to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

Από την έδρα στα έδρανα: Έργα και ημέρες μιας αριστερής κυβέρνησης 1

Το πρώτο έχει τίτλο Έργα και ημέρες μιας αριστερής κυβέρνησης. Εδώ, ο Δουζίνας εξομολογείται και παραθέτει τους «συνειδησιακούς αγγέλους και δαίμονες», που τον καθοδηγούν και που το οδήγησαν σε αυτή του την μετακίνηση «από την έδρα στα έδρανα».


Είναι πολύ εύκολο να μιλήσει κανείς με επαινετικά λόγια για τον Κώστα Δουζίνα και τη δουλειά του. Ωστόσο, το εγχείρημα για μένα είναι κάπως δύσκολο, αφού διατρέχω τον κίνδυνο μεροληψίας. Ο Κώστας είναι φίλος, πήγαμε στο ίδιο σχολείο, συνάδελφος και σύντροφος. Έτσι, ό,τι έχω να πω μπορεί να εκληφθεί ως προϊόν μιας λογικής που συχνά χαρακτηρίζει τη διανόηση στον τόπο μας. Λογικής, η οποία προκύπτει από τις γνωστές παρέες και δίκτυα αμοιβαίου θαυμασμού (mutual admiration societies) που μας στερούν τα δημιουργικά αποτελέσματα της κριτικής. Ας είναι όμως.

Η στιγμή είναι κρίσιμη. Και ακριβώς αυτή τη στιγμή τι κάνει ο Κώστας;

Μας καταθέτει ένα βιβλίο. Ένα βιβλίο, που προκαταβολικά τονίζω όλοι πρέπει να διαβάσουμε. Τον ζηλεύω. Τον ζηλεύω, γιατί γνωρίζω από πρώτο χέρι ότι κάθε μετακίνηση από την «έδρα στα έδρανα» οδηγεί σε περιορισμό της συγγραφής και της στοχαστικής παραγωγής. Όσοι παρεπιδημούμε την Ιερουσαλήμ γνωρίζουμε ότι υπάρχει μια εγγενής ένταση μεταξύ θεωρίας και πράξης, η επίλυση της οποίας, από την εποχή της θεμελίωσης της πολιτικής φιλοσοφίας και της πλατωνικής προσμονής της σύμπτωσης του Φιλόσοφου - Βασιλιά μέχρι σήμερα, αποτελεί το διαρκές ζητούμενο.

Ας περάσω στο αντικείμενο της συζήτησης. Το βιβλίο του Κώστα. Θα παρουσιάσω συνοπτικά το πόνημά του για να δείξω πως άνθρωποι σαν τον Κώστα είναι απαραίτητοι στη δημόσια σφαίρα και βέβαια πολύ περισσότερο στο αυριανό κοινοβούλιο. Φυσικά, θα κλείσω με μια κριτική παρατήρηση.

Το βιβλίο αποτελείται από τέσσερα μέρη, στα οποία και αναφέρομαι:

Το πρώτο έχει τίτλο Έργα και ημέρες μιας αριστερής κυβέρνησης. Εδώ, ο Δουζίνας εξομολογείται και παραθέτει τους «συνειδησιακούς αγγέλους και δαίμονες», που τον καθοδηγούν και που το οδήγησαν σε αυτή του την μετακίνηση «από την έδρα στα έδρανα». Χωρίς έκπληξη, εδώ ο τόνος είναι προσωπικός και βιωματικός. Ωστόσο, το κείμενο είναι έτσι γραμμένο που αφορά πολλούς και πολλές που εμπνεύστηκαν, κινητοποιήθηκαν και συμμετέχουν σε αυτή τη μοναδική περιπέτεια της σύγχρονης Αριστεράς. Ύφος δοκιμιακό και αφηγηματικό συνάμα, που ωστόσο του επιτρέπει να κάνει ιδιαίτερες διεισδυτικές παρατηρήσεις. Όπως, όταν παρατηρεί την αλλαγή στάσης των κατοίκων του Δρυού στην Πάρο, μετά την βουλευτικοποίησή του, γεγονός που αποτελεί μια ιδιαίτερη και χρήσιμη παρατήρηση για την ελληνική πολιτική κουλτούρα.

Στο ίδιο μέρος, με συνοπτικό, ακριβή και γλαφυρό ενίοτε τρόπο περιγράφει την άνοδο του «μαχόμενου ΣΥΡΙΖΑ» μέχρι την εξουσία, γεγονός που τον οδηγεί σε χρήσιμες παρατηρήσεις για το μείζον ζήτημα της «Αριστεράς στην εξουσία». Στο σημείο αυτό μάλιστα καταθέτει μια ενδιαφέρουσα σκέψη για την συγκρότηση της Νέας Αριστεράς. Για το Δουζίνα η Νέα Αριστερά εκφράζει, αντιπροσωπεύει και συντονίζει 3 είδη πολιτικού ανταγωνισμού: τον ταξικό, τον κινηματικό των ταυτοτήτων και το λαϊκό, όπου και επιχειρεί τη σύνθεση των άλλων δύο.

Στο τελευταίο κεφάλαιο αυτού του μέρους, «Μαθαίνοντας από την ιδεολογία», διαβάζει κανείς μια εξαιρετική ερμηνεία για το πως δημιουργήθηκε το «αντι-Σύριζα» σύνδρομο του μίσους, χωρίς η ειλικρίνεια και εντιμότητά του να του απαγορεύει την αναφορά σε σημαντικά στοιχεία κριτικής και αυτοκριτικής στο φορέα που εκπροσωπεί και προασπίζεται.

Στο δεύτερο μέρος με τίτλο «Δίκαιο, Σύνταγμα και Φιλοσοφία», ο Δουζίνας πλησιάζει τα ακαδημαϊκά του ενδιαφέροντα και μας ξεναγεί με κριτικό πάντα τρόπο στα κρίσιμα νομικά χρονικά της περιόδου: «Το παράξενο περιστατικό των χαμένων τηλεοπτικών αδειών», «Η φιλοσοφία της Νovartis», που ονομάζει και Novartis gate, το οποίο συνδέει με το διαβόητο άρθρο 86 του Συντάγματος, «Απλά μαθήματα κριτικού Συνταγματισμού». Στις σελίδες αυτές δείχνει το «Συνταγματικό παράδοξο», δηλαδή το πώς ο Λαός, από τη μια αποτελεί την πηγή κάθε εξουσίας, καθώς αυτή ασκείται προς όφελός του, και την ίδια στιγμή οι «υπάρχουσες συνταγματικές μορφές και θεσμοί περιορίζουν και πολλές φορές ματαιώνουν την άσκηση της Λαϊκής κυριαρχίας». Την αναλυτική αυτή παρατήρηση ακολουθεί η εξήγηση του γιατί το «παράδοξο» αυτό οδήγησε στην κρίση και την ανάδειξη του εξεγερσιακού συστατικού της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Με άλλα λόγια, στη διεκδίκηση της μαζικής άσκησης του δικαιώματος της αντίστασης και της δημοκρατικής συμμετοχής. Με τα λόγια της Χάννα Άρεντ, μας δείχνει το πως «η αντίσταση και η ριζική αλλαγή ασκούν το δικαίωμα του να έχεις δικαιώματα, δηλαδή το δικαίωμα του να είσαι πολίτης και να έχεις αναγνώριση από μια πολιτεία». Αυτή του η πεποίθηση φαίνεται να έκανε το Δουζίνα από τους πλέον, αν και ελάχιστους, τολμηρούς υποστηρικτές της πρωτοβουλίας της Επιτροπής Διαλόγου για τη Συνταγματική Αναθεώρηση, την οποία είχα την τιμή να προεδρεύσω. Γενικά, στο μέρος αυτό του βιβλίου, ο Κώστας κινείται με θαυμαστή μαεστρία ανάμεσα στο συγκεκριμένο και τη πολιτική καθημερινότητα και τις υποχρεώσεις του κλάδου που θεραπεύει, την κριτική νομική θεωρία.

Στο τρίτο μέρος, με τίτλο «Η παρακμή της Ευρώπης», ο Δουζίνας μας προσφέρει εξαιρετικά επίκαιρες παρεμβάσεις, που αν είχαν διαβαστεί από τον προεκλογικό σχεδιασμό του ΣΥΡΙΖΑ στις πρόσφατες Ευρωεκλογές τα αποτελέσματα θα ήταν διαφορετικά. Στα κεφάλαια του μέρους αυτού «Η Ευρώπη έγινε 60», «Η Μαύρη Διεθνής», «Β (forBrexit) day» και «Μακεδονία και ιδεολογία», ο συγγραφέας, εκτός από μια σαφή, εξαιρετική και τεκμηριωμένη ανάλυση που μας προσφέρει, τολμά κόντρα σε συμβατικές και κοινότυπες απόψεις των «μένουμε Ευρώπη» και «περισσότερη Ευρώπη» να υπογραμμίσει το «αβέβαιο μέλλον» μιας παρηκμασμένης Δύσης, την ίδια μάλιστα στιγμή που σημειώνει ότι «μπορεί η συμμετοχή της χώρας στο ευρώ να ήταν λάθος, αλλά η αποχώρησή θα ήταν καταστροφή». Προτείνει μάλιστα ότι «η ιδέα μιας χαλαρής συνομοσπονδίας ευρωπαϊκών πατρίδων που θα αντικαταστήσει το αποτυχημένο σχέδιο της ομοσπονδίας, ενδεχομένως, θα έπρεπε να αποτελέσει μέρος αυτής της συζήτησης. Το τελευταίο ισχυρίζεται πειστικά ότι αποτελεί καθήκον της Αριστεράς, η οποία με τη θεσμική αφέλειά της και την νεανική τόλμη της μπορεί να εξετάσει αναλυτικά αυτές τις μεγάλες αλλαγές. «Ιδέες και πρωτοβουλίες τέτοιου είδους μπορεί να προέλθουν μόνο από εκείνους που αμφισβητούν το αποκαμωμένο ευρωπαϊκό κατεστημένο», σημειώνει χαρακτηριστικά.

Το τέταρτο και τελευταίο μέρος του βιβλίου με τίτλο «Ποιος είναι ο άνθρωπος» περιλαμβάνει τα κεφάλαια «Μια κριτική ιστορία των δικαιωμάτων» και «Ανθρώπινα δικαιώματα για εξωγήινους». Ωστόσο, γι αυτά δεν θα κάνω κάποια ιδιαίτερα αναφορά, γιατί φοβάμαι ότι θα αδικούσα την συνθετότητα της ανάλυσης και των στοχασμών του Δουζίνα. Θα υπογράμμιζα μόνο ότι οπωσδήποτε αξίζει να διαβαστεί και να συζητηθεί το ακροτελεύτιο μέρος του κεφαλαίου: «επτά θέσεις για την κοσμόπολη που έρχεται». Πρόκειται για μια μαεστρική ανάλυση που δείχνει το γιατί το άσυλο αποτελεί το θεμέλιο κάθε ηθικής και γιατί το πρόσωπο του «άλλου» που υποφέρει βρίσκεται πίσω από την ταυτότητα του καθενός μας.

Θα κλείσω την αναφορά στο βιβλίο με ένα μικρό απόσπασμα, πρόταση του συγγραφέα, που για μένα αποτελεί την προτροπή του για την κατεύθυνση, το στρατηγικό οδικό χάρτη του ΣΥΡΙΖΑ σήμερα και αύριο. Πρόκειται για διατύπωση με τόλμη, κριτική και (αυτό)κριτική, και όραμα, που ωστόσο λαμβάνει υπόψη της το οργανωτικό ζήτημα του κόμματος και την πρόκληση της διοικητικοργανωτικής αποτελεσματικότητάς του.

«Η δική μας αριστερά δεν έχει ισορροπήσει ακόμη μεταξύ ενός δειλού ταξικού οικονομισμού και της εύκολης υπεράσπισης του φιλελεύθερου και δικαιωματικού ατομισμού. Αφήσαμε τη θεωρία, μετατρέψαμε την κυβερνησιμότητα σε κυβερνητισμό, ψάχνουμε τη συνείδησή μας στη συναίνεση με μια ‘κεντροαριστερά’ που τρέφεται σαν τον δράκουλα από το δηλητήριο του ΣΥΡΙΖΑ. Η απάντησή μας στην πνευματική μιζέρια που βάζει στο ίδιο καλάθι τον Μεγαλέξανδρο και την άρια ‘φυλή’, το ‘κρυφό σχολειό’ και τα σκυλάδικα, την Κοζάνη όπου μιλιούνται ‘γαλλικά’ από τους ‘ντόπιους’ και τη Λοζάνη στην οποία ανήκει ο κάθε θαμώνας του DaCapo, είναι χαμηλών τόνων. Υπνοβατούμε προς την καταστροφή.

Το μεγάλο διακύβευμα για την αριστερά είναι να συνδυάσουμε την πορεία προς την κοινωνική απελευθέρωση, την ισοδημοκρατία, με την ταυτότητα των πολιτών, τις προσδοκίες, τους φόβους, τις επιθυμίες τους. Η δίκαιη ανάπτυξη είναι καλή ως σύνθημα, αλλά δεν σημαίνει πολλά από μόνη της. Δεν είναι τα οικονομικά συμφέροντα που προσδιορίζουν αποκλειστικά την ιδεολογική ηγεμονία... Ο μεγάλος αγώνας θα γίνει για την ηγεμόνευση της κοινής λογικής, της φαντασιακής τάξης, με τα πραγματολογικά (αλήθεια και ψέμα), ιδεολογικά (δίκαιο και άδικο) και ηθικά (σωστό και λάλος απαγορευμένο) στοιχεία» (σ. 237-8).

Συνοψίζω:

1. Στην εποχή του φαίνεσθαι και των ατσαλάκωτων (και συνήθως χωρίς χιούμορ ή καλλιέργεια) πολιτικών, ο Κώστας είναι ένας κανονικός άνθρωπος (you get what you see). Δεν κρύβει τους δαίμονες, τα βιώματα, τους φόβους, τα συναισθήματα και τους προβληματισμούς του. Τα μοιράζεται με μας και δέχεται τις συνέπειες…

2. Με δεδομένο ότι στην μεταδημοκρατική συνθήκη, όπου οι πολιτικές και οι τρόποι εφαρμογής τους είναι δεδομένες, κάτι που επιτείνει το «έλα μωρέ τώρα», το «τι ψάχνεις να βρείς», κ.λπ., θέλουμε ανθρώπους που δίνουν σημασία στη λεπτομέρεια της πολιτικής πράξης και των συμβόλων που αυτή παράγει. Ανθρώπους που έχουν την ικανότητα, μέσα από την θεωρητική τους γνώση, να βοηθούν και να αναβαθμίζουν το καθημερινό μας πολιτικό «δια ταύτα».

3. Σε μια χώρα που οι νομικοί, και ακόμα χειρότερα οι δικηγόροι, σε συνδυασμό με τους μηχανικούς και τους οικονομολόγους, ορίζουν τη πολιτική μας συμβίωση και προοπτική, χρειαζόμαστε ένα νομικό με θεωρητικό και φιλοσοφικό βάθος πέρα από τον περιοριστικό θετικισμό. Έναν από μας που αντιστέκεται, μετά λόγου γνώσεως, σε μια συντηρητική και καθηλώνουσα παράδοση, απ’ όπου κι αν προέρχεται.

4. Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης θέλουμε έναν κοσμοπολίτη με κριτική σκέψη και στάση. Όχι κάποιον/α που άκριτα ακολουθεί την «παγκοσμιότητα» και καταλήγει στον επαρχιωτισμό ενός αλόγιστου θαυμασμού των Ευρωπαίων και των «αναπτυγμένων χωρών». Ή αλλιώς, και συγχωρέστε μου τον τοπικισμό, ένα ταξιδεμένο Πειραιώτη.

5. Θέλουμε κάποιον που βρίσκεται στα νερά του, είτε μιλάει εξ καθέδρας είτε στα έδρανα είτε στην πλατεία των κινημάτων, αν και όταν αυτό χρειαστεί.

6. Χρειαζόμαστε έναν αριστερό διανοούμενο που με παρρησία προασπίζεται το μοναδικό εγχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ στα διεθνή φόρα χωρίς τις μεμψιμοιρίες και τον αυτάρεσκο σεκταρισμό πολλών, που έχουν μια ιδιότυπη αντίληψη μιας αριστεράς πλατωνικής έμπνευσης, όπου δηλαδή ο ορισμός της, το περιεχόμενό και οι επιδιώξεις της περιορίζονται στη δογματική αναφορά κειμένων του 19ου αιώνα.

7. Τέλος, χρειαζόμαστε έναν πολιτικό, που είναι επαγγελματίας με τη Βεμπεριανή έννοια και φυσικά όχι με την τρέχουσα εργαλειακή της πρακτική.

Θα κλείσω όπως υποσχέθηκα με μια κριτική παρατήρηση. Πολλά κεφάλαια του βιβλίου είναι πολύ σύντομα και πυκνά και είμαι βέβαιος ότι θα μπορούσαν να γίνουν ξεχωριστά βιβλία. Γι’ αυτή τη συντομία ο Κώστας ελέγχεται, γιατί είμαι βέβαιος ότι θα μας είχε προσφέρει μεγαλύτερη θεωρητική απόλαυση και περισσότερες χρήσιμες πρακτικές σκέψεις.

* Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

1 Το κείμενο προέρχεται από την παρουσίαση του βιβλίου του Κώστα Δουζίνα, Από την έδρα στα έδρανα. Έργα και ημέρες μιας αριστερής κυβέρνησης, Νήσος, 2019, που πραγματοποιήθηκε στο Εμπορικό και Βιοτεχνικό Επιμελητήριο Πειραιά, την 1η Ιουλίου 2019.

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)