Η δημοκρατία δεν στηρίζεται στην αντίληψη ότι η γνώμη των πολλών είναι πάντοτε και η ουσιαστικά σωστότερη, αλλά ότι η λήψη των αποφάσεων βάσει της πλειοψηφίας είναι η μόνη ανθρώπινα θεμιτή και κοινωνικά σωστή μέθοδος

Γεώργιος-Αλέξανδρος Μαγκάκης

Αρθρο 16

Τριάντα πέντε χρόνια «ευδόκιμης υπηρεσίας», όπως θα λέγαμε, στο δημόσιο Πανεπιστήμιο (ελληνικό και γερμανικό) μου δίνουν, φαντάζομαι, το δικαίωμα να ξεκινήσω την ανάπτυξη των σκέψεών μου από το άρθρο 16 του Συντάγματος.

Το ισχύον άρθρο 16 συμπυκνώνει ιστορικά τη θεσμική «ευγνωμοσύνη» της Ε’ Αναθεωρητικής Βουλής (και της μεταπολιτευτικής Νέας Δημοκρατίας τότε υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή) προς την ακαδημαϊκή κοινότητα για την εν γένει στάση της απέναντι στο στρατιωτικό καθεστώς της περιόδου 1967-1974.

Γι’ αυτό το άρθρο 16 μεταξύ άλλων προβλέπει ότι «η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση» και «ειδικός νόμος ορίζει όσα αφορούν τους φοιτητικούς συλλόγους και τη συμμετοχή των σπουδαστών σ’ αυτούς» και «οι καθηγητές των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων είναι δημόσιοι λειτουργοί» και «η σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται».

Προσφάτως στη Βουλή υπήρξε απόπειρα σύγκρισης και ταύτισης (;) του δημόσιου Πανεπιστημίου με το ιδιωτικό Νηπιαγωγείο ή με το ιδιωτικό νοσηλευτήριο. Απρόσφορη βεβαίως, πέρα από τη γενική θυμηδία που προκάλεσε, γιατί το δημόσιο Πανεπιστήμιο εκτός από ευρύτατη επιστημονική γνώση και έρευνα παράγει και πολιτική ιδεολογία και μάλιστα πλουραλιστική πολιτική ιδεολογία και κοσμοθεωρία.

Τι είναι το άρθρο 16; «Η περιφρούρηση μέσα από το ύψιστο αγαθό, που είναι η γνώση και η έρευνα, του δημόσιου χώρου. Είναι η περιφρούρηση του άρρηκτου δεσμού ισότητας και ελευθερίας. Εάν για τις νεοφιλελεύθερες δυνάμεις η ελευθερία είναι ένα πράγμα και σχετίζεται με τον ιδιωτικό τομέα, για τον προοδευτικό κόσμο ελευθερία και ισότητα είναι ένα πράγμα». (Σία Αναγνωστοπούλου, «Η ευθύνη μας απέναντι στην Ιστορία», «Η ΑΥΓΗ της Κυριακής», 18.11.2018).

Γράφει η Χριστίνα Πάντζου, Εδώ Λατινική Αμερική, «Υπουργοί με αμαρτωλό παρελθόν στην κυβέρνηση του Μπολσονάρο», «Εφ.Συν.», 14.11.2018. «Πρώτα ήρθε το σχέδιο νόμου για "Ακομμάτιστο Σχολείο" που κατέθεσε βουλευτής του κόμματος του Μπολσονάρο (PSL): ένα κείμενο που δαιμονοποιεί τους εκπαιδευτικούς και την ακαδημαϊκή κοινότητα και δίνει τη δυνατότητα σε μαθητές και φοιτητές να καταδίδουν καθηγητές που επικρίνουν τον πρόεδρο, μιλούν για μειονότητες, φύλο, σεξουαλικότητα και κάνουν "ιδεολογικό προσηλυτισμό"».

Προφανές είναι ότι ο νεοεκλεγμένος (;) νεοφασίστας πρόεδρος της Βραζιλίας, Μπολσονάρο, και το κόμμα του τρέμουν στην κυριολεξία το δημόσιο Πανεπιστήμιο και την κοινότητά του (φοιτητές, καθηγητές, εργαζόμενοι), γιατί μόνο εκεί μπορούν ελεύθερα να συζητούν για μειονότητες, φύλο και σεξουαλικότητα, γιατί μόνο από εκεί θα προκύψει πολύ σύντομα το κίνημα αμφισβήτησης και πτώσης του. Στην Ελλάδα ποιοι πολιτικοί αρχηγοί φοβούνται το δημόσιο Πανεπιστήμιο και γιατί; Από αυτόν τον πολιτικό φόβο προκύπτει ως ψυχόδραμα το μένος (βλέπε και μίσος) για το δημόσιο Πανεπιστήμιο και γενικότερα για τη δημόσια σφαίρα.

Το ιδιωτικό Πανεπιστήμιο δημιουργεί προνομιακό χώρο ανώτατης παιδείας για τους γόνους των ευπόρων. Αν μάλιστα η κυβέρνηση εκπροσωπεί τυχόν τα συμφέροντα των συγκεκριμένων τάξεων, τότε το ιδιωτικό Πανεπιστήμιο ενισχύεται σε βάρος του δημόσιου Πανεπιστημίου, το οποίο συστηματικά και με σχέδιο θα αποδυναμώνεται.

Μονολιθικότητα, επιβολή και αυταρχισμός μπορεί να υπάρξουν μόνο στο ιδιωτικό Πανεπιστήμιο, όπου ο ιδιώτης- ιδιοκτήτης προετοιμάζει ιδεολογικά τη νεολαία και την κοινωνία για να αποδεχτούν αυταρχικές λύσεις στους θεσμούς, την πολιτική και την οικονομία.

Δυστυχώς τα πλέον θηριώδη ψέματα λέγονται στη Βουλή κατά τις συζητήσεις για την ανώτατη και ανώτερη τριτοβάθμια εκπαίδευση. Κυριάκος Μητσοτάκης και οι λίγοι, ευτυχώς, πρυτάνεις σύμβουλοί του στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και την Κρήτη.

Λοιπόν, για να τελειώνουμε, το δημόσιο Πανεπιστήμιο και οι ελευθερίες του, μεταξύ των οποίων και το άσυλο, ποτέ δεν παραδίδεται. Κοπιάστε να το πάρετε. Θα βρεθείτε προ οδυνηρών εκπλήξεων και καταπλήξεων.

* Ο Κώστας Ζώρας είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου