«Στον προσφυγικό καταυλισμό της Softex στη βόρεια Ελλάδα είναι πιο φωτεινά τη νύχτα απ' ότι την ημέρα. Μέσα στην πρώην αποθήκη, οι λάμπες λειτουργούν μόνο τα απογεύματα. Και αυτό γιατί ο χώρος δεν σχεδιάστηκε για να στεγάζει ανθρώπους» γράφει ο δημοσιογράφος Patrick Kingsley, με μακρόχρονη εμπειρία στα ζητήματα του προσφυγικού σε ρεπορτάζ που υπογράφει στη βρετανική εφημερίδα Guardian.
«Είναι προσβλητικό» λέει ο Hendiya Asseni, ένας 62χρονος Σύρος, σχολιάζοντας το γεγονός πως ζει σε ένα πρώην εργοστάσιο κατασκευής χαρτιών υγείας. «Όλα είναι προσβλητικά εδώ - η ζωή, το φαγητό, ακόμη και το ότι η τουαλέτα βρίσκεται μπροστά στη σκηνή μας». Η ταπείνωση είναι η λογική κατάληξη των πολιτικών που ακολουθεί η Ευρώπη στο προσφυγικό από το θάνατο του μικρού Άλαν Κούρντι πέρυσι τέτοια εποχή, σχολιάζει η εφημερίδα. Σε μία προσπάθεια να ανακόψει τη ροή των προσφύγων στην Ευρώπη, οι ηγέτες των χωρών της Ε.Ε. σύναψαν μία συμφωνία με την Τουρκία, χώρα από την οποία έρχονται στην Ευρώπη οι περισσότεροι μετανάστες και πρόσφυγες, και ύψωσαν φράχτες κατά μήκος των Βαλκανίων, παγιδεύοντας 50.000 ανθρώπους στην Ελλάδα.
Κάποιοι καταφέρνουν να περάσουν παράνομα τα βόρεια σύνορα. Από το Μάρτιο όμως που έκλεισαν τα σύνορα, η μεγάλη πλειοψηφία παραμένει σε ελληνικό έδαφος και μοιράζεται σε 50 καταυλισμούς προσφύγων σε όλη την Ελλάδα. Τουλάχιστον επτά από αυτά είχαν φίδια και σκορπιούς γράφει η Guardian που επικαλείται μαρτυρίες εθελοντών ΜΚΟ. Σε άλλα, συνεχίζει, τα στρώματα ήταν γεμάτα με κοριούς και άλλα έντομα. Το πιο διαβόητο από όλα είναι η «Softex». «Πόσο συμβολικό μοιάζει το γεγονός πως απ' όλα τα άδεια κτίρια, απ' όλα τα μέρη που θα μπορούσε να κατασκευαστεί ένας καταυλισμός προσφύγων, ένας από τους μεγαλύτερους στήθηκε στο χώρο ενός εγκαταλελειμμένου εργοστασίου κατασκευής χαρτιού τουαλέτας;» αναρωτιέται ο Nico Stevens, επικεφαλής της οργάνωσης «Help Refugees», η οποία χρηματοδοτεί διάφορα βελτιωτικά έργα στον καταυλισμό.
«Αντλούμε αντοχή από την αθωότητα των παιδιών μας»
Η Softex βρίσκεται σε μία βιομηχανική περιοχή στις βόρειες παρυφές της Θεσσαλονίκης, της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της Ελλάδας. Οι πρόσφυγες βρίσκονται εκεί από τον περασμένο Μάιο, αναγκάζοντας τις άδειες από ταμεία ελληνικές αρχές να τους στεγάσουν όπως, όπως. Αρκετοί από τους πρόσφυγες κατάφεραν να περάσουν τα βόρεια σύνορα, αλλά 1000 ακόμη παραμένουν στον καταυλισμό. Οι περισσότεροι ζουν μέσα σε σκηνές στη ζοφερή αποθήκη. Οι υπόλοιποι κοιμούνται έξω, μερικές εκατοντάδες μέτρα μακριά από σειρές καμμένων τρένων και καμινάδων εργοστασίων.
«Υποφέρουμε, δεν είμαστε καλά ψυχολογικά» ομολογεί στη Guardian o Mohammad Mohammad, ένας 30χρονος οδηγός ταξί, η γυναίκα και τα παιδιά του οποίου βρίσκονται ακόμη υπό πολιορκία σε ένα προάστιο της Δαμασκού. Ο Mohammad ήρθε στην Ελλάδα το Φεβρουάριο με την ελπίδα ότι θα ζητούσε άσυλο στη Γερμανία και θα προσκαλούσε την οικογένεια του. Όμως τα σύνορα έκλεισαν πριν τα καταφέρει, κάτι που σημαίνει είτε ότι θα πρέπει να πληρώσει ένα διακινητή για να τον βοηθήσει, είτε να περιμένει τα προγράμματα επείγουσας μετεγκατάστασης και επανεγκατάστασης της Ε.Ε να τον στείλουν μόνιμα σε κάποιο άλλο μέρος της Ευρώπης. Καθώς όμως υπάρχουν τόσοι πολλοί εγκλωβισμένοι στην Ελλάδα, τα προγράμματα δεν δουλεύουν με ορθό τρόπο - Μόλις 5.100 μετεγκαταστάσεις έχουν πραγματοποιηθεί σε διάστημα 12 μηνών. «Το σύστημα δεν λειτουργεί» λέει στη βρετανική εφημερίδα ο Mohammad. «Με αυτό το ρυθμό, θα χρειαστούν περίπου 10 χρόνια για να ολοκληρωθούν όλες οι μετεγκαταστάσεις. Αλλά αν μείνουμε εδώ ένα μήνα ακόμη, θα χρειαστούμε νοσηλεία σε ψυχιατρική κλινική».
Πολλοί πρόσφυγες έχουν δηλώσει επανειλημμένως πως η κατάσταση στην οποία έχουν παγιδευτεί - που τους κρατά μακριά από τα αγαπημένα τους πρόσωπα, δίχως πρόσβαση σε εργασία ή εκπαίδευση, αλλά και καμία ελπίδα για το μέλλον τους - έχει οδηγήσει αρκετούς στην κατάθλιψη ή άλλες ψυχικές διαταραχές εξηγεί η Guardian. Ο 17χρονος Abouni ζει στη Softex χωρίς τους γονείς και την αδερφή του που βρίσκονται ακόμα στο πολιορκημένο Χαλέπι. Όντας ανήλικος, ο Abouni ήλπιζε να κάνει αίτηση επανένωσης με την οικογένειά του αμέσως μόλις του χορηγούνταν άσυλο. Όμως, είναι πολύ πιθανό να κλείσει τα 18 πριν συμβεί κάτι τέτοιο και η αγχωτική κατάσταση που βιώνει καθημερινά τον έχει οδηγήσει τέσσερις φορές στο νοσοκομείο με κρίσεις πανικού. «Μερικές φορές νιώθω τέτοια οργή που δεν μπορώ να αναπνεύσω και χάνω τις αισθήσεις μου» λέει ο ίδιος στη Guardian, ζητώντας να γραφτεί η μαρτυρία του με ψευδώνυμο ώστε να αποφύγει το στιγματισμό στον καταυλισμό. «Η οικογένεια μου ζει στη Συρία κάτω από τους βομβαρδισμούς, και όταν μιλάω με τη μικρή μου αδερφή στο τηλέφωνο, με ρωτάει αν θα με ξαναδεί ποτέ. Είμαι κλεισμένος σε αυτή φυλακή».
Ακόμη και οι βασικές παροχές υγείας είναι δύσκολες αναφέρει η εφημερίδα. Οργανώσεις όπως ο «Ερυθρός Σταύρος» είναι παρούσες στους περισσότερους καταυλισμούς κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά οι υπηρεσίες που προσφέρουν είναι πολύ περιορισμένες. Σε σοβαρά περιστατικά τα ασθενοφόρα καθυστερούν πολύ.
Στη Softex, ο σύζυγος της Hendiya Asseni (φωτ.), ένας 71χρονος πρώην κρατικός λειτουργός, υπέστη το πέμπτο του εγκεφαλικό. Η Asseni δήλωσε ότι το ασθενοφόρο έκανε περισσότερο από μία ώρα για να έρθει. Όταν έφτασαν, επιτέλους, στο νοσοκομείο, οι γιατροί είπαν ότι είναι πολύ αδύναμος για να ζει σε σκηνή. Αλλά η συμβουλή των γιατρών αγνοήθηκε, και μεταφέρθηκε ξανά στον καταυλισμό μερικές μέρες αργότερα, καταγγέλλει. Το μακροσκελές άρθρο της Guardian συνεχίζει κάνοντας αναφορές και φιλοξενώντας μαρτυρίες γύρω από την εγκληματικότητα και τη δράση της μαφίας στους καταυλισμούς, την πορνεία καθώς και στα φερόμενα περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης με τα οποία η εφημερίδα έχει ασχοληθεί και στο παρελθόν.
(Από τον καταυλισμό της Δράμας)
Καταλήγοντας, η εφημερίδα παρατηρεί πως υπάρχουν μικρά σημάδια βελτίωσης. Οι εγκαταστάσεις ανακαινίζονται χάρη σε ομάδες εθελοντών και οργανώσεις. Η ελληνική κυβέρνηση θα προσπαθήσει να εντάξει τα παιδιά των μεταναστών στη δημόσια εκπαίδευση αυτό το φθινόπωρο. Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες ελπίζει να μεταφέρει περίπου 10.000 ανθρώπους μακριά από τους καταυλισμούς και σε ιδιωτικά καταλύματα. Ωστόσο, οι περισσότεροι παρατηρητές επισημαίνουν τις δυσκολίες που υπάρχουν - και τις πιθανότητες να μετατραπεί η κατάσταση στην Ελλάδα σε μία μακρόχρονη τραγωδία.
Από το στρατόπεδο προσφύγων της Καβάλας
Τα προγράμματα επείγουσας μετεγκατάστασης και επανεγκατάστασης της Ε.Ε και η συμφωνία της Ένωσης με την Τουρκία για το προσφυγικό στοχεύουν στη μεταφορά των περισσότερων αιτούντων άσυλο εκτός Ελλάδας. Την ώρα όμως που και τα δύο μοιάζουν να καταρρέουν, ο Gerald Knaus, ένας από τους αρχιτέκτονες της συμφωνίας Ε.Ε. - Τουρκίας, πιστεύει ότι πολλοί από τους πρόσφυγες δεν θα φύγουν ποτέ.
Σύμφωνα με τον Knaus, η Ελλάδα είναι πιθανό να εξελιχθεί σε ένα γιγαντιαίο στρατόπεδο για τους πρόσφυγες, παίζοντας τον ίδιο, αμφιλεγόμενο ρόλο για την Ευρώπη με αυτόν του διαβόητου κέντρου κράτησης του Ναούρου στην Αυστραλία. Εάν η κατάσταση δεν αλλάξει δραματικά, λέει Knaus «τότε αυτό που θα έχουμε είναι ένα σύστημα σε στυλ Αυστραλίας, όπου η Ελλάδα θα γίνει Nαούρου».
