Normal 0 false false false EL X-NONE X-NONE MicrosoftInternetExplorer4
/* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Κανονικός πίνακας"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-qformat:yes; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt; mso-para-margin:0cm; mso-para-margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:10.0pt; font-family:"Calibri","sans-serif";}
Ο Βάλτερ Μπένιαμιν στο βιβλίο του «Θέσεις για τη φιλοσοφία της Ιστορίας» παρουσιάζει την ιστορία σαν άγγελο έτοιμο να απομακρυνθεί από κάτι, στο οποίο μένει προσηλωμένο το βλέμμα του. Το πρόσωπο του είναι στραμμένο στη θύελλα του παρελθόντος, που τον ωθεί ασταμάτητα προς το μέλλον. «Ό,τι αποκαλούμε εμείς πρόοδο είναι αυτή η θύελλα», σημειώνει ο γερμανοεβραίος φιλόσοφος , εννοώντας ότι ο αγώνας για την κοινωνική χειραφέτηση δε διεξάγεται μόνο στο όνομα του μέλλοντος, αλλά και στο όνομα των ηττημένων γενεών. Κομμάτι αυτής της θύελλας λοιπόν είναι και η Κομμούνα του Παρισιού. 142 χρόνια μετά, ο ουρανός δεν έχει ακόμα καταληφθεί. Η γραμμή του ορίζοντα όμως, τόσο μακριά αλλά πάντα μπροστά μας, εξακολουθεί να αποτελεί πυξίδα και προορισμό μαζί.
Η Παρισινή Κομμούνα μπορεί να αποτέλεσε συνέχεια των ανεκπλήρωτων αιτημάτων των επαναστάσεων του 1830 και του 1848, κατοχύρωσε όμως μια ξεχωριστή θέση στη συλλογική μνήμη όχι μόνο της Γαλλίας αλλά και διεθνώς , γιατί αποτέλεσε την πρώτη προσπάθεια οικοδόμησης μιας εργατικής δημοκρατίας, το πραγματικό εργαστήρι που οι νεοφερμένες τότε σοσιαλιστικές ιδέες δοκιμάστηκαν σ’ ένα ζωντανό πειραματικό εγχείρημα που είχε στον πυρήνα του την αυτενέργεια των μαζών. Ήταν από εκείνες τις σπάνιες και πολύτιμες ιστορικές στιγμές που το συνεχές της καταπίεσης και της εκμετάλλευσης διακόπτεται από συμπυκνωμένες περιόδους ελευθερίας και δικαιοσύνης, σαν αυτές που έζησε το Παρίσι για 72 μέρες, από τις 18 Μαρτίου έως τις 28 Μαΐου του 1871.
ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ
Τα γεγονότα της Κομμούνας διαδραματίστηκαν στα πλαίσια του γαλλοπρωσικού πολέμου το 1870 – 1871 μεταξύ της Δεύτερης Γαλλικής Αυτοκρατορίας και του βορειογερμανικού συνδέσμου υπό τον Μπίσμαρκ. Έναν πόλεμο που μπορεί να εξυπηρετούσε οικονομικά, γεωστρατηγικά και εθνικιστικά συμφέροντα, σίγουρα όμως όχι κοινωνικά. Η ήττα του γαλλικού στρατού στο Σεντάν αποτέλεσε τη θρυαλλίδα για να ξεσπάσει η οργή του λαού στο Παρίσι καταρχήν το Σεπτέμβρη του 1871. Όποιες ελπίδες γεννήθηκαν για αποκατάσταση της δημοκρατίας τότε, δε διήρκεσαν παρά λίγους μήνες. Στο αποκλεισμένο Παρίσι 3.600 άνθρωποι την εβδομάδα πέθαιναν από πείνα, ενώ η κυβέρνηση ,αφού παρέδωσε 170.000 άνδρες χωρίς μάχη αιχμάλωτους στους Πρώσους, υπέγραψε ανακωχή τριών εβδομάδων. Επέλεξε, μετά, τις υπό πρωσική κατοχή Βερσαλλίες για έδρα της και στράφηκε ενάντια στο λαό του Παρισιού, απαιτώντας τη διάλυση της Εθνοφρουράς και επιβάλλοντας μέτρα οικονομικής εξόντωσης.
Η αφορμή δεν άργησε να δοθεί. Τη νύχτα της 17ης του Μάρτη στρατιωτικά τμήματα εισβάλλουν σε μια σειρά από εργατικές συνοικίες με σκοπό να αποσπάσουν τον οπλισμό της Εθνοφρουράς. Το πλήθος τους εμποδίζει, ο στρατηγός Λεκόντ διατάζει τους στρατιώτες να ανοίξουν πυρ. Εκείνοι αρνούνται και συναδελφώνονται με το πλήθος. Τις μέρες που ακολούθησαν μεταφέρθηκαν όλες οι κυβερνητικές υπηρεσίες στις Βερσαλλίες και εγκατέλειψαν το Παρίσι 80.000 κάτοικοι που άνηκαν σε ανώτερα κοινωνικά στρώματα. Μοναδικός φορέας εξουσίας στην πόλη ήταν πλέον η Κεντρική Επιτροπή της Εθνοφρουράς. Προκηρύσσονται εκλογές και η Κομμούνα αναλαμβάνει την κυβέρνηση του Παρισιού.
Η κόκκινη σημαία κυματίζει στο δημαρχείο του Παρισιού. Από την πρώτη μέρα θεσπίζεται ένα βαθιά ριζοσπαστικό πρόγραμμα, πτυχές του οποίου ψάχνουν ακόμα την εκπλήρωση τους στις σύγχρονες δυτικές δημοκρατίες. Καταργείται η στρατολόγηση στον εθνικό Στρατό και όλοι οι ικανοί πολίτες θεωρούνται μέλη της Εθνοφρουράς. Διαγράφονται χρέη από ενοίκια και εμπορικές συναλλαγές που δημιουργήθηκαν από τον Οκτώβρη και μετά , ενώ για τα υπόλοιπα καθορίζεται περίοδος αποπληρωμής τριών ετών. Διαχωρίζεται πλήρως η εκκλησία από το κράτος , η εκκλησιαστική περιουσία καθίσταται δημόσια, απαγορεύονται τα θρησκευτικά σύμβολα και οι ομαδικές προσευχές στα σχολεία. Οι επιχειρήσεις που έχουν εγκαταλείφθεί από τους ιδιοκτήτες τους δημεύονται και εκχωρούνται για λειτουργία σε εργατικές κολεκτίβες. Καταργείται η νυχτερινή εργασία στα αρτοποιεία και τα γραφεία ενοικίασης εργατών. Τα άδεια σπίτια δίνονται για στέγαση στους άστεγους. Διανέμονται δωρεάν κουπόνια σίτισης σε όσους αδυνατούν να αγοράσουν τρόφιμα. Δημιουργούνται δημοτικά καταστήματα πώλησης βασικών ειδών διατροφής σε συμβολικές τιμές. Απαγορεύονται οι περικοπές μισθών σε εργαζόμενους. Καθιερώνεται ο «ελεύθερος γάμος» και όλες οι συμβολαιογραφικές πράξεις γίνονται δωρεάν. Καταργούνται τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια, το σχολείο γίνεται λαϊκό και ανοιχτό για όλους, δημιουργούνται επαγγελματικές σχολές αρρένων και θηλέων.
Οι πολιτισμικές κατευθύνσεις και διεργασίες είναι πρωτόγνωρες, όχι μόνο για το 1871 αλλά και για το 2011 του αποστειρωμένου και συχνά διαπλεκόμενου με τα κέντρα εξουσίας θεάματος. Δημιουργείται η Ομοσπονδία Καλλιτεχνών με πρόεδρο το ζωγράφο Γουστάβο Κουρμπέ. Η αντίληψη για τον πολιτισμό και την τέχνη, όπως αποτυπώνεται στην ιδρυτική της διακήρυξη, έγκειται «στην ισότητα των δικαιωμάτων μεταξύ των καλλιτεχνικών επαγγελμάτων, την ελεύθερη ανάπτυξη της τέχνης , απαλλαγμένης από κάθε κυβερνητική κηδεμονία και κάθε εξουσία». Αναλαμβάνουν να καταστήσουν προσβάσιμα για το λαό τα μουσεία και να εντάξουν τις τέχνες στο εκπαιδευτικό σύστημα. Οι εμπορικές επιχειρήσεις που εκμεταλλεύονταν τα θέατρα αντικαθίστανται με σωματεία και ενώσεις, ενώ η Όπερα δίνει παραστάσεις για την ενίσχυση των τραυματιών. Σ’ αυτές τις λέσχες των ατέλειωτων πολιτικών αναζητήσεων, στα νοσοκομεία και τα μαγειρεία της κοινωνικής αλληλεγγύης, στα οδοφράγματα του αγώνα γράφτηκαν οι πιο λαμπρές σελίδες του φεμινιστικού κινήματος, πολύ πριν αυτό αρθρωθεί ως τέτοιο. Η συμμετοχή των γυναικών στην κομμούνα ήταν καθολική και ισότιμη σε όλα τα πεδία, από τα αξιώματα μέχρι το θάνατο. Εξάλλου αυτές πρόταξαν το σώμα τους ανάμεσα στους στρατιώτες και τα πολυβόλα τη μέρα της εξέγερσης. Αμφισβήτησαν καταπιεστικούς θεσμούς όπως ο γάμος, δημιούργησαν πολιτικές λέσχες, έφτιαξαν εφημερίδες. Κατά τη διάρκεια της Κομμούνας η ποινική εγκληματικότητα σχεδόν εξαλείφθηκε.
Η ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ
Όσο όμως οι Κομμουνάριοι οργάνωναν με αμηχανία, αδεξιότητα ίσως, ενθουσιασμό σίγουρα, τη νέα κοινωνία, οι κυβερνητικές δυνάμεις στις Βερσαλλίες οργάνωναν από την πλευρά τους στρατιωτικές επιχειρήσεις. Στις 2 Απρίλη κατέλαβαν αιφνιδιαστικά την Κοπμπεβουά και άρχισε ο εμφύλιος. Μεσολάβησαν 3 εβδομάδες σποραδικών μαχών. Υπογράφεται η συνθήκη της Φρανκφούρτης που τερματίζει το γαλλοπρωσικό πόλεμο με την παραχώρηση του μεγαλύτερου τμήματος της Λωρραίνης και της Αλσατίας και η οποία καταγγέλλεται ως επαίσχυντη από την Κομμούνα. Στο διάστημα αυτό εκδηλώνονται καταστροφικά στρατιωτικά λάθη από την πλευρά της Κομμούνας και αναπτύσσονται τριβές στο εσωτερικό της. Παρ’ όλα αυτά η αφοσίωση όλων είναι αταλάντευτη και εκδηλώνεται με έναν σχεδόν θρησκευτικό τρόπο. Πλησιάζοντας προς την τραγική στροφή της ιστορίας, η Εθνοφρουρά υψώνει άναρχα και χωρίς σχεδιασμό 900 οδοφράγματα στους δρόμους του Παρισιού. Στις 21 Μαΐου ο κυβερνητικός στρατός εισβάλλει στο Παρίσι και ξεκινά η εβδομάδα που καταγράφηκε ιστορικά με τον προσδιορισμό «αιματοβαμμένη».
Στη δραματική έκκληση που τοιχοκολλήθηκε από άκρη σ΄ακρη ανταποκρίθηκαν όλοι: «Πολίτες του Παρισιού, απ’ αυτόν τον αγώνα κανείς δεν πρέπει να λιποταχτήσει, γιατί είναι αγώνας του μέλλοντος ενάντια στο παρελθόν, της ελευθερίας ενάντια στο δεσποτισμό, της ισότητας ενάντια στο μονοπώλιο, της αδελφοσύνης ενάντια στη δουλεία, της αλληλεγγύης των λαών ενάντια στον εγωισμό των καταπιεστών. Στα όπλα! Στα όπλα λοιπόν». Η εβδομάδα χαρακτηρίστηκε από τον απεγνωσμένο ηρωισμό των Κομμουνάρων να υπερασπιστούν τα οδοφράγματα. Πάνω από 4000 έπεσαν σ’ αυτά. Οι τελευταίοι 147 εκτελέστηκαν στην ανατολική πλευρά της μάντρας του κοιμητηρίου Περ Λασαίζ, εκεί που σήμερα βρίσκεται το μνημείο της Κομμούνας (FurdesFederes). Σ’ αυτά τα χαρακώματα, ο κομμουνάρος εργάτης Ευγένιος Ποτιέ θα γράψει τους στίχους που έμελλε να γίνουν ο Ύμνος της παγκόσμιας εργατικής τάξης: «…Για να λείψουν τα δεσμά μας /για να πάψει πια η σκλαβιά/ να νιώσουν πρέπει τη γροθιά μας/ και της ψυχής μας τη φωτιά» ο ύμνος της Διεθνούς.
Και μετά ο ουρανός σκοτείνιασε και τα νερά κοκκίνισαν… από τη σφαγή. Τα πολυβόλα της κυβέρνησης δούλευαν αδιάκοπα. Τα πτώματα στην αρχή ρίχνονταν στη λίμνη Σωμόν και στο Σηκουάνα. Εμφανίστηκαν κρούσματα χολέρας και γι’ αυτό μετά ανοίχτηκαν ομαδικοί τάφοι. Ακόμα και μετά το δεύτερο παγκόσμιο Πόλεμο αποκαλύπτονταν στο Παρίσι τυχαία ομαδικοί τάφοι. Ο συνολικός αριθμός των νεκρών της Κομμούνας υπολογίζεται ότι φτάνει τους 30.000. Όσοι γλίτωσαν το απόσπασμα, κατέληξαν στα μπουντρούμια του Παρισιού κι άλλοι 4000 περίπου εξόριστοι σ΄ένα αφιλόξενο βράχο 5 μήνες μακριά από τη Γαλλία, στη Νέα Καληδονία. Όπως έγραψε ο Ολιβιέ Λιζαγκαρέ, ενεργό μέλος της Κομμούνας που αργότερα ασχολήθηκε με τη συγγραφή της ιστορίας της «Η κυβέρνησηισχυρίστηκε ότι δίνει στους εκτοπισμένους μια οικογένεια κι ένα σπίτι. Το πολυβόλο ήταν πιο έντιμο». Όσοι άντεξαν τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης επέστρεψαν με τη γενική αμνηστία του 1880, μεταξύ των οποίων και η Λουίζ Μισέλ από τις ενεργότερες γυναίκες της εξέγερσης. Η υποδοχή της από τους εργάτες του Παρισιού εξελίχθηκε σε μεγαλειώδη διαδήλωση μνήμης. Στο μεταξύ το Παρίσι ήταν μια πόλη κοινωνικά απονεκρωμένη με συμπτώματα μαζικής κατάθλιψης στη σκιά του ρεβανσισμού. Η παραγωγή αποδεκατίστηκε , αφού έλειπαν πάνω από 100.000 εργατικά χέρια και χρειάστηκε να περάσει μια γενιά για να επανέλθει.
Η ΕΠΙΡΡΟΗ
Η αντανάκλαση της Κομμούνας έφτασε σε όλο τον κόσμο και ως εκ τούτου διαπέρασε τα σύνορα του σχετικά νεοσύστατου τότε ελληνικού κράτους και τροφοδότησε τη δημόσια συζήτηση. Επειδή τελικά τίποτα δεν είναι τόσο καινοφανές σ’ αυτή τη ζωή, ο αθηναϊκός τύπος σχεδόν στο σύνολο του τάχθηκε κατά της Κομμούνας με εξαίρεση την εφημερίδα «Μέλλον» του Δήμου Παπαθανασίου. Αντιστοίχως και το ελληνικό κοινοβούλιο ευθυγραμμιζόμενο με τις απαιτήσεις της γαλλικής κυβέρνησης για διεθνή απομόνωση της Κομμούνας, υιοθέτησε ψήφισμα καταδίκης. Λειτούργησε όμως ο διεθνισμός των μαζών, καθώς στις μάχες του Παρισιού πήραν μέρος πολίτες από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες μεταξύ των οποίων και Έλληνες. Ξεχωρίζει η περίπτωση του Γουστάυου Φλουράνς που βρέθηκε το 1866 στην Κρήτη πολεμώντας ως εθελοντής στην Κρητική Επανάσταση και συνέχισε την επαναστατική του δράση στα οδοφράγματα του Παρισιού, όπου και έχασε τη ζωή του.
ΠΑΡΙΣΙ 2011: ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ «ΦΙΛΟΥΣ ΤΗΣ ΚΟΜΜΟΥΝΑΣ»
Στη γαλλική πρωτεύουσα τέτοιες μέρες το 2011 είχε μόλις ολοκληρωθεί η έκθεση για την επέτειο των 140 χρόνων στο HoteldeVille. Λίγο πιο μακριά, στην placedeCommune – τη μοναδική πλατεία που υπάρχει στο Παρίσι ως φόρος τιμής στην εξέγερση του 1871 ύστερα από πολλά χρόνια αιτημάτων – συναντήσαμε την Claudine Rey, πρόεδρο του συνδέσμου των «φίλων της Κομμούνας» ( lesamisdelaCommune). Ο σύνδεσμος ιδρύθηκε το 1882 από τους Κομμουνάριους που επέζησαν με σκοπό να οργανωθεί η αλληλεγγύη στους επιζήσαντες αγωνιστές και να διασωθεί η μνήμη του εγχειρήματος. Σήμερα μετρά περίπου 2000 μέλη. « Η προσπάθεια μας δεν είναι μια ρομαντική αφέλεια , ούτε μια νοσταλγική τάση. Είναι αγώνας κόντρα στη λήθη. Για 72 μέρες εγκαθιδρύθηκε εδώ ένα καθεστώς από το λαό και για το λαό. Σκεφτείτε τι νόημα αποκτούν όλα αυτά σήμερα που κυριαρχούν οι νεοφιλελεύθερες ιδέες με την απαξίωση της εργασίας και τη συρρίκνωση της δημοκρατίας», μας λέει όση ώρα συζητάμε στο συνεταιριστικό εστιατόριο « LestempsdesCerises». Πήρε τ’ όνομα του από ένα παλιό ερωτικό τραγούδι που ταυτίστηκε με την Κομμούνα και τραγουδιέται κάθε άνοιξη από τους χιλιάδες διαδηλωτές που επισκέπτονται το μνημείο της στο Περ Λασεζ.
Η ιστορία λένε γράφεται από τους νικητές. Η Κομμούνα ανήκει στην παράδοση των ηττημένων. Η ιστορία της Κομμούνας αρχικά παραχαράχθηκε. Ήταν από τα πρώτα γεγονότα που αναπτύχθηκε η τεχνική του φωτομοντάζ για να προσδώσει αγριότητα στους πρωταγωνιστές τους. Μετά αποσιωπήθηκε. Η αφήγηση της δεν εντάχθηκε πότε στο γαλλικό εκπαιδευτικό σύστημα. «Είναι προφανές ότι τα χαρακτηριστικά των εξεγέρσεων της εποχής μας είναι πολύ διαφορετικά απ’ αυτά του 1871. Χωρίς τη μνήμη του παρελθόντος όμως και των μαχών του, δε θα υπάρξει αγώνας για την ουτοπία του μέλλοντος», υποστηρίζει ο μελετητής της Κομμούνας, ακτιβιστής και Καθηγητής Φιλοσοφίας Μίκαελ Λέβι.
142 χρόνια μετά η «τρικολόρε» κυματίζει πλέον στο δημαρχείο του Παρισιού. Η στήλη Βαντόμ «το σύμβολο του μιλιταρισμού» που γκρεμίστηκε τον Απρίλη του 1871 αποκαταστάθηκε. Στη Μπελβιλ , τη γειτονιά που δόθηκαν οι ύστατες μάχες, εκεί που έπεσε το τελευταίο οδόφραγμα υψώθηκαν τα σύγχρονα τείχη του κοινωνικού αποκλεισμού εγκλωβίζοντας μέσα παράνομους μετανάστες και απόκληρους. Στον τάφο του Μπλανκί – τον συμβολικά εκλεγμένο εξόριστο δήμαρχο του ελεύθερου Παρισιού , ένα κόκκινο τριαντάφυλλο , υπόμνηση ενός ανοιχτού λογαριασμού και συνάμα μιας βαριάς κληρονομιάς της Κομμούνας. Της υπόθεσης που ο Μαρξ αποκάλεσε «φωνή της κοινωνικής δημοκρατίας». Μια φωνή που στις μέρες μας γίνεται ψίθυρος και διολισθαίνει διαρκώς στην απόλυτη σιωπή.
Διαβάστε:
«Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία», Καρλ Μαρξ, εκδ Σύγχρονη Εποχή
Σ’ αυτό το έργο ο Μαρξ επεξεργάζεται τα διδάγματα της Κομμούνας , προσπαθώντας να κατανοήσει πέρα από τη σημασία της , τους λόγους που οδήγησαν στην ήττα
«Η Κομμούνα του 1871», Έλλη Παππά, εκδ Άγρα
Γραμμένο το 1991, την εποχή της κατάρρευσης του ανατολικού μπλοκ, το βιβλίο προσπαθεί να αποτυπώσει με αναφορά την Κομμούνα τις σκέψεις της συγγραφέως σχετικά με τη φύση και τους σκοπούς των επαναστατικών εγχειρημάτων
«Η Παρισινή Κομμούνα», συλλογικό, εκδ Α/συνέχεια
Η έκδοση που συμπίπτει με την επέτειο των 140 ετών, επιχειρεί μια συστηματική και συμπυκνωμένη καταγραφή των γεγονότων του 1871 και του αντίχτυπου που προκάλεσαν στο διεθνές εργατικό κίνημα
Δείτε:
«Η Κομμούνα»
Το θρυλικό ντοκιμαντέρ του Πίτερ Γουότκινς διάρκειας 6 ωρών, γυρισμένο μέσα σε 13 μέρες σ’ ένα εργοστάσιο του Παρισιού με τη συμμετοχή ερασιτεχνών ηθοποιών. Με πλούσιους πειραματισμούς, στο μεταίχμιο ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας, το έργο του Γουοτσκιν αποτελεί περισσότερο μια προσπάθεια αναβίωσης των γεγονότων της Κομμούνας παρά στείρας καταγραφής τους.
Κείμενο: Μαρία Λούκα
- Το κείμενο προέρχεται από αποστολή στο Παρίσι για λογαριασμό του περιοδικού Εψιλον της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας το καλοκαίρι του 2011, λίγο μετά την επέτειο των 140 ετών της Παρισινής Κομμούνας και εξαιτίας των γνωστών εξελίξεων στην εφημερίδα , δεν πρόλαβε να δημοσιευτεί.
