Τέτοιες μέρες πριν από 96 χρόνια, στις 7 Νοεμβρίου του 1917, επικρατούσε η Ρωσική Επανάσταση και μαζί της εμφανίζονταν η μεγαλύτερη ελπίδα για απελευθέρωση που γέννησε ποτέ ο κόσμος. Για πρώτη φορά στην ιστορία οι εκμεταλλευόμενοι, οι καταπιεσμένοι, οι υποτελείς όλων των ειδών νικούσαν κηρύσσοντας με σαφήνεια την πρόθεσή τους να πάρουν τη ζωή στα χέρια τους. Και δεν υπάρχει αμφιβολία πως το Νοέμβριο του ’17  ήταν αυτοί που νικούσαν. Γι΄ αυτό, για πολύ καιρό μετά, η Ρωσική Επανάσταση ήταν η δική τους επανάσταση σ’ ολόκληρη τη γη. Από την άλλη, το σύνολο  των κατακτήσεων που πέτυχαν οι κατώτερες τάξεις και τα καταπιεσμένα έθνη, οι υποβαθμισμένες ομάδες του παγκόσμιου πληθυσμού στη διάρκεια του 20ου αιώνα συνδέονται, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, με το ΄17.

Η μεγάλη αυτή νίκη, ωστόσο, δεν υπήρξε διαρκής. Η συζήτηση για τα αίτια αυτής της κατάληξης είναι μεγάλη και δεν θα λήξει γρήγορα. Αν δώσουμε βάση στους ίδιους τους ηγέτες της, με πρώτο τον Λένιν, καθοριστικότερη όλων υπήρξε η ήττα της επανάστασης σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και κυρίως στη Γερμανία. Κανείς από τους  κομμουνιστές που βρέθηκαν στο τιμόνι το ΄17 δεν πίστευε πως είναι δυνατή η επικράτηση του σοσιαλισμού στη Ρωσία. Όλοι αντιλαμβάνονταν την εξέγερση ως το πρώτο επεισόδιο μιας διαδικασίας που θα ολοκληρωνόταν αλλού. Τα πράγματα δεν ήρθαν έτσι αν και οι πιθανότητες ήταν αρκετές. Στο τέλος αυτής της πορείας ο σταλινισμός δεν ήταν η συνέπεια αλλά η ήττα της επανάστασης.

Προφανώς, στο μικρό χώρο αυτού του κειμένου, δεν είναι δυνατόν να πάμε πολύ μακριά τα συμπεράσματα που ένας σημερινός αριστερός θα μπορούσε να βγάλει από το μεγάλο ΄17, αλλά και από την τραγική του κατάληξη. Νομίζω, όμως, πως έχει αξία να μείνουμε για λίγο σ’ ένα από τα πρώτα χαρακτηριστικά που –όχι σχεδιασμένα αλλά από τα πράγματα- απέκτησε η κατάσταση. Ας δώσουμε το λόγο στη Ρ. Λούξεμπουργκ: «Ο Λένιν και ο Τρότσκι, αρνούμενοι τα αντιπροσωπευτικά σώματα που αναδείχτηκαν από τις γενικές λαϊκές εκλογές, εγκατέστησαν τα σοβιέτ ως τη μοναδική γνήσια αντιπροσώπευση… αλλά με την κατάπνιξη της πολιτικής ζωής στη χώρα, η ζωή των ίδιων των σοβιέτ δεν θα μπορούσε να αποφύγει την εκτεταμένη παράλυση…». Οι μπολσεβίκοι είχαν χίλιους λόγους για τον τρόπο που ενήργησαν. Αντικειμενικά, ωστόσο, η έκλειψη των αντιπροσωπευτικών θεσμών και των εγγυήσεων που συνδέονται μ’ αυτούς μαζί με την αναγκαστική χρήση του τσαρικού κρατικού μηχανισμού σε μια εποχή εμφυλίου πολέμου, καταστροφικής ένδειας και εξωτερικής επέμβασης έκανε το έδαφος για την πορεία της επανάστασης όλο και πιο επικίνδυνο. Οι ρώσοι κομμουνιστές, χωρίς καμιά αμφιβολία ειλικρινείς υποστηρικτές της ανάγκης να αντικατασταθεί το αστικό κράτος – από την πρώτη ώρα της μετάβασης- από ένα εργατικό κράτος/μη-κράτος, βρέθηκαν αγκαλιά με ένα μηχανισμό που είχαν όλη την πρόθεση αρχικά να καταστρέψουν.

Μερικά χρόνια αργότερα, το 1934, ο Μπένγιαμιν περιγράφει μια συνάντησή του με τον Μπρεχτ:

« - Το Κράτος πρέπει να σβήσει. Ποιος το λέει αυτό; Το ίδιο το Κράτος.
Παίρνει μια πονηρή έκφραση, στέκεται μπροστά από την καρέκλα όπου κάθεται –υποδυόμενο το «Κράτος»– και λέει με μια τσαχπίνικη, πλάγια ματιά προς κάποιον φανταστικό συνομιλητή.
- Γνωρίζω πως πρέπει να σβήσω».

Και αφού το είπε αυτό ο ρωσικός Βεεμόθ κατάπιε τα πάντα ξεκινώντας από τους μπολσεβίκους, τους μόνους που θα μπορούσαν ακόμη ν’ αμφισβητήσουν ίσως την παντοδυναμία του.

Kανένα αληθινό κράτος δεν πρόκειται ποτέ να αυτοκτονήσει «μαραζώνοντας» αν το σβήσιμό του δεν έχει από πολύ καιρό προετοιμαστεί. Ο δημοκρατικός δρόμος για το σοσιαλισμό είναι η πρώτη συνεκτική πρόταση σ’ αυτήν την κατεύθυνση. Αυτό είναι ένα από τα πολλά μαθήματα που μας δίνει η μελέτη της Επανάστασης του ΄17.

Ας θυμόμαστε τη Ρωσική Επανάσταση. Γιατί, μεταξύ των άλλων, όπως πολύ ωραία το θέτει και πάλι ο Μπένγιαμιν, «το χάρισμα ν’ αναζωπυρώνει την σπίθα της ελπίδας έχει εκείνος μόνο…. που έχει την πεποίθηση, ότι και οι νεκροί ακόμη δεν θα είναι ασφαλείς από τον εχθρό, στην περίπτωση που θα νικήσει. Και δεν έχει πάψει αυτός ο εχθρός να νικάει».

Y.Γ.: H συλλογη κειμένων του Red Notebook για την Οκτωβριανή Επανάσταση, «Το Διαρκές 1917», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΚΨΜ, δίνει αρκετές αφορμές για να ξανανοίξει η σχετική συζήτηση. Αξίζει, νομίζω, να διαβαστεί.