Οι δυσοίωνες προβλέψεις στο θέμα των εμβολιασμών επιβεβαιώθηκαν. Παρά την έγκαιρη ανακάλυψη και έγκριση ασφαλών και αποτελεσματικών εμβολίων, η διεθνής κοινότητα κατέγραψε μια «καταστροφική ηθική αποτυχία» -κατά τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας- και ο «εμβολιαστικός εθνικισμός», τον οποίο στα λόγια ξόρκιζαν όλοι (με πρώτη την Ε.Ε.), είναι πια μια πραγματικότητα.
Τα «ιερά και τα όσια» των πολυεθνικών φαρμάκου, δηλαδή η προστασία της «πατέντας» και η κερδοσκοπική εκμετάλλευση των πνευματικών δικαιωμάτων για τα νέα εμβόλια και φάρμακα κατά του SARS-CoV-2, δεν αμφισβητήθηκαν ούτε σε καιρό πανδημίας! Τι κι αν χρηματοδοτήθηκαν οι έρευνες με δημόσιους πόρους; Το «προϊόν» υπόκειται στους σκληρούς κανόνες της αγοράς και του εταιρικού κέρδους.
Τι κι αν το διεθνές πλαίσιο παραγωγής και εμπορίας φαρμάκων αποδείχθηκε ανίκανο να ανταποκριθεί σε μια συνθήκη πρωτοφανούς κρίσης δημόσιας υγείας;
Τι κι αν ο Τσίπρας, ο ΣΥΡΙΖΑ, η Ευρωπαϊκή Αριστερά, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, νομπελίστες, πρώην πρωθυπουργοί, πανεπιστημιακοί, υγειονομικοί, συμμαχίες ασθενών, προσωπικότητες από όλο τον κόσμο ζητούσαν να αρθεί το προνομιακό καθεστώς της «πατέντας» και να πολλαπλασιαστεί η παραγωγική δυνατότητα της παγκόσμιας φαρμακοβιομηχανίας (η οποία, κατά την Oxfam, αξιοποιείται σήμερα μόνο κατά 40%), με τελικό στόχο την έγκαιρη και, κυρίως, ισότιμη ανοσοποίηση του παγκόσμιου πληθυσμού;
Όλα αυτά δεν πτοούν τη συντηρητική Ευρώπη και τους γραφειοκρατικούς θεσμούς της, που αποδείχθηκαν για άλλη και φορά κατώτεροι των περιστάσεων.
Η ευρωπαϊκή Δεξιά, που έχει το «πάνω χέρι» στις τύχες της Ε.Ε. (κομμάτι της οποίας είναι η Ν.Δ. και ο κ. Μητσοτάκης), δεν τόλμησε να πάρει καμιά ουσιαστική πρωτοβουλία για να διασφαλίσει στην πράξη ότι το εμβόλιο θα είναι «παγκόσμιο δημόσιο αγαθό», όπως με περισσή υποκρισία δηλώνουν σήμερα οι πολιτικοί της εκπρόσωποι.
Η παρέμβαση Μπάιντεν
Χρειάστηκε η καταλυτική παρέμβαση Μπάιντεν για να ψελλίσει η Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν ότι θα συζητήσει και η Ε.Ε. την πρόταση των ΗΠΑ. Και πραγματικά θέλει πολύ θράσος για να βγαίνει ο κ. Μητσοτάκης υποστηρικτής της συγκεκριμένης πρότασης, την οποία χλεύασε και διαστρέβλωσε με χυδαίο τρόπο όταν για πρώτη φορά τη διατύπωσε πολιτικά και θεσμικά ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ και την κατέθεσε στην Κομισιόν η ευρωομάδα της Αριστεράς με τις ψήφους 38 ευρωβουλευτών της GUE, των Πρασίνων και μέρους των Σοσιαλιστών (το ΚΙΝ.ΑΛΛ. δεν τη στήριξε, αλλά τώρα η κ. Γεννηματά σπεύδει να την υιοθετήσει).
Αποδείχθηκε, από τις σφοδρές αντιδράσεις της φαρμακοβιομηχανίας, ότι η αμφισβήτηση των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στην παραγωγή εμβολίων κατά της Covid-19 είναι μια πολιτική θέση ριζοσπαστική, απολύτως προοδευτική, που έχει στον πυρήνα της το πρόταγμα της Ισότητας στην Υγεία και το σύνθημα «Οι άνθρωποι πάνω από τα κέρδη». Και ακριβώς γι’ αυτό δεν μπορούσε να προωθηθεί από συντηρητικές δυνάμεις όπως το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα και η Ν.Δ.
Έστω και έτσι πάντως, έστω και αν εκ των υστέρων εμφανίζονται κάποιοι όψιμοι θιασώτες, το μείζον για μας δεν είναι η «πολιτική ιδιοκτησία» της πρότασης, αλλά η ανάληψη πρωτοβουλιών που θα την καταστήσουν υλοποιήσιμη. Το κρίσιμο θέμα είναι η επιτάχυνση των εμβολιασμών σε όλο τον κόσμο, στην Ευρώπη και φυσικά στη χώρα μας. Και ελπίζουμε να μην (ξανα)ακούσουμε ότι δεν έχει νόημα η άρση της πατέντας, ότι αυξάνονται οι παραδόσεις εμβολίων, ότι τηρούνται τα χρονοδιαγράμματα από τις εταιρείες.
Έπεται συνέχεια
Πρώτον, επειδή από την πανδημία δεν ξεμπερδεύουμε με δύο δόσεις εμβολίων και θα χρειαστούν αναμνηστικές δόσεις ή τροποποιημένα εμβόλια για τις νέες μεταλλάξεις που εμφανίζονται συνεχώς.
Δεύτερον, επειδή, αν είχε υιοθετηθεί έγκαιρα αυτή η πρόταση, θα είχαμε προλάβει αποτρέψιμους θανάτους. Η ανθρωπιστική τραγωδία της Ινδίας θα είχε αποφευχθεί αν είχε δεχθεί ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου την κοινή πρότασή της με τη Νότιο Αφρική για αξιοποίηση της «Διακήρυξης της Ντόχα» (2001) και της συμφωνίας TRIPS, που επιτρέπει την «αναγκαστική αδειοδότηση» των νέων εμβολίων, χωρίς τη συγκατάθεση των κατόχων της πατέντας, σε έκτακτες υγειονομικές συνθήκες όπως η πανδημική κρίση.
Μια πρόταση που φυσικά καταψήφισε η Ε.Ε., η οποία τώρα «χύνει μαύρο δάκρυ» για το δράμα στην Ινδία.
Και τρίτον, επειδή έτσι δίνουμε την ευκαιρία στην εγχώρια φαρμακοβιομηχανία να επενδύσει -με την ανάλογη κρατική στήριξη- στη σύγχρονη βιοτεχνολογία και στην προοπτική παραγωγής εμβολίων και στην Ελλάδα.
Αυτό λοιπόν που χρειαζόμαστε σήμερα είναι παγκόσμια αλληλεγγύη και όχι εθνοκεντρικός λαϊκισμός, είναι γρήγορη εμβολιαστική κάλυψη των πολιτών όλου του κόσμου με κεντρικές συμφωνίες και υπό δημόσια «ομπρέλα» (ΠΟΥ, Ε.Ε.), είναι υγειονομικά πιο ασφαλής, πιο κοινωνική και κυρίως πιο αποτελεσματική Ευρώπη.
Με επιτάχυνση των εγκρίσεων των νέων εμβολίων και φαρμάκων από τον ΕΜΑ, με κοινές διαπραγματεύσεις για ισότιμη πρόσβαση σε κάθε νέο εμβόλιο και αποδεδειγμένα δραστικό φάρμακο κατά της Covid-19, με ενισχυμένο ευρωπαϊκό μηχανισμό φαρμακοεπαγρύπνησης και ενιαία στρατηγική όταν εμφανίζονται προβλήματα παρενεργειών, με κοινή πολιτική για τα διαγνωστικά τεστ και την πιστοποίηση της αξιοπιστίας τους, με ενιαία υγειονομικά πρωτόκολλα για τον τουρισμό.
Μόνο έτσι μπορεί να διασφαλιστούν η μείωση των ανισοτήτων και η προστασία της δημόσιας Υγείας στην Ευρώπη. Και μόνο έτσι θα απομονωθούν οι εθνικιστικές και αντιδραστικές φωνές που αντιστρατεύονται την κοινωνική και δημοκρατική επανίδρυση της Ευρώπης.
* Ο Ανδρέας Ξανθός είναι βουλευτής και τομεάρχης Υγείας του ΣΥΡΙΖΑ
