1917, φυλακές Οδησσού στην επαναστατημένη Ρωσία: στο προαύλιο της φυλακής εκατοντάδες κρατούμενοι συζητούν επιστολή των μπολσεβίκων, με την οποία τους ενημερώνουν ότι μπορούν, εφόσον το επιθυμούν, να βγουν από τη φυλακή και να πάρουν μέρος ισότιμα, από την ίδια αφετηρία, στην προσπάθεια για την οικοδόμηση μιας νέας κοινωνίας, που θα στηρίζεται στην ελευθερία, τα δικαιώματα και τη δικαιοσύνη.
Οι κρατούμενοι απαντούν ομόφωνα ότι αποδέχονται την πρόταση και θα προσπαθήσουν στη συνέχεια να ζήσουν έντιμα και να βγάζουν το ψωμί τους με τη δουλειά τους. Την ίδια ώρα σε άλλες φυλακές συνελεύσεις κρατουμένων απαντούν αρνητικά, καθώς όπως είπαν δεν ήταν έτοιμοι να απολαύσουν την ελευθερία, που απλόχερα τους δόθηκε.
Στην πορεία, βέβαια, ο ελευθεριακός άνεμος, η κορυφαία αυτή κίνηση των μπολσεβίκων ανατράπηκε από τον σταλινικό συντηρητισμό, που επανέφερε όλες τις απαγορευτικές και κατασταλτικές διατάξεις του παρελθόντος και δυστυχώς, όχι μόνο.
Εκατό χρόνια μετά
Εκατό χρόνια μετά, στη Ρωσία και την Ελλάδα, σε όλο τον κόσμο, οι φυλακές αντί να αδειάζουν γεμίζουν με “περισσευούμενο κόσμο”, με κόσμο από τα κάτω ράφια της κοινωνίας, από τις άκρες των πόλεων, απόρροια των πολλαπλών κοινωνικών και ταξικών διακρίσεων και ανισοτήτων.
Εκατό χρόνια μετά συζητάμε για την κατάσταση στις φυλακές, για την εικόνα που είδαμε στο νοσοκομείο και το ψυχιατρείο των φυλακών Κορυδαλλού, για τον 28χρονο Νικόλα που από τα έντεκά του είναι κλεισμένος στα μπουντρούμια, για την εύλογες κινητοποίησεις των κρατουμένων στον Κορυδαλλό και τη Θήβα, για την άλογη έφοδο κουκουλοφόρων στις φυλακές προκειμένου να γίνει η μεταγωγή του Μάριου Σεϊσίδη και τόσα άλλα…
Εκατό χρόνια μετά ο εγκλεισμός, η τεχνική της εξαφάνισης του ενοχλητικού ή του “περισσευούμενου” ανθρώπου, παραμένει ως κυρίαρχο μοντέλο και δύσκολα αλλάζει ή ανατρέπεται.
Υπεράσπιση του νόμου Παρασκευόπουλου
Ίσως γι΄ αυτό και πληθαίνουν οι επιθέσεις ενάντια στο νόμο Παρασκευόπουλου. Και εντείνονται με στόχο να επανέλθει η κατάσταση στις ελληνικές φυλακές στη λογική της “υψίστης ασφαλείας”, δηλαδή σε ανοιχτούς τάφους, όπως είχαν υπάρξει επί κυβερνήσεων Νέας Δημοκρατίας. Οποιαδήποτε ολιγωρία, λοιπόν, οποιοσδήποτε “διάλογος” με ακροδεξιές προσεγγίσεις που θεωρούν μια κατηγορία ανθρώπων “χαμένους από χέρι”, λειτουργεί αντικειμενικά υπέρ σκοταδιστικών λογικών. Εκείνη η τομή, ένα από τα πρώτα σημαντικά νομοθετήματα της νέας τότε κυβέρνησης, δεν αποτελεί μια προσωρινή κατάσταση, ένα μέτρο ανακούφισης, μια “αποσυμφόρηση” της στιγμής.
Στην ουσία ήταν και παραμένει τομή σε ένα άφρον και απάνθρωπο σωφρονιστικό σύστημα και δεν είναι τυχαία η επίθεση που δέχεται από τη δεξιά και ασφαλώς από τη ναζιστική, εγκληματική συμμορία.
Η υπεράσπισή του, χωρίς ερωτηματικά και υποσημειώσεις, η συνέχιση των τομών στην κατεύθυνση της δημιουργικής επανένταξης των κρατουμένων, γυναικών και αντρών, η σθεναρή αντιμετώπιση των κελευσμάτων για βήματα προς τα πίσω, για συντηρητικές “διορθώσεις” που θα αποκαταστήσουν τις ισορροπίες τρόμου, είναι το ζητούμενο για κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο.
Η άμεση ανανέωση της διάταξης “Παρασκευόπουλου” στο σύνολό της, η κατάθεση στη Βουλή του νέου σωφρονιστικού και ποινικού κώδικα, οι απαραίτητες τομές και βελτιώσεις στην καθημερινότητα της φυλακής, η ενίσχυση των αγροτικών φυλακών και άλλων εναλλακτικών μορφών ποινής, πέραν του αδιέξοδου τιμωρητικού εγκλεισμού, η καθολική επέκταση της εκπαίδευσης και της υγειονομικής περίθαλψης, η ανθρώπινη λύση για τις μωρομάνες και τα παιδιά τους, η κατοχύρωση της άδειας και όχι το παιχνίδι σε βάρος της, αποτελούν την καλύτερη απάντηση σε όσους ονειρεύονται και επεξεργάζονται σχέδια παλινόρθωσης των φυλακών τύπου Γ.
Διαχωριστική γραμμή
Οι κρατούμενοι είναι ένας αόρατος κόσμος. Ωστόσο, η φυλακή δεν είναι αόρατη, όπως δεν είναι αόρατα τα προβλήματα, τα αδιέξοδα μιας αντίληψης, μιας αδιέξοδης στρατηγικής, που συνειδητά επιδιώκει να κρύψει ή να εξαφανίσει τους “περισσευούμενους” του κόσμου.
Η αριστερά ήταν, είναι και θα είναι η δύναμη αυτή που θα υπερασπίζεται τα δικαιώματα, ως απόλυτη διαχωριστική γραμμή με τη λογική που εκφράζεται από τη δεξιά και από την ακροδεξιά της… τάξης και ασφάλειας. Και όσοι νομίζουν ότι η ασφάλεια κατοχυρώνεται με την καταστολή, ας κοιτάξουν γύρω τους. Το μίσος γεννάει μίσος, η αγριότητα αγρίμια… Υπάρχουν και άλλες λέξεις και άλλες συμπεριφορές και άλλες στάσεις: αλληλεγγύη, αγάπη, φιλία, ανοχή, εκπαίδευση, πολιτισμός…
Υπό αυτή την έννοια ενέργειες που κινούνται σε διαφορετική λογική, όπως αυτή της εφόδου στο κελί του Σεϊσίδη, με τον απαράδεκτο τρόπο που αυτή έγινε, υπονομεύουν αντικειμενικά το δρόμο του εξανθρωπισμού, και της δημιουργικής επανένταξης.
Δεν μπορώ να βγω…
Πρόσφατα, το τμήμα Δικαιωμάτων του ΣΥΡΙΖΑ επισκέφθηκε το νοσοκομείο και το ψυχιατρείο των φυλακών Κορυδαλλού. Θα μπορούσαμε να γράφαμε σελίδες και σελίδες για να περιγράψουμε την κατάσταση ή για να προτείνουμε λύσεις. Περιορίζομαι σε μια και μόνο εικόνα. Κατεβαίνοντας στο υπόγειο, απέναντι από τα “μπλε κελιά”, που είναι ακόμα εκεί, αν και ανενεργά, υπάρχει ένα άθλιο κελί, στην ουσία προθάλαμος του “μπλε”, κάτι σαν πειθαρχείο, σαν τιμωρητικός χώρος… Οι δύο ασθενείς κρατούμενοι, νεαρής ηλικίας μόλις μας είδαν έβαλαν τα κλάματα. Ζήτησαν να βγουν έξω από τον τάφο, να ανέβουν σε θάλαμο… Ο ένας από τους δύο, 28 χρονών σήμερα, μας είπε ότι μπήκε για πρώτη φορά σε φυλακή στα έντεκα του χρόνια. Πέρασαν 17 χρόνια και ο Νικόλας είναι ακόμα μέσα, μπαίνει και βγαίνει, το σπίτι του είναι η φυλακή. Το τραγικότερο όλων, απόδειξη της πλήρους αποτυχίας του περιβόητου σωφρονιστικού συστήματος, της τεχνικής της εξαφάνισης μέσω του εγκλεισμού, ήταν η αφοπλιστική απάντηση του Νικόλα, όταν του ευχηθήκαμε να πάει σπίτι του όσο πιο γρήγορα γίνεται. “Θέλεις να είμαι ειλικρινής;” ρώτησε. “Δεν μπορώ να βγω, δεν είμαι σε θέση. Αν με βγάλετε θα ξαναγυρίσω σε πέντε μέρες. Δεν ξέρω να ζήσω έξω…”
Κάτι σαν επίλογος:
Ποιος νοσηρός εγκέφαλος σκέφτηκε να στείλει τότε τον μικρό Νικόλα στο ίδρυμα του Βόλου; Ποιοι πολιτικοί αποφάσισαν ότι ο εγκλεισμός είναι κατάλληλος για ένα παιδί έντεκα χρονών; Ρητορικό το ερώτημα, αλλά καθόλου ρητορική η αγωνία, για χιλιάδες Νικόλες που βιώνουν την εγκατάλειψη, τους κινδύνους, την απόλυτη φτώχεια, τα σύγχρονα γκέτο.
Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, επί υπουργίας Παρασκευόπουλου το 2015 ψήφισε την κατάργηση των φυλακών ανηλίκων. Ήταν μια ακόμα τομή, που ελάχιστα έγινε γνωστή, ελάχιστα συζητήθηκε, λες και τα παιδιά αυτής της κοινωνικής κατηγορίας δεν υπάρχουν ή ακόμα χειρότερα δεν πρέπει να υπάρχουν.
Ο Νικόλας, όμως, είναι ακόμα στο απέναντι από το “μπλε” κελί.
Ο Πάνος Λάμπρου είναι μέλος της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ υπεύθυνος Δικαιωμάτων και Δικαιοσύνης
