Του Κώστα Δουζίνα*
Η Κυριακή ίσως είναι η πρώτη μέρα της Ευρωπαϊκής Άνοιξης. Στις γαλλικές εκλογές, μια νίκη του Φρανσουά Ολάντ, ενός σοσιαλιστή που έχει απορρίψει το Δημοσιονομικό Σύμφωνο, θα είναι η πρώτη πρόκληση στις πολιτικές που επέβαλαν στην Ευρώπη η Άγγελα Μέρκελ και οι Ευρωπαίοι τεχνοκράτες. Όμως, είναι το αποτέλεσμα των ελληνικών εκλογών εκείνο που θα έχει μεγαλύτερη συμβολική σημασία.
Η πρώτη πράξη της τρέχουσας ελληνικής κρίσης έλαβε τέλος τον περασμένο Νοέμβριο με την παραίτηση της κυβέρνησης Παπανδρέου. Οι αντιδράσεις για τη λιτότητα -μαζί με τον πανικό των Μέρκελ Σαρκοζί για ένα δημοψήφισμα για την παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη- τον έριξαν. Οι ελληνικές εκλογές θα σημάνουν το τέλος της δεύτερης πράξης, με τα κόμματα και τους πολιτικούς που πρωταγωνιστούσαν να βλέπουν την έξοδο.
Η κυβέρνηση εθνικής ενότητας και συνεργασίας, με επικεφαλής τον Λουκά Παπαδήμο, είναι ένας συνασπισμός του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ., των κομμάτων - δυναστών που κυβερνούσαν τη χώρα επί 40 χρόνια και την έφεραν στην παρούσα κατάστασή της. Oι καμπάνιες τους έχουν δώσει μια σουρεαλιστική νότα στην προεκλογική περίοδο. Η συντριπτική απόρριψη από τους Έλληνες πολίτες των μέτρων του ΔΝΤ και της Ε.Ε. πίεσαν τα δύο κυβερνώντα κόμματα να επιχειρηματολογήσουν κατά των ίδιων μέτρων που εκείνοι εγκαινίασαν και συνεχίζουν να επιβάλλουν. Φανταστείτε, όχι μερικούς, αλλά όλους τους Συντηρητικούς και τους Δημοκρατικούς να κάνουν καμπάνιες κατά των μέτρων λιτότητας που επέβαλαν.
Οι δημοσκοπήσεις είναι καταστροφικές και για τα δύο κόμματα (η Νέα Δημοκρατία συγκεντρώνει περίπου το 20% των ψήφων, ενώ το ΠΑΣΟΚ έχει πέσει από το 44% που πήρε το 2009 στο 15% με βάση την τελευταία δημοσκόπηση). Παρά το γεγονός πως το εκλογικό σύστημα προσφέρει ένα εντυπωσιακό πακέτο 50 βουλευτικών εδρών στο κόμμα με τις περισσότερες ψήφους, φαίνεται πως κανένα κόμμα μόνο του δεν θα συγκεντρώσει τη λειτουργική πλειοψηφία στην επόμενη Βουλή.
Ο μόνος τρόπος τα δύο πάλαι ποτέ μεγάλα κόμματα να συνεχίσουν με τα μέτρα λιτότητας, όπως έχουν διαταχθεί από το Βερολίνο και τις Βρυξέλλες, θα είναι να σχηματίσουν μια ακόμη κυβέρνηση συνεργασίας - αν καταφέρουν να συγκεντρώσουν τις απαραίτητες 151 έδρες μεταξύ τους. Η προεκλογική περίοδος χαρακτηρίστηκε από απελπισμένες προσπάθειες να προωθηθούν ανύπαρκτες διαφορές και από βιτριολικές επιθέσεις του ενός για τον άλλο, αλλά η πραγματικότητα είναι πως αυτά τα πρώην μεγάλα κόμματα είναι πιο εξαρτημένα το ένα από το άλλο παρά ποτέ.
Μέρος αυτής της εικόνας -το πιο ανησυχητικό- είναι η μετατόπιση προς τα δεξιά από πολιτικούς ως επί το πλείστον του κέντρου, οι οποίοι, μιμούμενοι τον Σαρκοζί, συναγωνίζονται για να επιδείξουν τα εθνικιστικά τους διαπιστευτήρια. Οι υπουργοί της κυβέρνησης συνεργασίας, Μιχάλης Χρυσοχοΐδης και Ανδρέας Λοβέρδος, έσπειραν τον πανικό παρουσιάζοντας τους μετανάστες ως εγκληματίες και φορείς μολυσματικών ασθενειών και έχουν στήσει κέντρα κράτησης ώστε να περιορίσουν την "απειλή". H Διεθνής Αμνηστία χαρακτήρισε την ιδέα εξαιρετικά ανησυχητική και τόνισε πως ενισχύει τις διακρίσεις. Στο μεταξύ, ο δήμαρχος της Αθήνας, Καμίνης, μαζί με τον Χρυσοχοΐδη, οργάνωσαν καμπάνιες "καθαρισμού" της πόλης από τους μετανάστες, ενώ η κυβέρνηση συνεργασίας σχεδιάζει ένα αντι-μεταναστευτικό "τείχος" στα ελληνοτουρκικά σύνορα.
Η προσπάθεια αυτή να κινητοποιηθεί η πολιτική του φόβου είναι επικίνδυνη. Αγγίζει τα χωράφια της Ακροδεξιάς, και ίσως δούμε την ανοιχτά εξτρεμιστική Χρυσή Αυγή, που οργανώνει βίαιες επιθέσεις εναντίον μεταναστών, να μπαίνει στην Βουλή - αποτελώντας μάλλον τραγική ειρωνεία για την χώρα που είχε την πιο επιτυχημένη αντίσταση κατά του ναζιστικού ζυγού στην Ευρώπη.
Όλο το σύστημα της εξουσίας στην Ελλάδα βρίσκεται στα πρόθυρα νευρικής κρίσης και οι κίνδυνοι από την Ακροδεξιά είναι πολύ φανεροί. Αλλά η πτώση των ελίτ θα μπορούσε να είναι η έναρξη μιας πολύ διαφορετικής τρίτης πράξης, τέτοιας που θα μπορούσε να φέρει την κάθαρση της ελληνικής τραγωδίας.
Η Νέα Δημοκρατία είναι επικρατέστερη να βγεί πρώτη την Κυριακή, παίρνοντας και το μπόνους των 50 εδρών, το ΠΑΣΟΚ μάλλον θα έρθει δεύτερο. Ωστόσο, το ριζοσπαστικό αριστερό κόμμα ΣΥΡΙΖΑ αναμένεται να έρθει τρίτο. Αυτό θα μπορούσε να κάνει τα πράγματα ενδιαφέροντα. Με βάση το Σύνταγμα της Ελλάδας, ο ΣΥΡΙΖΑ, ως τρίτο κόμμα, θα κληθεί να σχηματίσει κυβέρνηση αν τα πρώτα δύο κόμματα δεν μπορέσουν επειδή συγκεντρώνουν λιγότερους από 150 βουλευτές.
Ο χαρισματικός νεαρός ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας, έχει υποσχεθεί πως θα ακυρώσει το πακέτο λιτότητας και θα αναδιαπραγματευτεί το χρέος, τοποθετώντας την ανάπτυξη και τη μεταρρύθμιση σε επίπεδο Ε.Ε. στην καρδιά του προγράμματος του κόμματος. Ακόμη, προτείνει κυβέρνηση συνεργασίας των κομμάτων της Αριστεράς, υποστηριζόμενη από τη λαϊκή κινητοποίηση.
Αυτό είναι πιθανό. Βλέποντας το θέμα σφαιρικά, η αντιμνημονιακή ψήφος είναι η μεγαλύτερη, με τα τρία αριστερά κόμματα -τον ΣΥΡΙΖΑ, τους Κομμουνιστές και τη Δημοκρατική Αριστερά- να συγκεντρώνουν στο σύνολό τους περί το 40%. Αν τα δύο πρώτα κόμματα δεν μπορούν να σχηματίσουν κυβέρνηση, ο Τσίπρας θα καλέσει αυτούς μαζί με τους πράσινους και αντιμνημονιακά στοιχεία της Κεντροδεξιάς, να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να εξασφαλίσουν πως η λιτότητα θα μετριαστεί. Είναι η πρώτη φορά που μια ριζοσπαστική αριστερή κυβέρνηση είναι δυνατό χαρτί στην Ευρώπη. Ωστόσο, ο Τσίπρας έχει ένα πρόβλημα: τόσο οι Κομμουνιστές όσο και η Δημοκρατική Αριστερά απορρίπτουν την πρόταση. Πράγματι, η ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος έχει μετατρέψει τον ΣΥΡΙΖΑ σε κεντρικό στόχο. Η Δημοκρατική Αριστερά, στο μεταξύ, στηρίζει την Ε.Ε. Άκριτα.
Αλλά οι τεκτονικές πλάκες της κοινωνίας και της πολιτικής μετακινούνται. Οι πολλές χιλιάδες που γέμισαν το Σύνταγμα και τις άλλες πλατείες τον περασμένο χρόνο ήταν ακηδεμόνευτες, χωρίς κομματική ή κοινή πολιτική ιδεολογία. Έμπειροι συνδικαλιστές και αγωνιστές δρούσαν πλάι πλάι με ανθρώπους που έβγαιναν πρώτη φορά στον δρόμο για να αλλάξουν οι πολιτικές. Τώρα έχουν την ευκαιρία να υποστηρίξουν την δική τους εκδοχή άμεσης δημοκρατίας και κοινωνικής αλληλεγγύης με την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση. Οι εκλογές της Κυριακής θα μπορούσαν να σημάνουν όχι μόνο την κατάρρευση της πολιτικής ελίτ, αλλά και μια αναδιαμόρφωση του πολιτικού χάρτη, με την Αριστερά να αντικαθιστά το ΠΑΣΟΚ.
Η μετεμφυλιακή Ελλάδα εξόρισε, φυλάκισε και καταδίωξε την Αριστερά, περιορίζοντάς την σε συμβολική και αναποτελεσματική αντιπολίτευση. Αυτή η περίοδος τώρα πλησιάζει στο τέλος της. Ένα νέο ηγεμονικό μέτωπο, που συνδυάζει την άμυνα για τη ζωή, τη δημοκρατία και την ανεξαρτησία, φέρνει κοντά ανθρώπους που ιστορικά βρίσκονταν σε αντίπαλες μεριές.
Όσο το λαϊκό αντιμνημονιακό αίσθημα μετατρέπεται από την άρνηση του "αρκετά" σε μια ριζοσπαστική κυβερνητική πρόταση, τότε ένα νέο δημοκρατικό μοντέλο αναδύεται και με αυτό μια ιστορική ευκαιρία. Αν η 6η Μαΐου οδηγήσει σε έναν Γάλλο σοσιαλιστή πρόεδρο και ένα ισχυρό αποτέλεσμα για την ελληνική Αριστερά, η ευωδιά της άνοιξης θα ταξιδέψει από το Παρίσι στην Αθήνα. Αυτό το Σαββατοκύριακο, οι Γάλλοι και οι Έλληνες ψηφίζουν όχι μόνο για τις χώρες τους, αλλά για το μέλλον της Ευρώπης.
*Το κείμενο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The Guardian. Μεταφράστηκε από την Αυγή. Μπορείτε να διαβάσετε την πρωτότυπη έκδοση του κειμένου, χωρίς τις περικοπές του Guardian στο Greek Left Review
