Φορείς των πολιτικών που οδήγησαν στη σημερινή αποσάθρωση, οι συντάκτες του κειμένου αναδεικνύουν επίσης τη νοοτροπία που αναπαρήγαγαν τα δύο κυβερνητικά κόμματα και στον τομέα της πολιτιστικής διαχείρισης, από τη μεταπολίτευση και μετά. Το πνευματικό και αισθητικό σύστημα αξιών δηλαδή μέσα από το οποίο παρακολουθήσαμε όλα αυτά τα χρόνια να ευδοκιμούν και να εδραιώνονται η πολιτιστική διαπλοκή, η ευνοιοκρατία και η κουλτούρα του ευτελούς. Είναι αυτή η κουλτούρα εν τέλει που παράγει τα πολιτικά "τέρατα" και τις πολιτικές εκτροπές των ημερών μας.
Με αφορμή το "δελτίο τύπου" που διακίνησε η κυβέρνηση μέσω του γραφείου τύπου του υπουργείου Πολιτισμού προκειμένου να πλήξει πολιτικά και επικοινωνιακά την αξιωματική αντιπολίτευση σε ό,τι αφορά τον πολιτισμό, τοποθετούνται ο καθηγητής και πρώην πρύτανης της ΑΣΚΤ Γιώργος Χαρβαλιάς, ο συνθέτης Μιχάλης Γρηγορίου και η βουλευτής Αχαΐας, συντονίστρια ΕΕΚΕ Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ Μαρία Κανελλοπούλου.
Π. Κρημνιώτη
Γιώργος Χαρβαλιάς, καθηγητής, πρώην πρύτανης ΑΣΚΤ
Ο τομέας που απουσιάζει παντελώς από το Δ.Τ. του ΥΠ.ΠΟ, στην ανακοίνωση των 7 «μεγάλων» πολιτιστικών δράσεων του υπουργείου Πολιτισμού, είναι η ενίσχυση και η συστηματική προβολή της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας σε όλες τις τέχνες. Όποια χώρα δεν επενδύει στη σύγχρονη πολιτιστική, καλλιτεχνική της παραγωγή, ουσιαστικά ακυρώνει το παρόν της και η απώλεια του παρόντος διακυβεύει το μέλλον της. Έτσι και το παρελθόν της μένει ανυπεράσπιστο, ανενεργό, αν δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι με όρους του σήμερα, για μας με αυτό.
Δυστυχώς στον τομέα αυτόν, η πολιτική του ΥΠ.ΠΟ. υπήρξε διαχρονικά, κατά κύριο λόγο ανακόλουθη, χωρίς σταθερό σχεδιασμό, συνέχειες και στόχους, με αποτέλεσμα να ασκείται επί μακρόν μια μάλλον ευκαιριακή πολιτική της τελευταίας στιγμής. Ποτέ δεν κατανοήθηκε επαρκώς η βαρύτητα και η σημασία μιας συνεπούς, σταθερής και μακροπρόθεσμης πολιτιστικής πολιτικής, επικεντρωμένης στην ενίσχυση, τη συμμετοχή, τη διάχυση και την προβολή της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας, σε συνάρτηση και αδιάρρηκτη σύνδεση με την προβολή της μεγάλης πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Ως προς αυτό δεν θα εξαιρούσα ούτε τους ιδιωτικούς πολιτιστικούς μας φορείς και παράγοντες, τους χορηγούς ή τους συλλέκτες οι οποίοι κυρίως εισάγουν έργα από τα διεθνή κέντρα, αγνοώντας τη σημασία που έχει η τέχνη που παράγεται τοπικά για την πορεία, την ανάπτυξη και τη συλλογική συνείδηση της ίδιας της χώρας.
Το αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής είναι η εδραίωση ενός εγχώριου καλλιτεχνικού ραγιαδισμού. Να δρούμε τοπικά, αλλά θα πρέπει σήμερα να σκεφτόμαστε και παγκόσμια. Φανταστείτε μια χώρα χωρίς την δική της «εθνική» μουσική, τη γλώσσα της, χωρίς την εγγραφή ενός συλλογικού κοινωνικού αισθήματος... Η Τέχνη, η Ιστορία, η ανθρώπινη περιπέτεια δεν έχει συσκευασία, έχει όμως ένα σώμα, έναν δραματικό Τόπο και Χρόνο που συμβαίνει.
Δεν είναι δυνατόν να αποδεχθεί εύκολα κανείς να έχει εκπροσώπηση, συμμετοχή και καλλιτεχνική παρουσία στην ευρωπαϊκή και διεθνή καλλιτεχνική σκηνή ένα κρατίδιο όπως το Λουξεμβούργο, μόρφωμα και δημιούργημα ενός οικονομικού τραπεζικού συστήματος, και να μην έχει η Ελλάδα, μια χώρα με τόσες ιστορικές διαστρωματώσεις, ισχυρές παραδόσεις και σύγχρονες πολιτικές εγγραφές. Ένα άλλο παράδειγμα με σαφείς αναλογίες στην παρούσα κατάσταση είναι η Πορτογαλία, χώρα με πολλά κοινά προβλήματα, χαρακτηριστικά και δυσκολίες, που ωστόσο συμμετέχει ήδη από το '60 στα ευρωπαϊκά δρώμενα.
Μετά από 15 χρόνια αγώνα και αγωνίας για τη στέγαση και τη λειτουργία του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης φτάσαμε στην ολοκλήρωση του κτηρίου και βλέπω να αναβάλλεται η λειτουργία του. Πολύ εύκολα, τώρα που ολοκληρώθηκε, μπορεί να φτάσει να λειτουργήσει και σε δέκα χρόνια. Σωστά η διευθύντρια του ΕΜΣΤ επισημαίνει τον κίνδυνο αυτόν. Μήπως έχει πολλά να επιδείξει το ΥΠ.ΠΟ. στον τομέα αυτόν σήμερα, εκτός από εξαγγελίες;
Θυμάμαι από τα φοιτητικά μου χρόνια (1979) τον Μεγάλο Συλλέκτη Κωστάκη να προσπαθεί να πείσει την τότε πολιτική ηγεσία να χαρίσει όλη του τη Συλλογή της Ρωσικής Πρωτοπορίας, υπό τον όρο ότι θα εκτεθεί μόνιμα. Είχε ακουστεί το μουσείο Πασσά απέναντι από τη Σχολή Ευελπίδων, που αργότερα κατεδαφίστηκε. Τελικά μετά από χρόνια απογοήτευσης πούλησε σχεδόν όλη τη Συλλογή του στο Μουσείο της Νέας Υόρκης. Σήμερα καυχιόμαστε που μόλις και καταφέραμε να κρατήσουμε μια συλλογή από σχέδια, και που υπάρχει διεθνές ενδιαφέρον γιαυτό το μικρό, αλλά σημαντικό κομμάτι της Συλλογής Κωστάκη που κατέχουμε.
Στην αφήγηση της Εθνικής μας Σωτηρίας, αφού οι επενδυτές άργησαν και δεν έφτασαν ακόμη, η εξόρυξη του ελληνικού πετρελαίου αργεί και με μικρό ποσοστό κρατικού κέρδους, επενδύονται τα πάντα στην Αμφίπολη. Ο Πολιτισμός δείχνει να αποκτάει θέση κυρίαρχη και ισότιμη με την οικονομία στις πολιτικές ειδήσεις που απορρέουν από το κυβερνητικό επιτελείο.
Η εξέλιξη της ανασκαφής και των αρχαιολογικών ευρημάτων αποτελεί το προϊόν της Αρχαιολογικής Έρευνας δεκαετιών, τα αδιαμφησβήτητα σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα δεν προσφέρονται όμως για ευκαιριακή και άμεση πολιτική εξαργύρωση. Άλλωστε η Αμφίπολη δεν είναι μόνη, έχει προηγηθεί το πολυετές ανασκαφικό έργο της αρχαιολογικής έρευνας στην Αρχαία Μεσσήνη, οι ανασκαφές στην Αρχαία Νικόπολη και τόσες ακόμη αρχαιολογικές έρευνες ανά την επικράτεια που περιμένουν τη χρηματοδότησή τους.
Μιχάλης Γρηγορίου, συνθέτης
O ΣΥΡΙΖΑ λέει τα αυτονόητα όταν επισημαίνει, στην εισαγωγή του προγράμματός του για τον πολιτισμό, την τεράστια πολιτιστική παρακμή στην οποία έχει περιέλθει η χώρα, που ερμηνεύει σε μεγάλο βαθμό και τη φοβική, την παθητική και τη μοιρολατρική στάση μερίδων του ελληνικού λαού απέναντι στην αποικιοκρατική εισβολή που έχει συντελεστεί σε βάρος του.
Είναι προφανές δε ότι, εκτός από την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης, η χώρα δεν θα μπορέσει να ορθοποδήσει εάν δεν αντιμετωπιστεί παράλληλα και η κρίση στον τομέα των πολιτιστικών αξιών, και τούτο αποτελεί επίσης αυτονόητο καθήκον της Αριστεράς. Το να ειρωνεύεται, λοιπόν το υπουργείο "Πολιτισμού" της χειρότερης κυβέρνησης που υπήρξε στον τόπο, τουλάχιστον από την εποχή της δικτατορίας και μετά, τις προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ για μια πολιτιστική αναβάθμιση αποτελεί το λιγότερο ένδειξη θράσους.
Όσο για την αυτοϊκανοποίηση του ίδιου υπουργείου για τις διάφορες "δράσεις" του -που παραπέμπει σ' ένα θράσος ανάλογο μ' εκείνο του "success story"- προβάλλοντας μάλιστα ως μέγιστο επίτευγμα και αντιστάθμισμα τις ανασκαφές στην Αμφίπολη, καθώς και διάφορες εκδηλώσεις "βιτρίνας", δεν έχει κανείς παρά να ρωτήσει τους ίδιους τους ανθρώπους των Γραμμάτων, των Τεχνών και της επιστήμης για το πώς αισθάνονται και πώς βιώνουν την καθημερινότητά τους σ' αυτόν τον τόπο. Σε έναν τόπο που έχει τα μικρότερα κονδύλια για την Παιδεία και για τη βασική επιστημονική έρευνα, που έχει εκμηδενίσει σχεδόν κάθε παροχή προς τους πολιτιστικούς οργανισμούς και που έχει διώξει στο εξωτερικό εκατοντάδες χιλιάδες νέους επιστήμονες.
Μαρία Κανελλοπούλου, βουλευτής Αχαΐας, συντονίστρια της ΕΕΚΕ Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ
Σε κάθε οικονομική κρίση, που είναι ταυτόχρονα και κρίση αξιών, μια από τις σημαντικές άμυνες που μπορεί να αναπτύξει η κοινωνία είναι ο Πολιτισμός. Όχι μόνο γιατί μέσω του Πολιτισμού και της Παιδείας μπορούν να αναχαιτιστούν δεινά όπως ο φασισμός, ο ρατσισμός, ο κοινωνικός αυτοματισμός και οι διαφόρων ειδών αποκλεισμοί, αλλά και γιατί ο Πολιτισμός, μπορεί να αποδειχθεί συγκριτικό πλεονέκτημα και βαριά βιομηχανία οικονομικής αναδιοργάνωσης της χώρας.
Μια φράση χιλιοειπωμένη που ποτέ δεν εννοείται πραγματικά. Και δεν εννοείται γιατί ποτέ δεν έγινε αντιληπτό το προφανές: κάθε αγαθό ή υπηρεσία του Πολιτισμού, εκτός της άμεσης οικονομικής τους αξίας (αντίτιμο εισιτηρίου, τιμή πώλησης βιβλίου, μουσικού CD, έργου τέχνης, κ.λπ.) παράγουν και πολλαπλάσια έμμεση αξία. Απέναντι σε αυτήν την πραγματικότητα, έχουμε ένα υπουργείο Πολιτισμού που άλλοτε λειτουργεί σαν άβουλος παρατηρητής, άλλοτε ως διανομέας φιλικών εξυπηρετήσεων σε ημέτερους και άλλοτε ως κομματικό γραφείο Τύπου (βλέπε Δ.Τ. υπουργείου Πολιτισμού στις 30.9).
Η πολιτική που τα τελευταία χρόνια υλοποιείται στον πολιτισμό μπορεί να συνοψιστεί περίπου στα εξής: εξαθλίωση καλλιτεχνών και πνευματικών δημιουργών, υποστελέχωση πολιτιστικών δομών και θεσμών και παραχώρησή τους σε ιδιώτες, ξεπούλημα της περιουσίας του υπουργείου καθώς και επικίνδυνη (επικοινωνιακή, εθνικιστική κ.λπ.) διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς και του παρελθόντος εν γένει.
Ο ΣΥΡΙΖΑ ανάρτησε στο διαδίκτυο ένα πολύ συντομευμένο κείμενο του γενικού προγράμματός του για τον πολιτισμό, προκειμένου να ξεκινήσει μια διαβούλευση με την κοινωνία για όλα αυτά τα ζητήματα. Είδαμε με ικανοποίηση τα social media να παίρνουν φωτιά και να αναπτύσσεται έντονος διάλογος και κριτική, δείγμα και αυτό της δυναμικής, πλέον που κάθε πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ έχει στα μάτια της κοινωνίας.
Προσωπικά με πολλές από τις ενστάσεις που δημοσιοποιήθηκαν συμφωνώ και με αρκετές διαφωνώ απόλυτα. Όμως σημασία έχει ότι ξεκίνησε ο διάλογος που όλοι έχουμε ανάγκη, προκειμένου το Τμήμα Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ, με συλλογικές διαδικασίες, να καταλήξει στις τελικές του επεξεργασίες. Στον διάλογο αυτόν κάθε καλοπροαίρετο εποικοδομητικό σχόλιο είναι καλοδεχούμενο. Όλα, με τη συμβολή όλων μας, μπορούν να γίνουν καλά, καλύτερα ή ακόμα και να ανατραπούν. Απλά πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι οι τελικές αποφάσεις της Ριζοσπαστικής Αριστεράς (και) για τον Πολιτισμό, δεν θα είναι ούτε αποφάσεις διαχείρισης ούτε αποφάσεις εξυπηρέτησης φίλων. Θα είναι, αντίθετα, αποφάσεις τομής που θα διαρκώς θα εξελίσσονται και σταθερά θα αναφέρονται στις ανάγκες της κοινωνίας.
