Πρόκειται, ωστόσο, για μια ιδιόμορφη ανικανότητα, που συνυπάρχει με μια εκπληκτικά ανεπτυγμένη ικανότητα να κάνουν τα πάντα, για να καλύπτουν τις ευθύνες που κρύβονται πίσω από αυτήν. Όχι μόνο προσωπικές, κυρίως πολιτικές. Την τροφοδοτεί μια εδραιωμένη ψευδής πεποίθηση ότι θα τους καλύπτει για πάντα το κύκλωμα της μιντιακής–επιχειρηματικής διαπλοκής. Και λέμε ψευδή, γιατί όλα έχουν ένα όριο. Δεν γίνεται να βγαίνεις λάδι αιωνίως με επικοινωνιακά τερτίπια και με κάποιες μεταθέσεις αρίστων –μέχρι χθες– που υποδεικνύονται ως υπεύθυνοι, για να φανεί ότι γίνονται «γενναίες» αλλαγές, ώστε να μην αλλάξει τίποτα.
Ανατροπή πολιτική
Τι είναι αυτό που χρειάζεται ν’ αλλάξει; Μα μια συγκεκριμένη πολιτική, από την παγίωση της οποίας προκύπτουν τα επαναλαμβανόμενα επεισόδια «ανικανότητας». Μια πολιτική από την οποία για να απαλλαγούμε, δεν αρκεί να ξεφορτωθούμε απλά τον Μητσοτάκη και την κυβέρνηση. Χρειάζεται να αποδομήσουμε στην πράξη τους ιδεολογικούς και πολιτικούς πυλώνες που αφήνει πίσω της μια νεοφιλελεύθερη πρακτική, επιβεβλημένη ή επιλεγμένη ως «ιδιόκτητη».
Τρεις είναι οι κύριοι πυλώνες της: η υπονόμευση, απαξίωση, υποβάθμιση ή και διάλυση δημόσιων δομών· η ανάθεση σε ιδιωτικές κερδοσκοπικές επιχειρήσεις της διαχείρισης υπηρεσιών, που είναι άμεσα συνδεδεμένες με βασικές κοινωνικές ανάγκες στη λογική της ιδιωτικοποίησης των πάντων· η συστηματική άρνηση της αναζήτησης αιτίων και πολιτικών ευθυνών, κάθε φορά που αποδεικνύεται η αδυναμία αντιμετώπισης των κρίσεων, με πρόσχημα μια συγγνώμη που ποτέ δεν συνοδεύεται από τη δήλωση που κάνουν και τα μικρά παιδιά ακόμη –«δεν θα το ξανακάνω». Γιατί κάτι τέτοιο απαιτεί βουτιά στη ρίζα των προβλημάτων, επικίνδυνη για τους επιφανειακά μετανοούντες και όσους ωφελούνται από τέτοιες μετάνοιες. Για να διορθώσεις ένα λάθος, πρώτο βήμα είναι να το παραδεχτείς ως εσφαλμένη επιλογή.
Σε δημόσιο έλεγχο τα κοινά αγαθά
Πώς να ανταποκριθεί με επάρκεια την ώρα της κρίσης ένας δημόσιος, περιφερειακός, δημοτικός ή άλλος μηχανισμός, όταν η δαπάνη για τον τεχνικό εξοπλισμό του και τη στελέχωσή του και τη διαρκή εκπαίδευση και επιμόρφωσή της θεωρείται σπατάλη ανώφελη και βλέπουμε στην πρώτη μεγάλη φωτιά ή πλημμύρα, στον πρώτο ασυνήθιστο χιονιά να αναζητείται η σωτήρια βοήθεια των ιδιωτών ιδιοκτητών μηχανημάτων; Και δεν είναι θέμα μόνο τεχνικού εξοπλισμού. Η υποβάθμιση της σημασίας μιας υπηρεσίας καλλιεργεί και στο ίδιο το ανθρώπινο δυναμικό το πνεύμα εφησυχασμού και μετάθεσης της ευθύνης κάπου αλλού. Κι αυτό είναι ακόμα χειρότερο. Πιστεύει κανείς ότι η ιδιωτικοποιημένη ΔΕΗ, που κάνει πια και κοινοπραξίες με ιδιωτικούς ενεργειακούς επίδοξους κολοσσούς, και μια ΔΕΔΔΗΕ μισοϊδιωτικοποιημένη, μπορούν να αντιδρούν το ίδιο άμεσα και αποτελεσματικά με γνώμονα το κοινό συμφέρον; Αν υπάρχουν κάποιοι, λίγοι χιονιάδες ακόμα και θα λιγοστέψουν θεαματικά, αν δεν προλάβει ένα πειστικό εναλλακτικό πολιτικό αντινεοφιλελεύθερο πρόγραμμα να τους αλλάξει γνώμη γρηγορότερα.
Πώς να αναζητήσεις και να επιμερίσεις ευθύνες σε μια ιδιωτική κερδοσκοπική μεγα-εταιρεία, με την οποία έχεις υπογράψει μια λεόντειο σύμβαση, από το περιεχόμενο της οποίας είναι σαφές ότι το αγαθό που προστατεύεται δεν είναι κάποιο κοινό, δημόσιο, κοινωνικό αγαθό, αλλά η αδιανόητου μεγέθους κερδοφορία της, που περιλαμβάνει ακόμα και την αποζημίωσή της στην περίπτωση που δεν θα έχει τα προβλεπόμενα από την αδηφαγία της έσοδα; Δείτε την εταιρεία «Αττική Οδός». Πόσο θα μπορούσε να την κινητοποιήσει, έστω ο κίνδυνος απώλειας κερδών, ώστε να ενεργήσει αποτελεσματικά και αστραπιαία ακόμα και μπροστά στον φόβο να μην ανανεωθεί η χρυσοτόκος σύμβασή της, όταν φημολογείται πως τα μέχρι τώρα έσοδά της μετριούνται σε δισεκατομμύρια ευρώ και πως έχει αποσβέσει ήδη το μερίδιο της δικής της δαπάνης για την κατασκευή του δρόμου από τα πρώτα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του; Δεν είναι φανερό ότι το είδος της «λύσης» πρέπει να αλλάξει και όχι απλά το πλαίσιό της και ο έλεγχος της τήρησής του; Δεν χρειάζεται να επαναλάβουμε τα ίδια και για την ιδιωτικοποιημένη πια Τραινοσέ.
Η συγγνώμη δεν είναι διαβατήριο για τα ίδια λάθη
Να έρθουμε τώρα στον τρίτο πυλώνα της πολιτικής που χρειάζεται αποδόμηση. Όλα όσα προηγήθηκαν, κατά κανένα τρόπο δεν οδηγούν στο συμπέρασμα ότι αρκεί να αλλάξει η νεοφιλελεύθερη πολιτική και όλα θα πάνε πρίμα. Ακόμα και μια πολιτική στον αντίποδά της χρειάζεται απαραίτητα, και αυτή, τον διαρκή έλεγχο και την αναγνώριση των πραγματικών προβλημάτων στην εφαρμογή της, ώστε η ειλικρινής συγγνώμη να αποδίδει ως αυτονόητο αποτέλεσμα ότι δεν θα ξανασυμβεί το ίδιο σφάλμα. Πράγμα που δεν θα κάνει κανένας νεοφιλελεύθερος, αν αυτό θίγει τον πυρήνα του δόγματός του.
Ανίκανοι, λοιπόν. Κι ο Μητσοτάκης και οι υπουργοί του και οι υπερυπουργοί του και όσοι θα επιλεγούν κάποια στιγμή ως εξιλαστήρια για έναν επιφανειακό καθαρμό. Ανίκανοι, αλλά για τι ακριβώς; Για να αλλάξουν την πίστη τους και να αποδεχτούν την ανάγκη επεξεργασίας, εφαρμογής, αδιάκοπου έλεγχου και βελτίωσης μιας άλλης πολιτικής, στον αντίποδα της δικής τους. Κατά τα άλλα, αντέχουν ακόμα. Με τη βοήθεια κάποιων δημοσκόπων και των νταβατζήδων. Και τη δική μας, των πολιτών, που, αν το πάρουν απόφαση, μπορούν να γυρίσουν τον κόσμο ανάποδα. Με τα λόγια μόνο, αυτό δεν γίνεται.
