Ξημερώματα Πέμπτης, στην πλατεία Συντάγματος — με τη Μαρία, τη Μάνια, τον Αλέξανδρο και τη Γρηγορία από τη Νεολαία. Περιμένουμε το ασθενοφόρο για τον Αλί κάτω από μια τέντα: βρέχει καρέκλες. Ο Αλί είναι εξαντλημένος. Μάταια προσπαθούν να τον διασκεδάσουν οι άλλοι, βγάζοντας φωτογραφίες με τα κινητά μες τη βροχή. Πριν κοιμούνταν δίπλα του, γύρω από την είσοδο του μετρό, τυλιγμένοι καθένας από μια κουβέρτα. Τώρα περιμένουμε όλοι μαζί. Όσο κοιμούνταν, σκεφτόμουν το «δίκιο» του Άδωνη Γεωργιάδη: οι Αθηναίοι ξέρουν από φτώχεια, οι παλιότεροι και από προσφυγιά· ξέρουν, όμως, δεν σημαίνει ότι θέλουν και να τη βλέπουν. Τώρα σκέφτομαι ότι προέχει να μην πάθει κανείς πνευμονία και να μην αργήσει το νοσοκομειακό. Ευτυχώς φτάνει γρήγορα. Ο Αλί φοβάται να μπει: δεν μιλάει αγγλικά, για ελληνικά ούτε λόγος. Κι αν συλληφθεί; Με τα πολλά πείθεται· σε λίγο φτάνουμε στον Ευαγγελισμό. Πρώτο πρόβλημα: ο Ευαγγελισμός θυμίζει χώρα σε πόλεμο. Δεύτερο: με τον Αλί χωρίς γρι αγγλικά, με τα αραβικά να μην είναι το δυνατό μας σημείο, πώς διάβολο θα εξεταστεί; Ώσπου να συνεννοηθούμε με το Σύνταγμα, το πρώτο πρόβλημα λύνει το δεύτερο: μέσα στον τόσο κόσμο, δίπλα μας, είναι ένας Σύριος με τον αδελφό του. Χάρη στα αγγλικά του, η απόγνωση της νοσοκόμας μετριάζεται.
Απόγνωση: αν ο Ευαγγελισμός θυμίζει χώρα σε πόλεμο, το μείζον στον πόλεμο είναι να είσαι αποτελεσματικός. Εξού και η ιεράρχηση των περιστατικών, η απόσταση από το δράμα του καθενός — απόσταση που στις τέσσερις τη νύχτα γίνεται συχνά κυνισμός. Σκηνικό πολέμου. Ακούγεται υπερβολή; Όσες ώρες περιμένουμε την εξέταση των δύο, του Αλί και του συμπατριώτη του, ο εθελοντής διερμηνέας μας βλέπει τον αδερφό του να διπλώνεται από τον πόνο και δεν τον χωράει ο τόπος: «Τον έφερα στους ώμους. Περπατήσαμε μιάμιση μέρα από την Αλβανία. Είναι ο μόνος που έχω. Ακόμα και στη Συρία, τόση ώρα θα τον είχανε δει».
Για δεύτερη φορά τα τελευταία πέντε χρόνια, και πάλι σε νοσοκομείο, κάνω την ίδια σκέψη: αυτό το σκηνικό πολέμου κάνει τον λόγο της αλληλεγγύης στους πρόσφυγες και τους μετανάστες να μοιάζει συχνά ανεπίκαιρος, εκτός τόπου και χρόνου. Τώρα που και έξω, άρα πολύ περισσότερο εδώ, η κρίση κάνει την Ελλάδα το κύριο ή το μόνο θέμα, οι αρχιτέκτονες του φόβου έχουν διαρκώς ευκαιρίες να επιχειρηματολογούν γιατί η φροντίδα που λιγοστεύει πρέπει να προορίζεται πρώτα, αν όχι μόνο, για Έλληνες: στον πόλεμο ο καθένας κοιτάει πρώτα τον εαυτό του. Τώρα, θέλω να πω, που το δικό μας «αλληλεγγύη για όλους» είναι πιο επείγον από ποτέ, ένα νοσοκομείο στο κόκκινο, με ασθενείς να νιώθουν στο έλεος και εργαζόμενους εξουθενωμένους, η πραγματικότητα μοιάζει να δουλεύει σε βάρος και των καλύτερων προθέσεών μας. Έχουν δίκιο οι μισαλλόδοξοι;
Καθόλου. Στον πόλεμο, το «ο καθένας τον εαυτό του» είναι ο βέβαιος δρόμος προς τη συντριβή όλων. Η νίκη, από την άλλη, έχει δύο προϋποθέσεις που αλληλοσυμπληρώνονται: φρόνημα και στρατηγική. Στο προσφυγικό, εν προκειμένω, δεν αρκεί η εκφώνηση της στρατηγικής από μια κατά τα άλλα κατοικίδια Αριστερά· δεν αρκεί όμως και ο αέναος ακτιβισμός. Αυτή τη διπλή επίγνωση προσπαθήσαμε να συνδυάσουμε από τις 19 Νοέμβρη που έφτασαν οι πρόσφυγες από τη Συρία στο Σύνταγμα. Κι αυτό κάνουν εξαρχής η Συνέλευση Αλληλεγγύης, οι αντιρατσιστικές οργανώσεις, ο ΣΥΡΙΖΑ και η Νεολαία του.
Τι θέλω να πω: Ότι χωρίς την πραγματική παρουσία ανθρώπων πεισμένων, που ό,τι λένε το εννοούν, δηλαδή το κάνουν, χωρίς την επιμονή και την επινοητικότητά τους για να δοθούν άμεσα λύσεις σε συγκεκριμένα προβλήματα, δεν μπορεί να σταθεί καμία αριστερή πολιτική. Την ίδια στιγμή, η δύναμη αυτών των ανθρώπων είναι σκόρπια δύναμη, αν μείνει απλώς στον ακτιβισμό και την «άμεση δράση». Εδώ και καιρό πια δεν φτάνει να είμαστε (μόνο) καλοί ακτιβιστές ή προπαγανδιστές. Χρειάζεται εγρήγορση και πέρα απ’ το άμεσο, για τη μέση και τη μακρά διάρκεια. Εν προκειμένω, όχι μόνο για την προσωρινή στέγαση, την περίθαλψη και την παροχή διερμηνείας. Αλλά και για τη μεσοπρόθεσμη στήριξη: τη δημιουργία ενός διαδημοτικού ξενώνα, για παράδειγμα. Και τέλος για την μακροπρόθεσμη κοινωνική ένταξη. Όχι απλώς για την αποδοχή του «διαφορετικού». Αλλά για τη στήριξη δομών και εργαζομένων, και παράλληλα για κάτι που θα άκουγαν και δεξιότερα από μας: για την άμεση ενεργοποίηση της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης των κρατών-μελών της ΕΕ (Οδηγία 2001/55/ΕΚ), από κοινού με τις χώρες του Νότου, προς τις οποίες οι προσφυγικές ροές θα συνεχιστούν.
Την Πέμπτη το βράδυ μαθεύτηκε ότι ένας από τους απεργούς πείνας του Συντάγματος, ο γιατρός Ayman Ghazal, προσπαθώντας να επιστρέψει με τον μόνο τρόπο που επιτρέπεται, δηλαδή «παράνομα», πέθανε στα ελληνοαλβανικά σύνορα. Οι παραπάνω σκέψεις αφιερώνονται στη μνήμη του.
