Οι πληροφορίες και τα περισσότερα στοιχεία αντλήθηκαν από την εκδήλωση της «Ακαδημαϊκής Πρωτοβουλίας για την Ειρήνευση και τη Συνεργασία στην Εγγύς και Μ. Ανατολή» που έγινε τη Δευτέρα, 28 Νοεμβρίου με θέμα «Ο Πόλεμος στη Συρία, το Κουρδικό Πρόβλημα και η Λύση της Ομοσπονδίας». Στην εκδήλωση μίλησαν ακαδημαϊκοί, αντιπρόσωποι του κουρδικού κινήματος και χαιρέτισαν εκπρόσωποι κομμάτων και οργανώσεων.
Καθώς ο πόλεμος στη Συρία βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο και έχει εδώ και πολύ καιρό αποκτήσει παγκόσμια σημασία, το κουρδικό και οι προοπτικές που ανοίγονται (;) μπαίνει σε νέα φάση και αναδεικνύεται σε μείζον ζήτημα των ανακατατάξεων στη Μέση Ανατολή. Για την Αριστερά, δε, στην ευρύτερη περιοχή αλλά και ολόκληρο τον κόσμο, το εν λόγω ζήτημα έχει ακόμα μεγαλύτερη αξία καθώς στις αναλύσεις των αριστερών όλων των αποχρώσεων, στη θέση του παλαιστινιακού εθνικού κινήματος (ως μοχλού προοδευτικών εξελίξεων στη Μέση Ανατολή) έχει μπει (ξανά) το κουρδικό κίνημα ως δημιουργός ενός νέου μοντέλου οργάνωσης της κοινωνίας, δημοκρατικού και ανεκτικού.
Το κοινωνικό πείραμα που λαμβάνει χώρα από το 2011 στη Rojava της Συρίας, υπό την ηγεμονία του Κόμματος Δημοκρατικής Ενότητας (PYD), αποτελεί πρότυπο αυτοοργάνωσης και αρμονικής συνύπαρξης διαφορετικών θρησκευτικών και εθνικών ομάδων. Σε αυτό απορρίπτεται το έθνος-κράτος και το συγκεντρωτικό καθεστώς και τίθεται ο στόχος της απελευθέρωσης των δύο φύλων και της εξισωτικής οικολογικής κοινωνίας. Η Rojava αντιπροσωπεύει μια νέα ελπίδα για όλη τη Μέση Ανατολή και το μοναδικό, ίσως, πολιτικό-ιδεολογικό αποκούμπι για την Αριστερά που αναζητάει το «αντιπαράδειγμα» απέναντι τόσο στη δεσποτεία που πρεσβεύει το ISIS όσο και στον αυταρχισμό των περισσότερων καθεστώτων της Μέσης Ανατολής.
Ο Αντ. Μαρκόπουλος, από το τμήμα Εξωτερικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ, εγκωμιάζει την πρόοδο των Κούρδων της Συρίας: «Αυτά που ονειρεύονταν οι δικοί μας παππούδες την περίοδο της Εθνικής Αντίστασης, το PYD τα έχει κάνει πράξη, είναι πολύ πιο μπροστά από εμάς σε ζητήματα δομής και οργάνωσης, όπως για παράδειγμα η συμμετοχή των γυναικών». Υπενθυμίζεται ότι τόσο ο συμπροέδρος του Κόμματος Δημοκρατικής Ένωσης (PYD) των Κούρδων της Συρίας Σάλεχ Μούσλιμ, για τον οποίο οι τουρκικές αρχές εξέδωσαν πρόσφατα ένταλμα σύλληψης, όσο και ο ηγέτης του φιλοκουρδικού HDP Σ. Νεμιρτάς, ο οποίος βρίσκεται φυλακισμένος από το καθεστώς Ερντογάν, ήταν προσκεκλημένοι στο πρόσφατο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ.
«Καταφέραμε να εγκαθιδρύσουμε ένα σύστημα στη Ροτζάβα. Ισως αύριο καταφέρουμε το ίδιο, με τη συνεργασία των Αράβων, σε ολόκληρη τη Συρία. Στοχεύουμε σε μια αποκεντρωμένη Συρία, μια ομοσπονδία με όλους τους λαούς της χώρας, Κούρδους, Αραβες, Τουρκμένους, Ασσύριους», ανέφερε πρόσφατα σε συνέντευξή του σε ελληνική εφημερίδα ο Σάλεχ Μούσλιμ.
Τούτων δοθέντων, αποκτά καθοριστική σημασία η εξέλιξη του πολέμου στη Συρία σε μια περίοδο γενικότερης αστάθειας και, όπως σημειώνει εύστοχα ο Σωτήρης Ρούσσος, αναπληρωτής καθηγητής Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, κατάρρευσης του μεταπολεμικού - ψυχροπολεμικού status quo και του τρόπου διευθέτησης των ζητημάτων (με τις ΗΠΑ να μην είναι πια ο αδιαμφισβήτητος εγγυητής της παγκόσμιας «τάξης»). Η Συρία αναδεικνύεται σε επίκεντρο των παγκόσμιων και περιφερειακών ανταγωνισμών και οι δυνητικές λύσεις επαναπροσδιορίζουν συμμαχίες και στρατηγικές.
Μετά το Ιράκ, το οποίο αποτελούσε βασικό πυλώνα του αραβικού περιφερειακού συστήματος ισχύος, η Συρία κινδυνεύει με λιβανοποίηση και φαίνεται ότι διανοίγονται δύο (;) δρόμοι: η πιθανότητα να δημιουργηθούν κράτη-πελάτες των ισχυρών «παιχτών», πιθανότητα που θα παρατείνει για πολύ ακόμα τις συγκρούσεις χαμηλής έντασης και, δεύτερον, η δυνατότητα, σε μια ομόσπονδη Συρία να υπάρξουν περιοχές που θα δώσουν ένα νέο υπόδειγμα οργάνωσης και λειτουργίας τερματίζοντας, παράλληλα, την αστάθεια.
Το Κόμμα Δημοκρατικής Ενότητας (PYD) των κούρδων της Συρίας, όπως τονίζει ο εκπρόσωπός του, Ιεμπραχέμ Μουσλέμ, εργάζεται και παλεύει με όλες τους τις δυνάμεις για το δεύτερο σενάριο, τη συγκρότηση δηλαδή ενός ομοσπονδιακού δημοκρατικού συστήματος στη Συρία χωρίς απόσχιση από τη Δαμασκό, με ενίσχυση της αυτοδιοίκησης των περιφερειών και αναγνώριση της πολιτισμικής πολυμορφίας της χώρας. «Αφού αποδεχτούμε την κατάρρευση του έθνους-κράτους ως αποτυχημένου μοντέλου, να προχωρήσουμε σε ένα δημοκρατικό σύνταγμα για τη Δημοκρατική Ομοσπονδία της Συρίας στην οποία θα ζουν αρμονικά όλες οι εθνικές συνιστώσες της χώρας», επισημαίνει ο Ιεμπραχέμ Μουσλέμ περιγράφοντας την πρόταση των Κούρδων για τη μετά Άσαντ εποχή. Μια πρόταση που μοιάζει συνεκτική και ίσως η μόνη που εγγυάται ότι θα αποφύγουμε τον κίνδυνο του πρώτου δρόμου: της δημιουργίας ενός ακόμα ιμπεριαλιστικού προτεκτοράτου, δεδομένης της στήριξης (για πόσο και με τι μελλοντικά ανταλλάγματα;) των ΗΠΑ στις κουρδικές δυνάμεις.
(φωτογραφία του left.gr από την εκδήλωση της 28ης Νοεμβρίου για το κουρδικό στην ΕΣΗΕΑ)
Ο Π. Παπακωνσταντίνου, δημοσιογράφος και εξαιρετικός γνώστης του ζητήματος, επαναλαμβάνει τον κίνδυνο οι Κούρδοι να «προδοθούν» από τους συμμάχους τους των ΗΠΑ όταν η υπερδύναμη πετύχει κάποιον από τους στόχους της (π.χ. την εκδίωξη του Άσαντ). Οι τρανταχτές αντιφάσεις της συγκυρίας γίνονται ακόμα πιο κατανοητές με φόντο το πρόσφατο σχόλιο του Αμερικανού στρατηγού ε.α. Μάικλ Φλιν, ο οποίος προορίζεται για τη θέση του συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας του νέου προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, σχετικά με τη δημιουργία ενός «ανεξάρτητου κουρδικού κράτους». Ο Φλιν, χαρακτήρισε τους Κούρδους, οι οποίοι είναι πράγματι από τις πιο αξιόπιστες και αξιόμαχες δυνάμεις στον πόλεμο κατά των τζιχαντιστών, «μια από τις πιο ηρωικές κοινωνίες που έχει γνωρίσει», εκφράζοντας την άποψη πως θα δημιουργηθεί μια νέα Μέση Ανατολή, καθώς το Ιράκ και η Συρία δεν θα καταφέρουν να διατηρήσουν την ακεραιότητά τους. Όπως είπε, «εκτιμά πως θα δημιουργηθούν τρία ή τέσσερα νέα κράτη στη Μέση Ανατολή, με ένα πιθανό ανεξάρτητο Κουρδιστάν».
Στο τελευταίο σενάριο στέκονται με πιο σαφή τρόπο οι Κούρδοι του Ιράκ, το στρατιωτικό σκέλος των οποίων (οι μαχητές Πεσμεργκά) πρωταγωνιστεί στην εκδίωξη των τζιχαντιστών από τη Μοσούλη και συμβάλει στην προσπάθεια επέκτασης της αυτόνομης κουρδικής περιοχής στο βόρειο Ιράκ. Ο Ραουά Καρίμ, εκπρόσωπος του κόμματος Πατριωτική Ένωση Κουρδιστάν (PUK), επισημαίνει ότι στο νέο σύνταγμα του Ιράκ αναγνωρίζεται η κουρδική ταυτότητα. Και, όπως αναφέρει, μπορεί για την ώρα οι Κούρδοι του Ιράκ να δηλώνουν ότι παραμένουν στο ομοσπονδιακό κράτος, δεν κρύβουν όμως ότι «ανάλογα με τον συσχετισμό δυνάμεων» θα επιδιώξουν την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας τους με ό,τι συνέπειες αυτό μπορεί να έχει για το κουρδικό ζήτημα σε όλη την περιοχή. Ο ίδιος συνυπολογίζει με νόημα τους Κούρδους της Συρίας και αθροίζει τους Κούρδους μαχητές σε πάνω από 130.000.
Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι, ενώ ο βασικός ιστός της κουρδικής ενότητας παραμένει ισχυρός (ανεξάρτητα από τους διαφορετικούς κομματικούς και ιδεολογικούς προσανατολισμούς των Κούρδων), δεν είναι δεδομένη ιστορικά η συνεργασία μεταξύ τους: Ακόμη και στο Ιράκ, οι δύο βασικές παρατάξεις των Κούρδων, το KDP του Μασούντ Μπαρζανί και το PUK του Τζαλάλ Ταλαμπανί, ενεπλάκησαν σε εμφύλιο πόλεμο μετά τον πρώτο πόλεμο των ΗΠΑ κατά του Ιράκ, τη δεκαετία του 1990, για τον έλεγχο των κουρδικών περιοχών. Για να μην πάμε πολύ μακριά, πριν λίγους μήνες, η μοναδική δίοδος που είχε η Rojava προς το Βόρειο Ιράκ έκλεισε από την Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν, «τα αδέρφια μας», όπως αναφέρει σε συνέντευξή του ο ηγέττης των Κούρδων της Συρίας.
Ξαναγυρνώντας στη Συρία, είναι δεδομένο ότι δεν μπορεί να υπάρξει λύση χωρίς τους Κούρδους στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), στις οποίες κυριαρχούν οι Κούρδοι της Συρίας, πρωτοστατούν στην εκστρατεία για την εκδίωξη του Ισλαμικού Κράτους από την Ράκκα. Στις SDF ηγούνται οι κουρδικές Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG), μαζί με τμήματα των Σύρων ανταρτών που έχουν ρίξει το βάρος τους στη μάχη ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος και έχουν αφήσει σε δεύτερη μοίρα τη μάχη ενάντια στο καθεστώς Άσαντ. Οι SDF, μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις φέρονται να συνεργάζονται με τον στρατό του συριακού καθεστώτος, γεγονός που αναδεικνύει τη χαώδη κατάσταση του «πολέμου όλων εναντίον όλων» στη Συρία.
Επιλογικά, και με τις εξελίξεις να ανατρέπονται διαρκώς, η ιδέα μιας ομόσπονδης Συρίας με κατάκτηση της αυτονομίας για το κουρδικό στοιχείο μοιάζει εφικτή και πιθανόν η ιδανικότερη για την πορεία του κουρδικού ζητήματος χωρίς όμως να αποτελεί εγγύηση για τη βελτίωση της θέσης των κούρδων στην Τουρκία (εδώ δεν γίνεται να επεκταθούμε), την ώρα που κάθε πλευρά προσπαθεί να κερδίσει θέσεις ενόψει της τελικής διαπραγμάτευσης. Μην ξεχνάμε ότι ένας από τους μεγαλύτερους εφιάλτες της Άγκυρας είναι ένα κουρδικό συριακό κράτος στα σύνορά της, σενάριο που δεν μπορεί να αποκλειστεί όσο η συριακή κρίση μαίνεται και οι κουρδικές δυνάμεις σημειώνουν στρατιωτική πρόοδο στο βόρειο κομμάτι της χώρας...
