινδυνεύει την ουσία της πολιτικής και ολισθαίνει σε όρους μετα-δημοκρατίας, η επιλογή της επίσπευσης της διαδικασίας εκλογής Προέδρου μέσω διαρκούς συνεδρίου μάλλον δημιούργησε ακριβώς τους όρους αυτούς. Υπήρχε και η επιλογή ενός συνεδρίου σε μεταγενέστερο χρόνο στο οποίο θα γινόταν συζήτηση, ζυμώσεις, ανάδειξη αιτίων και ανάληψη ευθυνών, και από το οποίο θα μπορούσε να προκύψουν οι υποψηφιότητες για Πρόεδρο με περισσότερη πολιτική «ουσία» και λιγότερη «εικόνα», να γνωρίσουμε καλύτερα την ατζέντα και την «πλατφόρμα» τους και να μάθουμε την ομάδα και τα στελέχη τους.
Αυτό θα σήμαινε, όπως ανέφερα αμέσως πριν, την ανάδειξη αιτίων και την ανάληψη ευθυνών. Όμως, ποιοι άλλοι ανέλαβαν τις ευθύνες για αυτές τις αποτυχίες και ποιοι παραιτήθηκαν, εκτός από τον Αλέξη Τσίπρα; Ποιοι τελικά (δεν) ήθελαν να γίνει ένας τέτοιος διάλογος, όσο επίπονος κι αν ήταν; Με πόση ευκολία βαφτίσαμε «αυτοκριτική» για την ήττα του 2019, τις αποφάσεις της ΚΕ και τα κείμενα της ΠΓ έκτοτε; Πώς «ανοίξαμε» το κόμμα, κλείνοντάς το στην πραγματικότητα με το τελευταίο καταστατικό μας συνέδριο; Προφανώς και ο Αλέξης Τσίπρας είχε τις ευθύνες του, αλλά μόνον αυτός;
Διότι, στην ουσία της πολιτικής βρίσκεται και η ανάληψη της ευθύνης, όχι μόνον ατομικά, αλλά και συλλογικά. Αν κάτι χαρακτηρίζει τη δημοκρατία και σίγουρα τη διαφοροποιεί από ελιτίστικα και αριστοκρατικά μοντέλα, είναι η συλλογική ευθύνη ως προς τα αποτελέσματα – ειδικά μάλιστα όταν υποστηρίζουμε συλλογικές και ανοικτές διαδικασίες λήψης αποφάσεων και καλούμαστε αυτές τις αποφάσεις να υλοποιήσουμε συλλογικά. Η κοινότητα του σκοπού και η ομοψυχία προς αυτόν, είναι προαπαιτούμενα της ενότητας, αλλά δεν αρκούν. Όσοι μεθερμηνεύουν πρωτίστως με όρους νικητών και ηττημένων τις (εσω)κομματικές διαδικασίες, θεωρώ ότι επαναλαμβάνουν τα λάθη του πρόσφατου παρελθόντος. Η ουσία ήταν και παραμένει ο άνθρωπος, η προστασία του αδύναμου, η ισότητα ευκαιριών και η (κοινωνική) δικαιοσύνη, η ελευθερία ανάπτυξης της ζωής μας – όχι εις βάρος των άλλων και όχι εις βάρος του περιβάλλοντος. Ας επιστρέψουμε στην ουσία, με ειλικρίνεια και εντιμότητα, και ας δούμε πώς η επικοινωνία δεν θα είναι παραμορφωτικός καθρέφτης, αλλά το κάτοπτρο που την αντανακλά με καθαρότητα, σαφήνεια και ζωντάνια, απλά και κατανοητά.
** Ο Νίκος Ζολοταριώφ είναι μέλος της ΟΜ ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ Μαραθώνα και της Συντονιστικής Επιτροπής της ΝΕ Αν. Αττικής
