Το Ιστορικό: Οι άρτιοι, οι άριστοι και το «άγονο» 3-3

Το φιάσκο στο οποίο κατέληξε η εφαρμογή του νόμου Κεραμέως («Νέοι Ορίζοντες στα ΑΕΙ» τον είπαν – κατ’ ευφημισμό προφανώς) σε τρία ΑΕΙ της χώρας (Πανεπιστήμια Αιγαίου, Θεσσαλίας και Μακεδονίας), όπου η εκλογική διαδικασία για τα Συμβούλια Διοίκησης (ΣΔ) απέβη άγονη, είναι το δεύτερο στη σειρά –και σε μέγεθος– μετά το φιάσκο της Πανεπιστημιακής Αστυνομίας. Οι εκλογές επαναπροκηρύχτηκαν για τον Μάη και τα ιδρύματα εξακολουθούν να βρίσκονται σε ένα τέλμα ακινησίας και αδιαφορίας - τουλάχιστον μέχρι το προσεχές καλοκαίρι.

Θυμίζω ότι τα ΣΔ είναι ένα ολιγαρχικό όργανο, με 6 μέλη «εσωτερικά» (που εκλέγονται από τους καθηγητές), τα οποία θα επιλέξουν άλλα 5 μέλη «εξωτερικά». Όλοι μαζί θα διορίσουν τον Πρύτανη, που, με τη σειρά του, θα διορίσει όποιον θέλει στις υπόλοιπες (περίπου 30) θέσεις ευθύνης (αντιπρυτάνεις, κοσμήτορες κλπ.). Τα συλλογικά όργανα διοίκησης, μαζί και η Σύγκλητος, υποβαθμίζονται ή καταργούνται, το δε ΣΔ δεν λογοδοτεί παρά μόνο στον εαυτό του!

Ειδικά στο Θεσσαλίας (ΠΘ), η διαδικασία ξεκίνησε το περασμένο καλοκαίρι, εκλέξαμε 6 συναδέλφους για το ΣΔ οι οποίοι δεν συμφώνησαν στην επιλογή των «εξωτερικών». Από τη στιγμή που κανείς από τους άριστους της κυβέρνησης, δεν ενημερώθηκε ότι το «6» είναι άρτιος αριθμός και ως τέτοιος έχει το χούι (από αρχαιοτάτων χρόνων) να διαιρείται με το 2 –άρα να προκύπτει ισοψηφία 3-3–, δεν περιμένεις και πολλά για τη συνέχεια. Ο επιτελικός νόμος Κεραμέως δεν προβλέπει καμία διαδικασία για την περίπτωση άγονης διαδικασίας, και τα ιδρύματα περίμεναν μοιραία μία λύση από το υπουργείο. Αυτή ήρθε καθυστερημένα με 2 εντελώς αντιφατικές μεταξύ τους εγκυκλίους που θα ζήλευε και ο αντιπρόεδρος του Εδεσσαϊκού. Τελικά προκηρύχτηκαν νέες εκλογές απ’ την αρχή, χωρίς καμία απολύτως αλλαγή ή διόρθωση στο νόμο, αφήνοντας ανοιχτό (και αρκετά πιθανό) το ενδεχόμενο να επαναληφθεί η ίδια ιστορία.

Μετά από τόσους μήνες στους περισσότερους έμεινε η επίγευση μιας διαδικασίας ευάλωτης στη συναλλαγή και το παρασκήνιο και ένα κλίμα γενικότερης παρακμής στο Ίδρυμα, εν μέσω καταγγελιών για κρυφές ατζέντες κλπ. Η αδιαφάνεια που επιβάλλει ο νόμος και η απουσία ελεγκτικών μηχανισμών και θεσμικών αντίβαρων, προοιωνίζεται το κλίμα για τη συνέχεια, στην ακόμη πιο αδιαφανή φάση που έπεται, εάν και όταν οι διεργασίες ευοδωθούν, αυτή της σωρείας διορισμών στις υπόλοιπες διοικητικές θέσεις.

Οι Νέοι Ορίζοντες και τα φετίχ

Ο χώρος δεν επιτρέπει μία περαιτέρω ανάλυση των «Νέων Οριζόντων», τηλεγραφικά μόνο μία δική μου επισήμανση για τα 3 φετίχ που κουβαλά ο νεοδεξιός χώρος για τη διοίκηση των πανεπιστημίων:

1. Το φετίχ με τα Συμβούλια: μια χαρακτηριστική εμμονή να εισαχθεί στο ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο ο τρόπος λειτουργίας των μεγάλων καπιταλιστικών επιχειρήσεων. Συνέβη και με τα Συμβούλια Ιδρύματος της Διαμαντοπούλου.

2. Το φετίχ με τους «εξωτερικούς» συμβούλους. Από τη στιγμή που οι καθηγητές των πανεπιστημίων μας είναι ανίκανοι και διεφθαρμένοι, η συμμετοχή των «απ’ έξω» που θα σώσουν τους «από μέσα» γίνεται μονόδρομος. Έτσι, ο μοναδικός θεσμός της χώρας που διακρίνεται για την εξωστρέφειά του και τη συμμετοχή του σε διεθνή project, οργανισμούς, φόρα και συνέδρια είναι και ο μόνος που πρέπει να διοικηθεί από τρίτους.

3. Το φετίχ του απολιτίκ. Η ανάδειξη των μελών των ΣΔ γίνεται σε ατομική και εντελώς απολίτικη βάση, χωρίς πρόγραμμα και κατά συνέπεια χωρίς καμία δέσμευση σε μία ομάδα, όπως τα έως τώρα πρυτανικά σχήματα, που διεκδικούσαν την ψήφο με βάση κάποιο πρόγραμμα, όραμα, άποψη για το πανεπιστήμιο. Αυτό ενισχύει, αντί να θεραπεύει τον κατακερματισμό στην κοινότητα.

Την κατάσταση χειροτερεύει το εκλογικό σύστημα της «πειραγμένης» ταξινομικής ψήφου, ένα σύστημα από τη φύση του δύστροπο που καταλήγει έως και αντιδημοκρατικό με το «πείραγμα» της ρήτρας του υπουργείου, ώστε να αποκλειστεί δεύτερος σύμβουλος από την ίδια Σχολή. Αποτέλεσμα, στο ΠΘ, η μη εκλογή στους 6 του 2ου και του 4ου σε πρώτες προτιμήσεις, σε όλο το Πανεπιστήμιο. Ακόμη χειρότερα: με το συγκεκριμένο σύστημα εκλογής πρύτανη δι’ αντιπροσώπων, γίνεται θολό το ίδιο το διακύβευμα των εκλογών –το αν δηλαδή ψηφίζεις για ΣΔ ή για Πρύτανη– στο ΠΘ ακόμη ερίζουν για την ορθή ερμηνεία. Αυτό από μόνο του θα αρκούσε να περιγράψει τη μεγάλη αποτυχία του νόμου.

Αμάχη θα πει μίσος

Η εμμονή της υπουργού να μην αλλάξει ούτε ένα κόμμα στο νόμο της, είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει τα 3 ΑΕΙ, που επαναλαμβάνουν τη διαδικασία από την αρχή, στη μέρα της μαρμότας, με ορατό τον κίνδυνο να συμβεί το ίδιο και σε κάποια από τα υπόλοιπα ΑΕΙ που ξεκινούν τώρα τη διαδικασία. Ποιον νοιάζει;

Προχειρότητα; Ανικανότητα; Αδιαφορία; Όπως και να το πεις, αν ταιριάξει κανείς τα κομμάτια του παζλ των κυβερνητικών κινήσεων για το δημόσιο πανεπιστήμιο, θα δει ότι πλάι στη μεθοδευμένη συρρίκνωσή του (τεράστια μείωση φοιτητών, υποχρηματοδότηση και πρωτοφανής υποστελέχωση), πλάι στη μετάλλαξή του σε έναν ισχνό μηχανισμό επιμόρφωσης και πλάι στη συστηματική απαξίωσή του σε όφελος των ιδιωτικών κολλεγίων, υπάρχει και κάτι ακόμη που δεν εξηγείται με την κοινή λογική. Μια περιρρέουσα στη δημόσια σφαίρα αίσθηση ενός απωθημένου από τη μεριά της κυβέρνησης, ενός μίσους για το δημόσιο πανεπιστήμιο. Μίσους επί της αρχής, μίσους για αυτό που εκφράζει.

Το μίσος για το Πανεπιστήμιο και η Νέα Μεταπολίτευση

Μια πρώτη απόπειρα πολιτικής ερμηνείας της επίθεσης που δέχεται το δημόσιο Πανεπιστήμιο τα τελευταία χρόνια είναι μπροστά στα μάτια μας: το δημόσιο πανεπιστήμιο συμπυκνώνει –προνομιακά– όλα όσα αντιστρατεύονται τον κοινωνικό δαρβινισμό του νεοφιλελευθερισμού. Παρέχει δωρεάν –και ακόμη καλής ποιότητας– μόρφωση σε μεγάλο τμήμα της κοινωνίας, μοχλεύει την ταξική διαστρωμάτωση, καλλιεργεί την κουλτούρα της έρευνας, της αμφισβήτησης, της κριτικής. Όμως εδώ έχουμε να κάνουμε με κάτι περισσότερο.

Το μίσος θα ερμηνευθεί μόνο αν το εντάξουμε στο πολιτικό πλαίσιο του κεντρικού αφηγήματος αυτής της κυβέρνησης. Η συγκρότηση της νέας τάξης πραγμάτων που βρίσκεται σε εξέλιξη, πέρα από την αναδιάρθρωση σε οικονομία και θεσμούς, αναπλάθει ριζικά την κοινωνία με βασικό στόχο τη βίαιη αφαίρεση των παλιών ελαττωματικών (!) ιδεών και την εμφύτευση μιας νέας βιοπολιτικής, με νέα –  νεοφιλελεύθερα-πολιτικά και πολιτισμικά πρότυπα. Στον ιδεολογικό αυτό μετασχηματισμό χρειάζεται ένας «εχθρός του έθνους», ο κακός δράκος που θα στηρίξει το αφήγημα και θα ενώσει τους εταίρους. Και αυτός βρέθηκε στο ακροδεξιό αφήγημα της «ιδεολογικής ηγεμονίας της Αριστεράς» που έχει κατακλύσει ιδεολογικά τη ΝΔ και τη σημερινή κυβέρνηση. Σύμφωνα με το εδώ αφήγημα, οι χαμένοι του εμφυλίου απέκτησαν την ηγεμονία (και το «ηθικό πλεονέκτημα») επειδή ακριβώς είναι ηττημένοι και κυνηγημένοι, άρα συμπαθείς. Έτσι, για ό,τι συμβαίνει στη χώρα φταίει η Αριστερά και η ηγεμονία της, ενώ η έλευση του ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση το '15, προσδίδει επιπλέον τον χαρακτήρα «αριστερού καθεστώτος» που πρέπει να ανατραπεί.

Για τον σκοπό αυτόν δεν αρκεί η εκλογική νίκη, χρειάζεται μία βαθιά πολιτική αλλαγή, τύπου Νέας Μεταπολίτευσης, για να εμπεδωθεί ότι η Μεταπολίτευση του ’74, θύμα και αποτέλεσμα της αριστερής ηγεμονίας, τελείωσε οριστικά και αμετάκλητα. Μαζί της τελειώνουν όλα τα κοινωνικά συμβόλαια της εποχής με τις σχετικές συνδηλώσεις τους. Πρώτο και καλύτερο το δημόσιο Πανεπιστήμιο, ίσως το πιο κομβικό –μαζί με τον πολιτισμό– σύμπτωμα της αριστερής παθογένειας.

Έξοδος

Ενός κακού νόμου μύρια έπονται. Ποιος δεν βλέπει ότι η εφαρμογή των «Νέων Οριζόντων» στα ΑΕΙ πλήττει ανεπανόρθωτα την πανεπιστημιακή κοινότητα, εντός και εκτός των τειχών; Η εμμονή των Κεραμέως-Μητσοτάκη στην κατάρρευση των ιδρυμάτων μπορεί να εξηγηθεί μόνο υπό το πρίσμα του μίσους. Οι άγονες εκλογές επαναπροκηρύσσονται σαν να μη συνέβη τίποτα, οι βιβλιοθήκες δεν θα φτιαχτούν ποτέ αφού χρησίμευσαν μόνο στο να βγει το σύνθημα της βαριοπούλας, τα προγράμματα σπουδών υλοποιούνται με το ζόρι, αντί για διδάσκοντες παίρνουμε αστυνόμους. Οι «Νέοι Ορίζοντες» στριμώχνουν το δημόσιο πανεπιστήμιο σε ένα στενό και μίζερο πεδίο δυστοπίας.

Από την άλλη, σε έναν κόσμο που βάλλεται από απανωτές κρίσεις (κλίμα, πανδημίες, ενέργεια κλπ), σε έναν κόσμο που αλλάζει με ταχύτητα τρόπους και ταυτότητες, η μεγάλη συζήτηση που θα έπρεπε αυτήν τη στιγμή να κάνουμε, ως ακαδημαϊκοί δάσκαλοι, είναι το τι γνώση, τι έρευνα, τι επιστήμη και τι πανεπιστήμιο θέλουμε σήμερα. Η απάντηση δεν είναι δεδομένη καθώς οι παλιές βεβαιότητες αποσύρονται από το σκηνικό, μαζί με τους παραδοσιακούς τρόπους οργάνωσης και ανάπτυξης της παραγωγής, μεταφοράς της γνώσης και ανάπτυξης της έρευνας. Αυτό είναι το πρώτο, το ουσιαστικό και το δύσκολο, εφόσον συνεννοηθούμε όλοι ότι μιλάμε για το Πανεπιστήμιο, ένα θεσμό που έρχεται από πολύ μακριά και σήμερα απαξιώνεται στα χέρια μιας αμόρφωτης εναλλακτικής δεξιάς, με κολεγιακό σύνδρομο.

*Ο Νικήτας Μυλόπουλος είναι Καθηγητής και Πρόεδρος Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών Π.Θ.