Την τε­λευ­ταία τριε­τία, ά­με­σο α­πο­τέ­λε­σμα της κρί­σης ή­ταν η υ­περ­χρέω­σή των νοι­κο­κυ­ριών, κυ­ρίως σε τρά­πε­ζες, σε σύ­γκρι­ση με τα τρέ­χο­ντα ε­πί­πε­δα του ει­σο­δή­μα­τός τους. Τα μέ­τρα που ε­φαρ­μό­ζο­νται συρ­ρί­κνω­σαν δρα­μα­τι­κά τη δυ­να­τό­τη­τα των νοι­κο­κυ­ριών να ε­ξυ­πη­ρε­τή­σουν τα χρέη τους.

Η προ­σφο­ρά τέ­τοιας ρευ­στό­τη­τας στην οι­κο­νο­μία α­πο­γείω­σε κλά­δους της, ό­πως ο κα­τα­σκευα­στι­κός και γρή­γο­ρα α­νέ­βα­σε τις τι­μές, π.χ. των κα­τοι­κιών. Επί­σης δη­μιούρ­γη­σε πλα­σμα­τι­κή ει­κό­να γε­νι­κής ευη­με­ρίας, με α­πο­τέ­λε­σμα οι κα­τά κε­φα­λήν κα­τα­να­λω­τι­κές δα­πά­νες να πλη­σιά­σουν τις α­ντί­στοι­χες προ­ηγ­μέ­νων οι­κο­νο­μιών. Δεν ή­ταν λί­γες οι πε­ρι­πτώ­σεις ό­που οι τρά­πε­ζες χο­ρη­γού­σαν στε­γα­στι­κά δά­νεια πέ­ραν του 100% της τρέ­χου­σας α­ξίας των κα­τοι­κιών, χρη­μα­το­δο­τώ­ντας α­κό­μη και τα συμ­βο­λαιο­γρα­φι­κά και φο­ρο­λο­γι­κά έ­ξο­δα. Δια­μορ­φώ­θη­κε δη­λα­δή έ­να κα­τα­να­λω­τι­κό μο­ντέ­λο, πέ­ρα α­πό τις δυ­να­τό­τη­τες του κά­θε νοι­κο­κυ­ριού.

Πα­ρ’ ό­λα αυ­τά, το συ­νο­λι­κό χρέ­ος των νοι­κο­κυ­ριών το 2009 υ­πο­λεί­πε­το κα­τά πο­λύ του μέ­σου ό­ρου στην ευ­ρω­ζώ­νη, ως πο­σο­στό του Α­ΕΠ. Τι συ­νέ­βη ό­μως και φτά­σα­με στην υ­περ­χρέω­ση;

Ο βα­σι­κός λό­γος ή­ταν η δρα­μα­τι­κή συρ­ρί­κνω­ση του Α­ΕΠ α­πό τα 260 στα 200 δισ. και η συ­να­κό­λου­θη μείω­ση των ει­σο­δη­μά­των, κυ­ρίως των λαϊκών στρω­μά­των και της με­σαίας τά­ξης, που ή­ταν οι ο­φει­λέ­τες των τρα­πε­ζι­κών προϊό­ντων.

Μέ­σα σε ό­λα αυ­τά, α­ντι­με­τω­πί­ζουν και την κα­θη­με­ρι­νή ό­χλη­ση των εισ­πρα­κτι­κών ε­ται­ρειών, που α­να­λαμ­βά­νουν έ­να­ντι προ­μή­θειας την είσ­πρα­ξη των ο­φει­λών, που εν τω με­τα­ξύ έ­χουν ε­κτο­ξευ­θεί α­πό τους υ­ψη­λούς τό­κους υ­πε­ρη­με­ρίας.

Ορι­σμέ­νες τρά­πε­ζες έ­χουν τιτ­λο­ποιή­σει προ­ε­ξο­φλή­σεις, κυ­ρίως α­παι­τή­σεις τους α­πό στε­γα­στι­κά δά­νεια, και κύ­ριοι των δα­νείων αυ­τών εμ­φα­νί­ζο­νται πια να εί­ναι Funds του ε­ξω­τε­ρι­κού. Τα τε­λευ­ταία έ­χουν προσ­λά­βει με­γά­λα δι­κη­γο­ρι­κά γρα­φεία και ε­ται­ρείες, που προ­τεί­νουν, α­νά­λο­γα με το πο­σο­στό της α­πο­πλη­ρω­μής των δα­νείων, να α­νταλ­λά­ξουν το υ­πο­θη­κευ­μέ­νο α­κί­νη­το των ο­φει­λε­τών, με άλ­λα μι­κρό­τε­ρα και σε υ­πο­δεέ­στε­ρες πε­ριο­χές.

Υπήρ­ξαν α­πό­πει­ρες δια­χεί­ρι­σής του προ­βλή­μα­τος αυ­τού, ό­πως π.χ. ο Νό­μος Κα­τσέ­λη, με α­πο­τέ­λε­σμα να υ­πάρ­ξουν προ­σω­ρι­νές λύ­σεις, α­νε­παρ­κείς ό­μως ως ο­ρι­στι­κή λύ­ση του προ­βλή­μα­τος. Υπήρ­ξαν και προ­ε­κλο­γι­κές προ­τά­σεις ό­λων των κομ­μά­των στις τε­λευ­ταίες ε­κλο­γές. Η ΝΔ, το ΠΑ­ΣΟΚ και η ΔΗ­ΜΑΡ πρό­τει­ναν χρο­νι­κή ε­πι­μή­κυν­ση με δό­ση ό­χι με­γα­λύ­τε­ρη α­πό το 30% του τρέ­χο­ντος ει­σο­δή­μα­τος, πα­ρό­μοια δη­λα­δή πρό­τα­ση με αυ­τήν των τρα­πε­ζών. Οι προ­τά­σεις αυ­τές (ΝΔ-ΠΑ­ΣΟ­Κ-ΔΗ­ΜΑΡ) ξα­να­κού­στη­καν στις προ­γραμ­μα­τι­κές δη­λώ­σεις, αλ­λά δεν α­πο­τε­λούν, ως φαί­νε­ται, προ­τε­ραιό­τη­τα για την κυ­βέρ­νη­ση.

Η πρό­τα­ση αυ­τή βά­ζει πά­λι στο προ­σκή­νιο με­γά­λο μέ­ρος της κοι­νω­νίας και το ε­πα­νε­ντάσ­σει στην πραγ­μα­τι­κή οι­κο­νο­μία δη­μιουρ­γώ­ντας για τα νοι­κο­κυ­ριά, στο μέ­τρο που της α­ντι­στοι­χεί, τη δυ­να­τό­τη­τα δια­θέ­σι­μου ει­σο­δή­μα­τος, δη­λα­δή με εν δυ­νά­μει ι­κα­νό­τη­τα κα­τα­νά­λω­σης. Και αυ­τό εί­ναι, ε­κτός των άλ­λων, μέ­τρο α­να­πτυ­ξια­κό και κοι­νω­νι­κά λει­τουρ­γι­κό.

Η πρόταση αυτή αναγνωρίζει δύο πραγματικότητες. Πρώτον, την οικονομική και κοινωνική κατάσταση στη μνημονιακή εποχή. Δεύτερον, την ευθύνη του τραπεζικού συστήματος τόσο για τον άκριτο δανεισμό όσο και απέναντι στην κοινωνία. Για τον τελευταίο δεν τρέφουμε αυταπάτες. Γι’ αυτό η κρατικοποίηση είναι αναγκαία.