Η νέα ισπανική κυβέρνηση, με κορμό το σοσιαλιστικό κόμμα, Πρωθυπουργό τον Πέδρο Σάντσεθ, και ευρεία υποστήριξη από τα κόμματα της αντιπολίτευσης πλην των Ciudadanos και του Λαϊκού Κόμματος, μας γεννά ανάμεικτα συναισθήματα.
Η πτώση Ραχόι αποδεικνύει τη ευρεία στράτευση κομμάτων με διαφορετικό πολιτικό προσανατολισμό και πολιτικά αιτήματα, αλλά με κοινό παρονομαστή την αλλαγή μιας πολιτικής ηγεσίας «βουτηγμένης» στα σκάνδαλα και στη διαφθορά.
Το σκάνδαλο Gürtel, γιγαντιαίο στην πολιτική ιστορία της χώρας, αποκάλυψε έναν πολυδαίδαλο κομματικό μηχανισμό «ξεπλύματος» μαύρου χρήματος και την εμπλοκή 29 στελεχών του Λαϊκού Κόμματος. Η ισπανική δικαιοσύνη κινήθηκε ταχύτατα, απέδωσε ποινικές ευθύνες, συσπείρωσε την πλειοψηφία των κομμάτων του ισπανικού Κοινοβουλίου, και αυτή η εξέλιξη αποτυπώθηκε με την αλλαγή της σκυτάλης στη διακυβέρνηση.
Η συμβολή των Ποδέμος στην άσκηση πολιτικής πίεσης προς το σοσιαλιστικό κόμμα ήταν καθοριστική προς αυτή την κατεύθυνση. Το κόμμα του Ιγκλέσιας εδώ και δυο χρόνια έχει εστιάσει μεγάλο τμήμα της ρητορικής του στο ζήτημα της πολιτικής διαφθοράς, στην ενίσχυση των θεσμών, και στην αλλαγή πολιτικής κατεύθυνσης στο ζήτημα της οικονομίας. Τώρα, ήρθε η ώρα να ενισχύσει την επιρροή του προς το σοσιαλιστικό κόμμα και την ηγεσία Σάντσεθ που, παρά τις προθέσεις για βελτίωση του μείγματος οικονομικής πολιτικής προς μια πιο προοδευτική κατεύθυνση, έχει να αντιμετωπίσει μια εσωκομματική αντιπολίτευση με ισχυρά συντηρητικά και νεοφιλελεύθερα αντανακλαστικά.
Από την άλλη πλευρά, τα μεγάλα καταλανικά κόμματα, τόσο εκείνα που στάθηκαν υπέρ του δημοψηφίσματος και των αποσχιστικών τάσεων, όσο κι εκείνα που προέκριναν το διάλογο Μαδρίτης-Βαρκελώνη για την εξεύρεση αμοιβαία αποδεκτής πολιτικής λύσης, υποστήριξαν τον Σάντσεθ προσβλέποντας σε μια διαφορετική προσέγγιση στο ζήτημα της Καταλονίας, με την ελπίδα και της συνταγματικής αναθεώρησης.
Με αυτά λοιπόν τα δεδομένα, τρεις είναι οι βασικές προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει το σοσιαλιστικό κόμμα. Πρώτον, τα ζητήματα οικονομικής πολιτικής. Δεύτερον, οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις στην Ευρωζώνη. Τρίτον, το καταλανικό ζήτημα.
Για το πρώτο ζήτημα, η πρόθεση Σάντσεθ είναι να μην προβεί σε αλλαγές στον εθνικό προϋπολογισμό, τόσο στο ζήτημα των εσόδων όσο και των δαπανών, παρότι υπάρχει ορατό το ενδεχόμενο ένα μέρος των δαπανών να κατευθυνθεί προς την υποστήριξη των ευάλωτων κοινωνικών στρωμάτων. Να θυμίσουμε βέβαια ότι το σοσιαλιστικό κόμμα στήριξε μέχρι στιγμής, με άμεσο ή έμμεσο τρόπο, την πολιτική Ραχόι αυτά τα δυο χρόνια στο ζήτημα της οικονομίας, παρά τις ισχυρές πιέσεις από την πλευρά των Ποδέμος προς την αντίθετη κατεύθυνση. Κι αυτή η πρότερη εμπειρία γεννά επιφυλάξεις για τη συνέχεια.
Στο δεύτερο ζήτημα των θεσμικών μεταρρυθμίσεων στην Ευρωζώνη, δεν προμηνύονται δραματικές εξελίξεις προς μια πιο συγκεκριμένη λίστα προοδευτικών προτάσεων, κυρίως γιατί το κόμμα των Ευρωπαίων σοσιαλιστών δεν έχει ακόμα ξεκαθαρίσει προς ποια κατεύθυνση θα κινηθεί ενόψει των ευρωεκλογών του Μαΐου 2019. Μπορεί σε διακηρυκτικό επίπεδο ένα μεγάλο τμήμα των Ευρωπαίων σοσιαλιστών να μιλά για ανάγκη εγκατάλειψης των πολιτικών λιτότητας, ωστόσο η σοσιαλδημοκρατία δεν έχει απαγκιστρωθεί πλήρως από τον νεοφιλελεύθερο άρμα.
Και σε αυτό το ζήτημα λοιπόν - των θεσμικών μεταρρυθμίσεων στην Ευρωζώνη- ας κρατάμε μικρό καλάθι.
Στο ζήτημα τώρα της Καταλονίας, ο Σάντσεθ ήδη από πέρυσι τάχθηκε υπέρ του πολιτικού διαλόγου για την εξεύρεση λύσης, χωρίς ωστόσο να καταγγείλει με δυναμικό και ξεκάθαρο τρόπο την κατασταλτική και ακραία αντιδημοκρατική πολιτική της κυβέρνησης Ραχόι. Ένα μεγάλο ζήτημα είναι εκείνο των πολιτικά διωκόμενων Καταλανών που έχουν εγκαταλείψει την Ισπανία, αλλά και εκείνων που βρίσκονται στη φυλακή. Και εδώ ο ρόλος των Ποδέμος μπορεί να είναι σημαντικός, ώστε να ασκηθούν πιέσεις προς την κατεύθυνση της πολιτικής εξομάλυνσης και της αποκατάσταση του status quo ante στην Καταλονία.
Συνολικά η Ισπανία βρίσκεται σε μια ήπια μεταβατική φάση και είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς με ευκολία προς τα που θα κινηθεί το καράβι της νέας κυβέρνησης. Η συνέχιση των πολιτικών Ραχόι ή τουλάχιστον η διατήρηση της ασκούμενης μέχρι τώρα πολιτικής, θα ευνοήσει πιθανότητα τις αριστερές και προοδευτικές θέσεις των Ποδέμος, ενώ σε αντίθετη περίπτωση που οι σοσιαλιστές κινηθούν σε πολιτικές με προοδευτικό πρόσημο, οι Ποδέμος ενδέχεται να χάσουν τμήμα της εκλογικής τους επιρροής.
Επίσης, στο επίπεδο της κοινοβουλευτικής ισχύος και των πολιτικών συσχετισμών, αξίζει να σημειώσουμε ότι το σοσιαλιστικό κόμμα βρίσκεται και θα βρίσκεται υπό πίεση για υποχωρήσεις και συμβιβασμούς από τις δυνάμεις που το στήριξαν για να πέσει ο Ραχόι. Από τους 180 βουλευτές που στηρίζουν σήμερα στον Σάντσεθ, μόνο οι 84 είναι βουλευτές του σοσιαλιστικού κόμματος.
Τέλος, οι βιαστικές συγκρίσεις των νέων ισορροπιών στην ισπανική κυβέρνηση με το πορτογαλικό μοντέλο δεν βοηθούν και είναι τουλάχιστον άστοχες στην παρούσα φάση. Το πορτογαλικό μοντέλο διακυβέρνησης είναι διαφορετικό και έχει αναπτυχθεί σε άλλο πλαίσιο, όπως επίσης είναι αρκετά βιαστικό να τονίσουμε πως ο ευρωπαϊκός Νότος συσπειρώνεται σε μια νέα πολιτική κατεύθυνση απέναντι στη λιτότητα. Ας είμαστε λοιπόν και εγκρατείς και επιφυλακτικοί, για να δούμε το επόμενο διάστημα προς τα που θα κινηθεί το όλο εγχείρημα.
* Ο Δημήτρης Ραπίδης είναι πολιτικός αναλυτής και επικοινωνιολόγος, συντονιστής του Ευρωπαϊκού Προοδευτικού Φόρουμ
