Θα περίμενε κανείς ότι ο φιλελευθερισμός, ως αντίπαλο δέος, «κάνει έναν άνετο περίπατο» και πια κυριαρχεί. Κι όμως! Πάμπολλα φαινόμενα της εποχής δείχνουν ότι κι ο τελευταίος βρίσκει μπροστά του απρόσμενα εμπόδια και αδιέξοδα. Αυτό προφανώς συμβαίνει είτε επειδή υπάρχουν επιβιώσεις, είτε επειδή, εκτός από τις φανερές μορφές και ονομασίες των κοινωνικοπολιτικών δομών, αντέχουν και τα υπεδάφη (π.χ. η πατριαρχία).
Η εξέλιξη του εγκλήματος, αρχέγονου στοιχείου της κοινωνικής ζωής, συμπυκνώνει πολλές φορές με σαφήνεια αυτές τις μεταβολές: Από τον εικοστό αιώνα αρχίσαμε, για παράδειγμα, να παρατηρούμε μέσα στο κλίμα του φιλελευθερισμού την κατάργηση εγκλημάτων που προηγουμένως είχαν ισχύσει όχι απλώς για εκατονταετίες, αλλά για χιλιετίες, ίσως ανέκαθεν.
Καταργήθηκε το αξιόποινο της μοιχείας, των ομοφυλοφιλικών πράξεων (η σχετική αποποινικοποίηση με τον ν. 4356/2016 δεν απασχόλησε και πολύ). Ισως πολλοί έχουν απωθήσει το γεγονός ότι ακόμη και στην Ευρώπη ώς τον 20ό αιώνα η συναινετική ερωτική πράξη μεταξύ ενήλικων ανθρώπων ήταν έγκλημα με διάφορα ονόματα (στη γλώσσα μας «φθορά κόρης αμέμπτων ηθών» ή «παρθενοφθορία»). Από τις αρχές του 20ού αιώνα εξάλλου άρχισαν σταδιακά οι ευρωπαϊκές νομοθεσίες να αποποινικοποιούν τη συναινετική άμβλωση.
Μάκρυνε η εισαγωγή μας, αλλά φτάσαμε επιτέλους στο θέμα: στην περίπτωση ενός και μόνο εγκλήματος, στην άμβλωση, συμπυκνώνονται κοσμοϊστορικές συγκρούσεις: Η θρησκεία στο έμβρυο βλέπει την ιερότητα της ζωής, η επιστήμη ένα κύημα. Η γυναίκα το νιώθει και το θεωρεί μέρος του σώματός της, ο άντρας διαμαρτύρεται ότι αγνοείται η συμμετοχή-συμβολή του. Δεν λείπουν και οι κυνικές στάσεις, που στην τεκνοποίηση επενδύουν συμφέροντα αναπαραγωγής του πατρικού ονόματος, του έθνους κ.λπ.
Σήμερα η συναινετική άμβλωση και κατά τον (νέο) Ποινικό Κώδικα τιμωρείται μόνο υπό προϋποθέσεις, αφήνοντας τις πλείστες περιπτώσεις στο απυρόβλητο, πράγμα που δεν αρέσει καθόλου στους εμπνευστές και στους διαχειριστές της γνωστής αφίσας. Με διάθεση ευρύχωρη, σπεύδω να αναγνωρίσω ως θιγόμενα όλα τα παραπάνω συμφέροντα για το έμβρυο.
Το θέμα έχει όμως μια λυδία λίθο: Αν οι εθνικές, δημογραφικές, θρησκευτικές, πατριαρχικές αντιλήψεις επέβαλλαν στη γυναίκα σε κάθε περίπτωση («θέλει δεν θέλει») να κυοφορεί, η θεώρησή της ως εργαλείου (ή σκεύους, όπως έλεγαν παλαιότερα) αναπαραγωγής θα ήταν γεγονός. Η σύγκρουση κάποιων αντιλήψεων ή συμφερόντων δεν επιτρέπεται στο σύγχρονο φιλελεύθερο κράτος δικαίου να οδηγεί σε θυσία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ως υπέρτατου αγαθού. Αλλιώς ο φιλελευθερισμός δεν υπάρχει.
*Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομ. καθηγητής ΑΠΘ
