Τέταρτο συναπτό καλοκαίρι κρίσης στην ευρωζώνη και ακόμα και οι πιο αισιόδοξοι δυσκολεύονται να δουν «φως στην άκρη του τούνελ». Η κρίση ρευστότητας και αξιοπιστίας συνεχίζει να ταλανίζει τις χώρες της περιφέρειας της ευρωζώνης, ενώ απελπιστική είναι η κατάσταση σε σχέση με την ύφεση και την ανεργία. Η τελευταία παράμετρος ενισχύει ακόμη περισσότερο την έλλειψη ρευστότητας και αξιοπιστίας των τραπεζών και του Δημοσίου στις χώρες αυτές και έτσι κλείνει ο φαύλος κύκλος.

Οι «κασσάνδρες» επιβεβαιώθηκαν

Ακόμη, όμως, και στις χώρες του Βορρά, τέσσερα χρόνια μετά, ο απολογισμός είναι αρνητικός. Η ανάπτυξη παραμένει αναιμική, τα χρηματοπιστωτικά συστήματα εύθραυστα και η αυξανόμενη ανεργία και η συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους δημιουργούν κοινωνική αστάθεια.
Από την πρώτη στιγμή είχε επισημανθεί έντονα από τους οικονομολόγους της Αριστεράς στη χώρα μας ότι ο τρόπος διαχείρισης της κρίσης χρέους στην ευρωζώνη αποτελούσε στην ουσία και αιτία για την επιδείνωση αυτής της κρίσης. Ότι δηλαδή, αντί να αντιμετωπίζονται τα πραγματικά αίτια της κρίσης που αποσταθεροποιεί όλη τη ζώνη του ευρώ, οι επιλογές των χωρών αλλά και των θεσμών της ευρωζώνης επιδεινώνουν συστηματικά την κατάληξη. Πολλοί ήταν αυτοί που κατηγορούσαν τους αριστερούς ως «κασσάνδρες, που δεν μπορούσαν να αντέξουν το γεγονός ότι η Ευρώπη συντονισμένα απαντούσε στην κρίση». Τα αποτελέσματα τέσσερα χρόνια μετά επιβεβαιώνουν τις αναλύσεις της Αριστεράς και θέτουν σοβαρά ερωτήματα τόσο για τις πολιτικές προθέσεις των διαχειριστών της κρίσης, όσο και για την επάρκεια της οικονομικής θεωρίας πάνω στις οποία βάσισαν τις προβλέψεις τους.

Ξεχωριστής σημασίας η κριτική του Ρεν

Πιο εντυπωσιακό όμως είναι το γεγονός, ότι ένας από τους βασικούς παίκτες της διαχείρισης της κρίσης χρέους της ευρωζώνης, ο φινλανδός απερχόμενος Επίτροπός Οικονομικών Υποθέσεων, Όλι Ρεν εξαπολύει δριμεία κριτική, σε συνέντευξή του στην Wall Street Journal, στον τρόπο με τον οποίο οι χώρες της ευρωζώνης και ειδικά η Γερμανία και η Γαλλία αντιμετώπισαν την κρίση.
Μπορεί ο ίδιος να θέλει να αποποιηθεί των ευθυνών του, όμως το γεγονός ότι ένας από τους πιο υψηλόβαθμους αξιωματούχους της Ε.Ε. παραδέχεται ότι η ηγεσία της Γερμανίας –και δευτερευόντως τη Γαλλίας- αποφάσιζαν για το πώς θα γίνει η διαχείριση της κρίσης με βάση τα εθνικά τους συμφέροντα –ακόμα κι αν αυτά αντιστρατεύονταν τα συμφέροντα των υπόλοιπων χωρών- αποκτά ξεχωριστή σημασία. Στην ουσία, ήταν αυτές οι καθυστερήσεις και οι αντιφάσεις στην πολιτική της Γερμανίας που επιδείνωσαν την κατάσταση.
Για παράδειγμα, η δημιουργία του μόνιμου Μηχανισμού Στήριξης και η πρωτοβουλία Ντράγκι για τη δυνατότητα παροχής απεριόριστης ρευστότητας προς τις χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα (ΟΜΤ), το καλοκαίρι του 2012, ήταν μία κίνηση που μπορεί να διέσωσε την ύπαρξη του ευρώ, όμως ήρθε εξαιρετικά καθυστερημένα, με αποτέλεσμα να συσσωρευτούν μέχρι τότε σημαντικά προβλήματα. Όμως και πάλι, μπορεί ο Ρεν να παραδέχεται την καθυστέρηση, όμως αδυνατεί και αυτός να διεισδύσει βαθύτερα στα αίτια της σημερινής κρίσης της ευρωζώνης. Η κρίση δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά, χωρίς την αναγνώριση ότι η πολιτική λιτότητας γεννάει την ύφεση και επιδεινώνει την κρίση ρευστότητας τόσο των τραπεζών όσο και των δημόσιων οικονομικών. Ακόμα και νωρίτερα να γινόταν αυτή η κίνηση από πλευράς Ντράγκι και ΕΚΤ, στην ουσία δεν θα αντιμετωπιζόταν το πρόβλημα. Θα μπορούσε μεν να είχε αποφευχθεί ο πανικός του καλοκαιριού του 2012, όμως το βάρος των πολιτικών λιτότητας, αργά ή γρήγορα θα οδηγούσε και πάλι στη σημερινή κατάσταση.

Δεν αγγίζει τον πυρήνα του προβλήματος

Όμως ο Ρεν, αφήνει να εννοηθεί και κάτι άλλο. Ότι η κρίση, ειδικά στην Ελλάδα, επιδεινώθηκε και από την ασαφή θέση της Γερμανίας σχετικά με το σθένος με το οποίο θα υποστήριζε την παραμονή της Ελλάδας στην ευρωζώνη. Ήταν δηλαδή η ίδια η πολιτική της Γερμανίας –μέσω των δηλώσεων της πολιτικής ηγεσίας της- που προκαλούσε αναταραχή στις αγορές, κρατούσε τα spreads ψηλά και αποστεθεροποιούσε το εγχώριο τραπεζικό σύστημα μέσω της φυγής καταθέσεων. Βεβαίως κάποιος θα μπορούσε να ανατρέξει στη στάση του ίδιου του Ρεν, η οποία ήταν ταυτόσημη με της Μέρκελ και του Σόιμπλε. Πάντοτε επέσυραν την απειλή της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ όταν έβλεπαν «κίνδυνο» κυβέρνησης της Αριστεράς ή όταν η υλοποίηση του μνημονίου δεν προχωρούσε. Οι δηλώσεις αυτές των ευρωπαίων αξιωματουχων –τις οποίες σήμερα κατακρίνει ο Ρεν- χρησιμοποιήθηκαν ευρέως ως μηχανισμός πειθαναγκασμού της Ελλάδας για την εφαρμογή του προγράμματος, αλλά και για τη χειραγώγηση της ελληνικής κοινής γνώμης σε κρίσιμες στιγμές.
Άλλωστε, και η στάση της κυβέρνησης Σαμαρά δεν ήταν η ίδια το καλοκαίρι του 2012 και ειδικά ανάμεσα στις δύο εκλογικές αναμετρήσεις. Η απειλή της εξόδου από την ευρωζώνη, σε μία ενδεχόμενη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, αποτέλεσε το βασικό επικοινωνιακό όπλο για να κερδίσει η ΝΔ τότε τις εκλογές. Η ζημιά, όμως, στην ελληνική οικονομία από αυτή την ανεύθυνη διασπορά φημών ήταν τεράστια, ειδικά για τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος στην Ελλάδα.
Εν ολίγοις, μπορεί σήμερα ο απερχόμενος κ. Ρεν να διατυπώνει ενστάσεις για τη διαχείριση της κρίσης χρέους στην ευρωζώνη, όμως οι ευθύνες και του ιδίου παραμένουν τεράστιες, ενώ ταυτόχρονα η κριτική του δεν αγγίζει καν τον πυρήνα του προβλήματος. Δηλαδή την αλλαγή της αρχιτεκτονικής της ευρωζώνης με αλλαγή κατεύθυνσης από τη λιτότητα στην ανάπτυξη και τη διαγραφή χρέους των χωρών που αντιμετωπίσουν μη βιώσιμα δημοσιονομικά προβλήματα.­