Η συχνότητα δεν είναι ακριβώς συχνότητα –είναι stream– και η υποδομή δεν είναι ακριβώς υποδομή – είναι λύση ανάγκης. Οι άνθρωποι που μπαινοβγαίνουν σε αυτό το δωματιάκι διαστάσεων τρία επί δύο δεν είναι ούτε εργαζόμενοι ούτε εθελοντές. Είναι κάτι σαν απολυμένοι (από την ΕΡΤ, κυρίως, αλλά και από τον 902, την Ελευθεροτυπία, τον 9.84, τον Planet ακόμα), πολιτιστικοί συντάκτες και τεχνικοί που τους ειπώθηκε, με τον πλέον βάρβαρο και επίσημο τρόπο, ότι η μέρα που ξημερώνει τους θεωρεί περιττούς. Άχρηστη εργασία για την αγορά η χαρτογράφηση, η γνώση και η διαμεσολάβηση του πολιτισμού, άχρηστη και για την πολιτεία που χτίζεται.
Σήμερα ο πολιτισμός –οι μονάδες και οι ομάδες που δρουν στο θέατρο, τη μουσική, τη λογοτεχνία, το δρόμο– είτε πουλάνε είτε κακώς υπάρχουν. Οι ανιδιοτελώς εργαζόμενοι στο χώρο του πολιτισμού πετιούνται βορά στη γραφειοκρατία και καθίσταται πλέον αδύνατον να ασκήσουν, πολλώ δε μάλλον να ζήσουν από την τέχνη τους. Μέσο για τη διάδοση των ιδεών τους δεν προβλέπεται. Η αγορά δεν το σηκώνει και η πολιτεία δεν το χρειάζεται. Η καταγωγή του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού είναι μάρμαρα ή χάος.
Για τους ανθρώπους αυτούς το κλείσιμο της ΕΡΤ τον Ιούνιο ήταν κάτι σαν βομβαρδισμός του νεκροταφείου της κοινότητας. «Είναι σαν να κηδεύω τον πατέρα μου ξανά» είπε ο γιος του Μιχάλη Κατσαρού ένα απόγευμα του Ιουλίου, σε μια ανοιχτή συζήτηση στο προαύλιο της ΕΡΤ.
Όμως ο πολιτισμός πέρα και πάνω από οτιδήποτε άλλο είναι οι άνθρωποί του, αυτοί που τον παράγουν, αυτοί που τον διαμεσολαβούν και αυτοί που τον απολαμβάνουν – σε πείσμα όλων των καιρών. Και αυτοί εδώ και δύο μήνες έχουν έναν τόπο συνάντησης: ένα δωματιάκι τρία επί δύο στη Μεσογείων, απ’ όπου εκπέμπει διαδικτυακά το Δεύτερο Πρόγραμμα (μέσα από το ertopen.com).
Τα δεδομένα μιλάνε μόνα τους: ζωντανό πρόγραμμα είκοσι ώρες το εικοσιτετράωρο, λίστα παίζει μόνο 4 με 8 το πρωί, ακόμα και το Σαββατοκύριακο. Πίσω από τα μικρόφωνα, με σταθερές εκπομπές, συναντάμε εμβληματικά πρόσωπα όπως τον Κώστα Τριπολίτη, το Νίκο Ξυδάκη, το Νότη Μαυρουδή, τον Περικλή Κοροβέση, τον Κώστα Φέρρη, τον Ηλία Λιούγκο. Συναντάμε διαχρονικές φωνές του Δεύτερου και του Τρίτου Προγράμματος όπως τον Δημήτρη Λέκκα, τον Γιώργο Μητρόπουλο, την Άννα Θεμελή που έχει στα χέρια της το αρχείο της Ρηνιώς Παπανικόλα, τον Γιώργο Κόρρα, τη Θέσια Παναγιώτου, τον Γιάννη Μπαχ Σπυρόπουλο, την Έλενα Διάκου, τη Μαρίνα Λαχανά, την Αρχοντούλα Πέτρου, τη Γιώτα Δελώνα, τον Νίκο Αϊβαλή, τον Γιώργο Φλωράκη και άλλους. Συναντάμε πλάνητες των ερτζιανών σαν τον Γιώργο Αλαμανή, τον Γιώργο Χριστοδουλόπουλο, τον Κώστα Λάζαρη, τον Κώστα Αδαμόπουλο, τον Γρηγόρη Χαλιακόπουλο, τη Βάσω Μαυρουδή, μουσικούς σαν τον Φίλιππο Περιστέρη, τη Μικαέλα Μητροπούλου, τον Δημήτρη Αρναούτη, τον Παντελή Καβακόπουλο, το συγκρότημα Γιουσουρούμ, τον Θεμιστοκλή Συμβουλόπουλο αλλά και διακριτά πρόσωπα της διαμεσολάβησης, όπως τον Αυγουστίνο Ζενάκο, τον Βασίλη Δίπλα, τον Παναγιώτη Φραντζή, τον Αντώνη Μποσκοΐτη, την Άννα Σαρούκου κ.ά. Τέλος, συναντάμε μια ομάδα 35 περίπου ραδιοπειρατών, όπως αυτοαποκαλούνται, που η πρακτική τους πίσω από τα μικρόφωνα του Δεύτερου διεκόπη βιαίως με το κατέβασμα του διακόπτη στις 11 Ιουνίου.
Το όλο εγχείρημα υποστηρίζεται από ομάδα ηχοληπτών της ΕΡΤ (Μάκης Γίγας, Μιχάλης Συγλέτος, Δημήτρης Καβακόπουλος, Νίκος Μαρκόπουλος, Χρήστος Σιδηρόπουλος κ.α.) τους οποίους ακούμε και πίσω από τα μικρόφωνα στη ζώνη των τεχνικών.
Ακούγοντας το πρόγραμμα και μιλώντας με τους ανθρώπους, επιβεβαιώνουμε αυτό που υποψιαζόμαστε και αυτό που ελπίζουμε: ότι όταν ελευθέρως συσπειρώνονται άνθρωποι για να στηρίξουν μια ιδέα, η αυτοδιαχείριση δεν είναι προτεινόμενο μοντέλο, είναι αυτό που χωρίς δεύτερη σκέψη γίνεται πράξη και παράγει αποτέλεσμα.
«Μόλις έγινε σαφές ότι το Δεύτερο Πρόγραμμα με 62 χρόνια ιστορία δεν υπάρχει στο χάρτη του καινούριου φορέα, αποφασίσαμε να προχωρήσουμε στο Μεταδεύτερο και να ζητήσουμε από όσους μοιράζονται την ανησυχία μας, ανώνυμους και επώνυμους, να συνδράμουν. Στεκόμαστε απέναντι στην επιχειρούμενη ιδιωτικοποίηση του πολιτισμού και στη νέα οικονομία της κοινωνικής αμνησίας», μας λέει ο Γιώργος Μητρόπουλος, 39 χρόνια παραγωγός στην ΕΡΤ, από το ’75 στο Τρίτο Πρόγραμμα του Μάνου Χατζιδάκι και από το ’82 στο Δεύτερο, σήμερα συντονιστής.
«Οι ακροατές αμέσως προσαρμόστηκαν στη διαδικτυακή ακρόαση – τις πρώτες πέντε μέρες, όπως μας πληροφόρησαν οι διαχειριστές του ertopen, είχαμε πεντακόσιες χιλιάδες μοναδικές επισκέψεις, παρόλο που το θέμα δεν πήρε καμία απολύτως δημοσιότητα. Το αυτοδιαχειριζόμενο Δεύτερο στήθηκε σε εθελοντική βάση, αλλά μετά από δύο μήνες εκπομπής πήραμε δύο στρατηγικές αποφάσεις: ότι πρέπει πάση θυσία το εγχείρημα να καταστεί βιώσιμο και ότι δεν θα μπούμε επ’ ουδενί στη λογική της διαφήμισης και των διαφημιστών. Επιχειρούμε το αδιανόητο, να αποκαταστήσουμε την εμπιστοσύνη των ακροατών στο μέσο».
Στο χώρο των ΜΜΕ τα τελευταία χρόνια επικρατεί πολύ σκοτάδι. Προσπάθειες όμως σαν αυτή των παραγωγών του Δεύτερου ανάβουν ένα φως και δείχνουν έναν διαφορετικό δρόμο. Ραντεβού στο ertopen.com/apps/radio/deutero.html
Το πρόγραμμα του Δεύτερου
Σάββατο
08:00-10:00 Αλιείς μαργαριταριιών: Μικαέλα Μητροπούλου
10:00-12:00 «Ανέβα μήλο, κατέβα ρόδι» Βαλεντίνα Παπαδημητράκη, Μαρία Παπαλέξη, Τάσος Καρακύκλας, Μαρία Αθηναίου
12:00-13:00 Άννα Σαρούκου «Μουσικές αποχρώσεις»
13:00-14:00 Νίκος Γιαννακόπουλος «Στη στροφή του χρόνου»
14:00-15:00 Γ. Βουδούρη
15:00-16:00 Άννα Θεμελή «Έμμονες ιδέες»
16:00-17:00 Εκπομπή για την ποίηση
17:00-18:00 Συλλογικότητα Αίτιον «Think tank»
18:00-20:00 Γιώργος Αλλαμανής «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν»
20:00-21:00 Βαγγέλης Χαλικιάς «Όλα είναι δρόμος»
21:00-22:00 Κώστας Φέρρης «Μυστήριο Τρένο»
22:00-23:00 Θέσια Παναγιώτου «Ονείρου Ελλάς»
23:00-24:00 Νίκος Αϊβαλής «Διακριτικές σχέσεις διεθνούς ρεπερτορίου»
24:00-01:00 Το Κουτσό
01:00-02:00 Γιάννης Ντούνας «78 στροφές»
02:00-04:00 Μπάμπης Μιχαλόπουλος «Η ώρα του παιδιού»
04:00-08:00 Μουσικές επιλογές
Κυριακή
08:00-10:00 Αλιείς μαργαριταριών – Μικαέλα Μητροπούλου
10:00-12:00 «Ανέβα μήλο, κατέβα ρόδι» Βαλεντίνα Παπαδημητράκη, Μαρία Παπαλέξη, Τάσος Καρακύκλας, Μαρία Αθηναίου
12:00-14:00 Παναγιώτης Φρατζής «Ρεπεράζ»
14:00-15:00 Ηλίας Λιούγκος «Μετά τη βροχή»
15:00-16:00 Άννα Θεμελή «Έμμονες ιδέες»
16:00-18:00 Αρχοντούλα Πέτρου-Μαρίνα Λαχανά
18:00-20:00 Γιώργος Αλλαμανής «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν»
20:00-21:00 Θένη Αξιωτοπούλου «Οπωσδήποτε παράθυρο»
21:00-22:00 Χ. Καρακώστας/Β. Καραβαλτσιου
22:00-23:00 Θέσια Παναγιώτου «Ονείρου Ελλάς»
23:00-24:00 Νίκος Αϊβαλής «Διακριτικές σχέσεις διεθνούς ρεπερτορίου»
24:00-01:00 Μαριλένα Μαραγκού «Στο βάθος κήπος»
01:00-02:00 Γιάννης Ντούνας «78 στροφές»
02:00-04:00 Αποστόλης Μαριγούδης
04:00-08:00 Μουσικές επιλογές
Δευτέρα
08:00-10:00 Αλιείς μαργαριταριών: Δημήτρης Αρναούτης «Ηχοτεχνική»
10:00-12:00 Μαρίνα Λαχανά
12:00-14:00 Βάνα Δαφέρμου
14:00-16:00 Γιώργος Χριστοδουλόπουλος
16:00-17:00 Γιώτα Δελώνα
17:00-18:00 Αυγουστίνος Ζενάκος «Sui generis»
18:00-19:00 Αντώνης Μποσκοΐτης και Νίκος Ξυδάκης «Προσκλητήριο»
19:00-20:00 Νίκος Μάρος
20:00-21:00 Μάρω Δήμα «Τεχνηέντως»
21:00-22:00 Έλενα Διάκου «Ημερολόγιο καταστρώματος»
22:00-23:00 Θανάσης Πέτσας «Έτσι όπως γδύνεται η μουσική»
23:00-24:00 Γιάννης – Μπαχ Σπυρόπουλος
24:00-01:00 Τάνια Σκραπαλιώρη
01:00-05:00 Ανδρέας Μάλλιαρης
05:00-08:00 Μουσικές επιλογές
Τρίτη
08:00-10:00 Αλιείς μαργαριταριών:
Δημήτρης Καβακόπουλος «Αρχείο Παντελή Καβακόπουλου»
10:00-12:00 Μαρίνα Λαχανά
12:00-14:00 Βάνα Δαφέρμου
14:00-16:00 Φ. Περιστέρης /Γ. Χαλιακόπουλος «Το παρασκήνιο στο προσκήνιο»
16:00-17:00 Γιώτα Δελώνα
17:00-19:00 Αντώνης Μποσκοΐτης «Προσκλητήριο»
19:00-20:00 Τόνια Σταυροπούλου – Μαίρη Γκοτσούλια
20:00-21:00 Γιώργος Γεωργιάδης «Περιπλανώμενος Δερβίσης»
21:00-22:00 Έλενα Διάκου «Ημερολόγιο καταστρώματος»
22:00-23:00 Βασίλης Δίπλας «Γυμνά καλώδια»
23:00-24:00 Γιάννης – Μπαχ Σπυρόπουλος
24:00-01:00 Κώστας Τριπολίτης
01:00-05:00 Ανδρέας Μάλλιαρης
05:00-08:00 Μουσικές επιλογές
Τετάρτη
08:00-10:00 Αλιείς μαργαριταριών: Δημήτρης Αρναούτης
10:00-12:00 Μαρίνα Λαχανά
12:00-14:00 Γιώργος Φλωράκης
14:00-16:00 Γιώργος Χριστοδουλόπουλος
(στις 15:30 παρεμβαίνει ο Περικλής Κοροβέσης)
16:00-17:00 Αθηναϊκό Καλλιτεχνικό Δίκτυο (Μάριος Στρόφαλης)
17:00-18:00 Πάνος Χρυσοστόμου «Ροκ συναναστοφές»
18:00-19:00 Γιάννα Τριανταφύλλη
19:00-20:00 Ελένη Ρουμπάνη
20:00-21:00 Νικόλ Κατσάνη «Όλα παίζουν»
21:00-22:00 «Ημερολόγιο καταστρώματος» Έλενα Διάκου
22:00-23:00 Νότης Μαυρουδής «Τοπίο μυστικό»
23:00-24:00 Γιάννης – Μπαχ Σπυρόπουλος
24:00-02:00 Νατάσσα Βογιατζίδου «Καληνύχτα...μέρα»
02:00-04:00 Νίκος Μαρκόπουλος «Το σύστημα και οι εξαρτήσεις του»
(Η ώρα των τεχνικών)
04:00-08:00 Μουσικές επιλογές
Πέμπτη
08:00-10:00 Μουσικές επιλογές
10:00-12:00 Σταύρος Ρουμελιώτης-Κοσμάς Λαμπίδης
«Συντονιστήκατε στο Γιουσουρούμ»
12:00-14:00 Κώστας Αδαμόπουλος
14:00-15:00 Σταυρούλα Μοσούλη
15:00-16:00 Γιώργος Φλωράκης
16:00-17:00 Γιώργος Γιανναράκος – Μαρία Ηλία
17:00-18:00 Ισαάκ Σούσης
18:00-19:00 Αντώνης Μποσκοΐτης «Προσκλητήριο»
19:00-20:00 Έλλη Χατζηγιακουμή
20:00-21:00 Κώστας Κάζης
21:00-22:00 Έλενα Διάκου «Ημερολόγιο καταστρώματος»
22:00-23:00 Βασίλης Δίπλας «Γυμνά καλώδια»
23:00-24:00 Γιάννης – Μπαχ Σπυρόπουλος
24:00-01:00 Λουκιανός Παναγιωταράκης
01:00-02:00 Γιάννης Ντούνας «78 στροφές»
02:00-04:00 Δημήτρης Καβακόπουλος (Η ώρα των τεχνικών)
04:00-06:00 Μουσικές επιλογές
Παρασκευή
08:00-10:00 Μουσικά σύνολα ΕΡΤ: Θεμιστοκλής Συμβουλόπουλος
10:00-12:00 Σ. Ρουμελιώτης-Κ. Λαμπίδης «Συντονιστήκατε στο Γιουσουρούμ»
12:00-14:00 Κώστας Αδαμόπουλος
14:00-16:00 Δημήτρης Λέκκας
16:00-17:00 Βάσω Μαυρουδή «Περιδιαβαίνοντας τα γεγονότα»
17:00-18:00 «Η Ελλάδα ταξιδεύει»
από τη Σταυρούλα Γάτσου και το radiopanik στις Βρυξέλλες
18:00-19:00 Κώστας Λάζαρης «Τραγούδια στο παράθυρο»
19:00-20:00 Μάνος Φιλιππόπουλος
20:00-21:00 Θάλεια Τζιουροπούλου – Σταμάτης Βρεττός
21:00-22:00 Μιχάλης Δελαβίνιας
22:00-23:00 Γιώργος Κόρρας «Σινεράμα»
23:00-24:00 Βιργινία Κατσιγιάννη «Radio days»
24:00-01:00 Δώρα Παπαδοπούλου «Μικρός Ιππότης»
01:00-04:00 Φίλιππος Περιστέρης «Πρώτη νυχτερινή»
02:00-08:00 Μουσικές επιλογές
