to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

Ανεξάρτητη - Αυθύπαρκτη - Ανεύθυνη

"Η δικαιοσύνη απονέμεται από δικαστήρια συγκροτούμενα από τακτικούς δικαστές, που απολαμβάνουν λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία"


«Η δικαιοσύνη απονέμεται από δικαστήρια συγκροτούμενα από τακτικούς δικαστές, που απολαμβάνουν λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία. Οι δικαστές κατά την άσκηση των καθηκόντων τους υπόκεινται μόνο στο σύνταγμα και στους νόμους...» (άρθρο 87 του συντάγματος).

Ανεξάρτητη, λοιπόν, η Δικαιοσύνη. Ανεξάρτητη από τις άλλες δύο εξουσίες, τη νομοθετική και την εκτελεστική· και πάλι, όμως, όχι κατά τρόπο που να θέτει απόλυτα και αδιαπέραστα σύνορα μεταξύ τους, αλλά σε ένα πλαίσιο αμοιβαίου ελέγχου και περιορισμού. Ανεξάρτητη και από κάθε είδους πολιτικά, οικονομικά ή άλλα συμφέροντα που θα μπορούσαν να επηρεάζουν την αμεροληψία των κρίσεών της και να την εκτρέπουν στην εξυπηρέτηση αλλότριων σκοπών. Ανεξαρτησία, βέβαια, με όρια.

Η Δικαιοσύνη δεν υπάρχει -και δεν θα έπρεπε να θεωρεί πως υπάρχει- από τον εαυτό της και για τον εαυτό της, δεν είναι αυθύπαρκτη.

Πρώτον, από αμιγώς τυπική συνταγματική σκοπιά, το Σύνταγμά μας προβλέπει ήδη στο πρώτο του άρθρο ότι «θεμέλιο του πολιτεύματος είναι η λαϊκή κυριαρχία. Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από τον λαό, υπάρχουν υπέρ αυτού και του έθνους και ασκούνται όπως ορίζει το σύνταγμα». Με άλλα λόγια, η δικαστική εξουσία είναι εξίσου «δοτή» και δημοκρατικά νομιμοποιημένη από τον λαό, τον μόνο που κατέχει αυτοδύναμη, πρωτογενή εξουσία στις σύγχρονες δημοκρατίες. Γι' αυτό, εξάλλου, σύμφωνα με το άρθρο 26, οι αποφάσεις της Δικαιοσύνης εκτελούνται «στο όνομα του ελληνικού λαού».

Δεύτερον, οργανωτικά, η Δικαιοσύνη δεν ανήκει ασφαλώς στη διοίκηση, με τη στενή έννοια. Πολύ συχνά όμως, με τις αποφάσεις της -ιδίως τις αποφάσεις των ανώτατων δικαστηρίων της- δεσμεύει υπό προϋποθέσεις το κράτος. Με άλλα λόγια, το κάθε κράτος συχνά ευθύνεται είτε έναντι των άλλων κρατών είτε έναντι των ιδιωτών και για τις αποφάσεις των δικαστηρίων του, μη μπορώντας να απαλλαγεί επικαλούμενο την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης (βλ. λόγου χάρη τη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) σχετικά με την υποχρέωση των κρατών - μελών να αποζημιώνουν τους ιδιώτες που βλάπτονται από κατάφωρη παραβίαση του Κοινοτικού Δικαίου από τα εθνικά δικαστήρια). Είναι δε αξιοσημείωτη η «αυτοσυγκράτηση» που επέδειξε η ελληνική Δικαιοσύνη στο πρόσφατο παρελθόν, σε αντίθεση με τον ακτιβισμό στον οποίο επιδίδεται σήμερα, όταν έκρινε συνταγματικούς πολλούς νόμους που αφορούσαν την εκπλήρωση μνημονιακών υποχρεώσεων της χώρας, στο όνομα -ρητά ή άρρητα- της μη υποκατάστασης της εκλεγμένης και υπεύθυνης πολιτικής εξουσίας.

Κυρίως, όμως, η ανεξάρτητη Δικαιοσύνη δεν είναι κοινωνικά ανεύθυνη. Οι δικαστικές αποφάσεις δεν είναι ασκήσεις επί χάρτου που κάνουν φοιτητές στη Νομική. Ο κάθε δικαστής, τη στιγμή που διατυπώνει τα επιχειρήματά του και βγάζει τη μία ή την άλλη απόφαση, αναλαμβάνει την ευθύνη της κρίσης του. Είτε πρόκειται για την ακύρωση του διαγωνισμού για τις τηλεοπτικές άδειες, είτε πρόκειται για την παραγραφή των υποθέσεων μεγάλης φοροδιαφυγής από τις «λίστες», είτε πρόκειται για την απόλυση των συμβασιούχων, είτε πρόκειται για τον Περικλή και την Ηριάννα, που θα περάσουν μεγάλο μέρος της νιότης τους στη φυλακή ούτε λίγο ούτε πολύ γιατί έκαναν «κακές παρέες».

Ασφαλώς, δεν είναι δουλειά του δικαστή να λύνει τα προβλήματα ή να στηρίζει τις επιδιώξεις τής εκάστοτε κυβέρνησης και της εκάστοτε κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Είναι όμως δουλειά του να μη ματαιώνει τις λύσεις που βρίσκονται. Είναι δουλειά του να προστατεύει την κοινωνική ειρήνη και την ευημερία των πολιτών. Είναι δουλειά του να εφαρμόζει τις θεμελιώδεις αρχές του κράτους δικαίου και να κάνει πράξη την επιείκεια. Και, κυρίως, είναι δουλειά του να εξασφαλίζει ότι η κρίση την οποία θα επιλέξει να εκφέρει -μεταξύ των πιθανών και δόκιμων ερμηνειών που έχει κάθε φορά στη διάθεσή του- θα οδηγεί κατ' αποτέλεσμα στην εκπλήρωση και όχι στη ματαίωση του σκοπού του νόμου και της ουσιαστικής Δικαιοσύνης. Και για το πόσο καλά κάνει τη δουλειά του αυτή, ασφαλώς κρίνεται. Όπως κάθε εξουσία.

* Η Δανάη Κολτσίδα είναι νομικός - πολιτική επιστήμονας

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)