Όταν το 2006 ξεκινήσαμε να φτιάχνουμε την Ανοιχτή Πόλη, είχαμε ήδη αποφασίσει πως έπρεπε να ακολουθήσουμε ένα νέο δρόμο. Δεν χρειαζόμασταν μια δημοτική κίνηση που να κινείται γύρω από το δημοτικό συμβούλιο, να βγάζουμε λόγους στην συνεδρίαση συγκρότησης της ΚΕΔΚΕ, να τσιμπάμε καμιά θέση αντιπροέδρου σε κανένα οργανισμό ως ψίχουλο από τον εκάστοτε δήμαρχο και να βγαίνει κανένα δελτίο τύπου που να μπαίνει «στα ψιλά»...
Χρειαζόταν τότε να χτίσουμε τον νέο δρόμο που είχε ήδη ανοίξει το Λιμάνι της Αγωνίας και ανίχνευαν μια σειρά από κινήσεις σε όλη την Ελλάδα. Δεν ήταν μόνο τα προγράμματα που μας διαφοροποιούσαν, και που στην περίπτωσή μας έβαζαν σε πρώτη προτεραιότητα τους ανθρώπους και τις ανάγκες τους. Δεν ήταν μόνο η αντίληψή μας για τη συνθετότητα των ζητημάτων της πόλης, την ανάγκη για το αξιοβίωτο πέρα από το αξιοθέατο, την ταξικότητα των συγκρούσεων και την διακηρυκτική αντίθεση στον σχεδιασμό με βάση τα συμφέροντα. Ήταν κυρίως η δουλειά στις γειτονιές, σε όλα τα μικρά και μεγάλα ζητήματα της πόλης, δίπλα στους ανθρώπους και τα κινήματα που αγαπούσαν την πόλη και πάλευαν για να την προστατέψουν.
Παρόμοιες προσεγγίσεις θα μπορούσες ίσως να βρεις και σε άλλες «συνεπείς» κινήσεις της Αριστεράς, με φωτισμένους ανθρώπους στην ηγεσία τους. Η προσπάθεια που ξεκινήσαμε τότε είχε κάτι παραπάνω. Τη σύζευξη της γνώσης των προβλημάτων με την πρακτική των νέων κοινωνικών κινημάτων: μια βαθιά συμμετοχική και δημοκρατική αντίληψη, τόσο στο επίπεδο του σχεδιασμού και άρα των αιτημάτων, όσο και στο επίπεδο της δημιουργικής αντίστασης και παρέμβασης μαζί με τους κατοίκους - όχι δηλαδή μόνο με τους «συνειδητοποιημένους» της γειτονιάς. Επιχειρήσαμε να χτίσουμε και να πολλαπλασιάσουμε ανοιχτά παραδειγματικά εγχειρήματα, γειωμένα στο τοπικό επίπεδο, που θα λειτουργούσαν αντιιεραρχικά και οριζόντια, συμπεριλαμβάνοντας στο εσωτερικό τους όλο το αξιακό μας πλαίσιο και ταυτόχρονα πραγματώνοντας από σήμερα το αντικείμενο της διεκδίκησης, τον στόχο του αύριο.
Ίσως το πιο εμβληματικό τέτοιο παράδειγμα να είναι η Αγορά της Κυψέλης. Όχι μόνο γιατί η αρχή της συνδέεται άρρηκτα με την Ανοιχτή Πόλη, αλλά και γιατί το τέλος της συνδέεται με την θητεία του «προοδευτικού» νυν δημάρχου. Για όσους και όσες από μας μετείχαμε σε αυτό το πρωτότυπο εγχείρημα διεκδίκησης, μέσα από την ενεργό παρουσία μας στο κτίριο της Αγοράς, τα πιο σημαντικά δεν ήταν εκείνα με τα οποία και οι επισκέπτες ήρθαν σε επαφή. Ούτε η πρωτότυπη σχέση μιας «κατάληψης» με τα μέσα ενημέρωσης, ούτε η επαφή μας με εκατοντάδες καλλιτέχνες και διανοούμενους που πέρασαν από την Ανοιχτή Αγορά. Το πιο δύσκολο και ενδιαφέρον ήταν η σχέση μας με τη γειτονιά, ανταγωνιστική μεταξύ των γειτονικών μαγαζιών (καμιά φορά δε και μαζί μας) και η επιδίωξη μας να γίνει συναγωνιστική: η προσπάθεια να συμμετέχουν μια σειρά σύλλογοι γειτονιάς και ο τρόπος να εντάξουμε στη λειτουργία μας «κανονικούς» ανθρώπους. Για το λόγο αυτό, το μόνο που δεν τέθηκε ποτέ υπό αμφισβήτηση ήταν η μηνιαία συνέλευσή μας, ακόμα και με τα προβλήματα που μπορεί να έχει μια τέτοιου τύπου ανοιχτή διαδικασία, καθώς και η εκλογή νέου κάθε φορά συντονιστικού με θητεία μέχρι την επόμενη συνέλευση.
Η «προοδευτική» δημοτική αρχή στάθηκε απέναντι σ’ αυτό το παράδειγμα. Απέναντι στη συνέχεια του αγώνα για την σωτηρία του κτιρίου, που σφραγίστηκε από τη νίκη, την ακύρωση σχεδίων κατεδάφισης για την δημιουργία παρκινγκ ή πολυκαταστήματος και τη διασφάλιση του χαρακτήρα της χρήσης της αγοράς. Απέναντι σε ένα συμμετοχικό εγχείρημα κατοίκων που δημιουργήθηκε μετά από την συλλογή πάνω από πέντε χιλιάδων υπογραφών, οι οποίες διεκδικούσα την δημιουργία ανοιχτού πολιτιστικού κέντρου με την συμμετοχή των κατοίκων. Απέναντι σε ένα εγχείρημα με θέσεις και προτάσεις για το μέλλον του κτιρίου που διοργάνωσε εκατοντάδες εκδηλώσεις, συζητήσεις, εκθέσεις εικαστικών, συναυλίες, παρουσιάσεις βιβλίων, αυτοσχέδια γλέντια και παιδικές παραστάσεις καραγκιόζη και κουκλοθέατρου, αναγνώσεις παραμυθιών και λογοτεχνικές βραδιές, προβολές και παζάρια. Απέναντι στο μεγαλύτερο εθελοντικό σχολείο ελληνικών σε μετανάστες, στην σαββατιάτικη αγορά βιολογικών προϊόντων, στο χαριστικό παζάρι και τις δύο εβδομαδιαίες συλλογικές κουζίνες, στην κινηματογραφική και την λογοτεχνική λέσχη.
Απέναντι στην Ανοιχτή Αγορά της Κυψέλης, ο «προοδευτικός» δήμαρχος αποφάσισε να στείλει τα ΜΑΤ ξημερώματα του Αυγούστου γιατί όλοι πρέπει να σέβονται το νόμο. Σαν κλέφτης, όπως ακριβώς ο προηγούμενος δήμαρχος είχε επιτεθεί ξημερώματα στα δέντρα του πάρκου Κύπρου και Πατησίων. Ήταν η πλήρης αποδοχή, από την πλευρά του πρώην συνηγόρου του πολίτη, της θεωρίας των δύο άκρων, διά της εξίσωσης, στις τότε δηλώσεις του, των καταληψιών «καταληψίες» της Αγοράς, με τα νεοναζί καθάρματα που κρατούσαν κλειστή την παιδική χαρά του Αγίου Παντελεήμονα. Λίγο πριν την βίαιη εκδίωξη, τα μόνα σχέδια που είχαν ακουστεί για το εσωτερικό της Αγοράς, γιατί προφανώς για το ΚΕΠ δεν είχε κανείς αντίρρηση, ήταν είτε η μεταφορά των γραφείων της 6ης κοινότητας (δεν βόλευε όμως η αρχιτεκτονική του κτιρίου), είτε να μετατραπεί η Αγορά σε παρκινγκ για ΔΕΛΤΑ και ΔΙΑΣ, ώστε να εφορμούν από κει προς χάριν της «ασφάλειας» των κατοίκων της Κυψέλης. Πότε αλήθεια θα ήταν πιο ασφαλής η γειτονιά; Αν υλοποιούταν κάποιο από αυτά τα σχέδια ή αν οι κάτοικοι συνέχιζαν την δράση τους;
Η Αγορά της Κυψέλης πέτυχε να συνοψίζει, με έναν τρόπο μοναδικό ίσως, τα διαφορετικά σχέδια για την πόλη. Να δείξει το ακριβές περιεχόμενο των «καλοδουλεμένων» αλλά άδειων επικοινωνιακών προφίλ και της πραγματικής δράσης των κατοίκων. Το δίλημμα, λοιπόν, είναι σαφές: γειτονιές, ελεύθεροι χώροι και δημόσια κτίρια χώροι δημιουργίας, πολιτισμού και αλληλεγγύης, με την συμμετοχή των κατοίκων, ή αποστειρωμένοι χώροι, πεδία επιτήρησης και παραγωγής κέρδους;
ΥΓ. Η παιδική χαρά του Αγίου Παντελεήμονα παρέμεινε κλειστή, φέουδο των νεοναζί, μέχρι την προεκλογική περίοδο, οπότε άρχισαν επιτέλους τα έργα για την ανάπλαση της πλατείας.
Ο Τάσος Κορωνάκης είναι υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος στο δήμο Αθηναίων με την Ανοιχτή Πόλη
