Είχα την τύχη να επισκεφθώ την Χιλή για δώδεκα μέρες το 1972, για να εκπροσωπήσω την ΚΝΕ στο 7ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Νεολαίας Χιλής. Μία αποστολή και ένα ταξίδι που με σημάδεψε, καθώς στα 22 χρόνια μου έκανα πρεμιέρα στις διεθνείς σχέσεις, όντας εντελώς άπειρος και περίπου δύο ετών Κνίτης στο εξωτερικό, για την ακρίβεια στο Λονδίνο, όπου είχα μεταναστεύσει το 1969 και ήμουν εξαρχής εργαζόμενος φοιτητής.
Η Χιλή, μετά την νίκη της Λαϊκής Ενότητας, συμμαχίας σοσιαλιστών-κομμουνιστών και αριστερών δημοκρατών υπό τον Σαλβαδόρ Αλιέντε, ήταν ένα πρωτοποριακό εγχείρημα ειρηνικού περάσματος στον σοσιαλισμό για την γεμάτη στρατιωτικές δικτατορίες Λατινική Αμερική και όλο τον κόσμο. Όλοι ήθελαν, λοιπόν, να πάνε εκεί, γι’ αυτό η Κομμουνιστική Νεολαία Χιλής προγραμμάτισε το 7ο συνέδριό της να συμπέσει με την δεύτερη επέτειο της ιστορικής νίκης της Λαϊκής Ενότητας, 4 Σεπτεμβρίου 1972.
Πράγματι, πριν αρχίσει το συνέδριο, όλες οι ξένες αντιπροσωπείες βρεθήκαμε στην εξέδρα δίπλα στους Αλιέντε και Κορβαλάν, καθώς και τους Πάμπλο Νερούντα και Βίκτορ Χάρα, για να περάσει μπροστά μας ογκωδέστατο λαϊκό συλλαλητήριο περίπου οκτακοσίων χιλιάδων.
Τότε άκουσα πρώτη φορά το μεταγενέστερα πασίγνωστο σύνθημα «el pueblo unido – jamas sera vencido» (λαός ενωμένος ποτέ νικημένος), το οποίο συνοδευόταν από άλλο ένα «Αλιέντε, Αλιέντε - ο λαός σε υπερασπίζεται». Τούτο διότι η πολιτική και ταξική σύγκρουση είχε οξυνθεί κατακόρυφα στη χώρα, ιδιαίτερα μετά την απόφαση του προέδρου να εθνικοποιήσει τις πηγές πρώτων υλών της Χιλής.
Αυτό δεν άρεσε στην Ουάσιγκτον, που είχε ήδη ισχυρούς πονοκέφαλους με την Επανάσταση στην Κούβα υπό την ηγεσία των Φιντέλ Κάστρο και Τσε Γκεβάρα. Τυχόν επιτυχία του Χιλιανού δρόμου, θα αποτελούσε βαρύτατο πλήγμα για την διαιώνιση των περιβόητων «δημοκρατιών της μπανάνας» (banana republics), που στήριζαν οι Γιάνκηδες στην Λατινική Αμερική. Γι’ αυτό στη Χιλή εμφανίστηκαν οι «διαδηλώσεις της κατσαρόλας» από μικροαστές και αστές, που τάχα δεν είχαν να φάνε, εξαιτίας της κυβέρνησης Αλιέντε.
Παράλληλα, οι ιδιοκτήτες βαρέων οχημάτων μεταφοράς πρώτων υλών και εμπορευμάτων έκαναν απεργίες, παραλύοντας τις μεταφορές σε μια χώρα που δεν διέθετε σιδηροδρομικό δίκτυο. Την ίδια ώρα, αριστερίστικα μορφώματα έβαζαν τρικλοποδιές στην κυβέρνηση της Λαϊκής Ενότητας, μερικά εξ αυτών επικαλούμενα την εμπειρία της Κούβας, όλα όμως εμφανιζόμενα ως αποκλειστικοί κάτοχοι της συνταγής για τον σοσιαλισμό.
Γίναμε επομένως μάρτυρες πολλών από τα προαναφερθέντα, πολύ περισσότερο που μείναμε περίπου μία εβδομάδα μετά το νεολαιίστικο συνέδριο, επισκεπτόμενοι κατά ομάδες αντιπροσωπειών άλλες μεγάλες πόλεις, όπως το Βαλπαράισο και η Κονσεπσιόν.
Ας μου επιτραπεί στο σημείο αυτό να πω ότι στην Κονσεπσιόν άφησα μέρος της καρδιάς μου, διότι κατά την εκεί ολιγοήμερη παραμονή μου αναπτύχθηκε ειδύλλιο μου με την συνομήλικη μου συντρόφισσα Μαρία Κοντρέρας, έρωτας που έμεινε ανεκπλήρωτος, αφού επέστρεψα στο Λονδίνο ως εργαζόμενος φοιτητής, χωρίς δυνατότητα να την προσκαλέσω, ενώ ένα χρόνο μετά, με το φασιστικό πραξικόπημα έχασα τα ίχνη της.
Στις 11 Σεπτεμβρίου 1973, ο στρατηγός Πινοσέτ διέπραττε το φασιστικό πραξικόπημα, ο δε Αλιέντε έπεφτε ηρωικά υπερασπιζόμενος το προεδρικό μέγαρο, αυτοπυροβολούμενος για να μην πέσει στα χέρια των πραξικοπηματιών, αρνούμενος και την συναλλαγή μαζί τους. Όλοι οι κομμουνιστές και προοδευτικοί άνθρωποι στον κόσμο νιώσαμε οργή και αγανάκτηση, προσωπικά δέχτηκα και συναισθηματικό πλήγμα, πολύ περισσότερο που στο Λονδίνο είχε επιστρέψει η αγγλίδα σύζυγος του σπουδαίου τραγουδιστή Βίκτορ Χάρα, η Τζόαν Χάρα, μεταφέροντας από πρώτο χέρι σε μεγάλες εκδηλώσεις αλληλεγγύης με τον Χιλιανό λαό τον τρόπο που εξοντώθηκε ο άντρας της.
Στην Ελλάδα είχαμε ακόμα χούντα, αλλά φοιτητές που είχαν ήδη αφυπνιστεί πολιτικά βγήκαν στους δρόμους με σημαίες, διαδηλώνοντας «Ο Αλιέντε ζει».
Το τι ακολούθησε στην φασιστοκρατούμενη Χιλή, είναι λίγο πολύ γνωστό. Πρώτα – πρώτα η ακύρωση των εθνικοποιήσεων του Αλιέντε και η μετατροπή της χώρας αυτής που μέχρι τότε δεν είχε ζήσει στρατιωτικό πραξικόπημα, σε πειραματόζωο για τα οικονομικά του διαβόητου ακραίου νεοφιλελεύθερου Μίλτον Φρίντμαν.
Στο τελευταίο διάγγελμά του ο πρόεδρος Αλιέντε είχε διακηρύξει ότι «η ιστορία δεν γυρίζει πίσω, η ιστορία γράφεται από τους λαούς» και επιβεβαιώνεται τα τελευταία πολλά χρόνια που η Χιλή απαλλάσσεται από την κληρονομιά του Πινοσέτ, βαδίζοντας τον δρόμο της δημοκρατίας και προόδου, όπως οι περισσότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής. Ένα δρόμο που δεν είναι χωρίς πισωγυρίσματα, όπως μαρτυρεί η εμπειρία της Βραζιλίας, Αργεντινής και Βολιβίας.
Ο Πάνος Τριγάζης έχει διατελέσει υπεύθυνος Διεθνών Σχέσεων στο ΚΚΕ, τον ΣΥΝ και τον ΣΥΡΙΖΑ
