Το 2019, έτος εκλογών, χάθηκε για τον ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία η στιγμή για μια νέα κατάκτηση. Ολα τα δεδομένα πλέον κατευθύνονται σε μια δεύτερη φάση, η οποία δεν μπορεί παρά να είναι νικηφόρα και να οδηγεί άρα και πάλι στη διακυβέρνηση, όχι ως αυτοσκοπό, αλλά για την εφαρμογή συγκεκριμένων ιδεών και προγραμματικών στόχων. Η επιλογή της «προγραμματικής απροσδιοριστίας» δεν αποδίδει σε πολιτικό επίπεδο. Η πολιτική τού ποτέ, π.χ. ποτέ ξανά κυβερνώσα Αριστερά, ποτέ ξανά ηγεμονία της Αριστεράς, στην Ιστορία επιβεβαιώνεται πολύ λίγο. «Το νερό θα τρέχει στον ποταμό με γαλήνια σιγουριά και θα συνεχίσει να τρέχει, μέχρι να φθάσει στο τέλος».
Το ερώτημα λιγότερη ή περισσότερη αντιπολίτευση είναι ψευδεπίγραφο. Το πραγματικό πρόβλημα έγκειται στην επιλογή των πολιτικών στόχων και στον τύπο του αγώνα που θα διεξαχθεί πάνω σ’ αυτές τις επιλογές. Στο έδαφος πάντοτε υψηλής ιδεολογικής επαγρύπνησης και των βαθύτατων αντιθέσεων με την ολιγαρχία και τα πολιτικά κόμματα που τη στηρίζουν.
Ο αντιπολιτευτικός λόγος πρέπει να είναι και ομηρικός. Δηλαδή επικός και ραψωδικός. Και να ενώνει μέσα από τα κατορθώματα και τις παραδόσεις, όπως ζουν στον λαό, και έτσι να μεταφέρεται στη Βουλή.
Ούτε μια αντιδημοκρατική φράση των αντιπάλων δεν πρέπει να μείνει αναπάντητη. Οι αντιδράσεις δεν μπορεί να είναι πάντα οργισμένες και γενικευμένες. Πρέπει να χαρακτηρίζονται κυρίως από πλούσια επιχειρήματα, ιστορικά, πολιτικά και πολιτιστικά, ρωμαλέα και πειστικά. Πάντα βεβαίως στο δημοκρατικό έδαφος.
Η πολιτική, και μάλιστα η αντιπολιτευόμενη, δεν γίνεται από μια σέχτα διαφωτιστών και ειδικών. Ούτε πρέπει να στρατολογεί μόνο στρατηγούς. Πρέπει να δημιουργεί έναν ευρύτατο χώρο «στρατευμένων» μελών, απολύτως ισότιμων στη δημοκρατική διαδικασία λήψης των αποφάσεων.
Στο «περίφημο» εφεύρημα «νόμος και τάξη» πρέπει να αντιταχθεί ότι η ευρύτερη αταξία προέρχεται από τον ατομικό εγωισμό, την ατομική οξυθυμία, την ατομική πονηρία και την ατομική και συλλογική διαφθορά, όπως καλλιεργούνται και εμφανίζονται στο οικονομικό σύστημα.
Ο λαός είναι ένας κατάλογος δικαιωμάτων και αναγκών και όχι κατάλογος συνόλου καθηκόντων. Γι’ αυτό και μια σοσιαλιστική και προοδευτική πολιτική διευρύνει και προστατεύει τα δικαιώματα, κυρίως των μειονοτήτων αλλά όχι μόνον, και ικανοποιεί τις ανάγκες, κυρίως των οικονομικά και κοινωνικά ασθενέστερων στρωμάτων.
Τα μεσαία κοινωνικά στρώματα πρέπει να πεισθούν ότι μπορεί και αυτά να καταστούν συμπρωταγωνιστές κοινωνικών αλλαγών και ότι σε κάθε περίπτωση τα θεμελιώδη μακροχρόνια και μεσοπρόθεσμα συμφέροντά τους βρίσκονται σε πλήρη αντίθεση με τα συμφέροντα των κυρίαρχων τάξεων και πολιτικών ομάδων, στις οποίες ενυπάρχουν θέσεις και πράξεις προνομιακές και παρασιτικές.
Στον θετικό γι’ αυτή χώρο των νέων η προοδευτική αντιπολίτευση μπορεί να παρουσιάσει ρεαλιστικές προτάσεις αντιμετώπισης πολλές φορές της απελπισίας, της ανίας, της πλήξης και της μοναξιάς.
ΑΛΛΑ, σήμερα, οι γενικότερες σκέψεις, ιδέες και πολιτικές πρακτικές μιας προοδευτικής, ανανεωτικής και σύγχρονης αντιπολίτευσης εκ μέρους της δημοκρατικής Αριστεράς βρίσκονται αντιμέτωπες με μια θλιβερή πραγματικότητα. Και «η πραγματικότητα δεν αμφισβητείται και δεν γίνεται συζήτηση γιατί είναι χοντροκέφαλη», όπως έλεγε ο Λένιν. Και η πραγματικότητα συνίσταται στο γεγονός ότι ευρύτερες κοινωνικές ομάδες (πλειοψηφικές;) έχουν ενσωματώσει το απύθμενο μίσος για τον άλλο άνθρωπο, τον διαφορετικό, τον πρόσφυγα ή τον μετανάστη. Με βάση ακροδεξιές, νεοφασιστικές και ρατσιστικές απόψεις που ενδημούν στον κυβερνητικό και σε άλλους πολιτικούς και θεσμικούς χώρους. Εδώ πρέπει να γίνουν απολύτως κατανοητά τα εξής:
Η άποψη περί «φυλετικής και θρησκευτικής αλλοίωσης» εκ μέρους «εισβολέων» θεμελιώθηκε ιστορικά στις φυλετικές θεωρίες του εθνικοσοσιαλισμού.
Οταν αναζητείς «εξωτερικούς» εχθρούς, πολύ γρήγορα φθάνεις και στους «εσωτερικούς» (Εβραίοι, Ρομά, μαύροι, ομοφυλόφιλοι και γιατί όχι, σε μια πολιτική συγκυρία σαν τη σημερινή, αριστεροί, κεντροαριστεροί, αναρχικοί, αντιεξουσιαστές κ.λπ.). Οπότε η δημοκρατία αρχίζει να φθίνει και να καταρρέει.
Η ιδέα του γκέτο, της φυλακής, του φράγματος, του τείχους, του περίκλειστου χώρου, του στρατοπέδου, της «ινδιάνικης περιοχής» για συνανθρώπους μας, είναι παράλογη και αντικειμενικά βλαπτική και για τις τύχες του κοινωνικού συνόλου. Εδώ θα μπορούσε να λεχθεί πως «η ηλιθιότητα καταστρέφει σε έκταση απείρως ανώτερη απ’ όσο μπορεί να το κάνει η κακότητα».
Θρησκευτική ουδετερότητα σημαίνει σεβασμός για όλα τα θρησκευτικά δόγματα και λατρείες.
Στο θέμα του πατριωτισμού και του έθνους η Αριστερά και γενικότερα η δημοκρατική και προοδευτική παράταξη είναι αχτύπητη, γιατί ουδέποτε συνεργάστηκε με κατακτητές και δικτατορίες.
Οι ιδέες του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ ήταν μειοψηφικές κοινωνικά, επικράτησαν όμως στη βάση κινηματικών και ειρηνικών εξεγέρσεων. Ιδού ο αντιπολιτευτικός δρόμος.
* Ο Κώστας Ζώρας είναι ομότιμος καθηγητής, πρώην αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου
