Πριν από λίγους μήνες σε αυτή εδώ τη στήλη γράφαμε ότι «οι ζωές των ψαριών αλλά και γενικότερα των θαλάσσιων ειδών δεν μετράνε», καθώς «είναι οι ζωές αυτών που δεν έχουν φωνή και οι κραυγές τους δεν μπορούν να ακουστούν, μολονότι τα ψάρια όχι μόνο νιώθουν πόνο, αλλά, δυστυχώς γι’ αυτά, τυγχάνουν και μιας συμπεριφοράς που θα τιμωρούνταν με πρόστιμα αν ήταν άλλα ζώα στη θέση τους». Τα θαλάσσια πλάσματα, όσο κι αν δεν το συνειδητοποιούμε, βρίσκονται αντιμέτωπα με την πιο βάναυση και δολοφονική συμπεριφορά του ανθρώπινου είδους και παρ’ όλα αυτά πολύ δύσκολα μπορεί κανείς να ανοίξει μια συζήτηση για τα δικαιώματά τους στη ζωή και στην αναπαραγωγή χωρίς να δεχτεί τη χλεύη της πλειονότητας. Μια χλεύη που ξεχειλίζει από ένα περίσσευμα άγνοιας και τυφλής αποδοχής για στερεότυπα εποχών όπου απουσίαζαν η τεχνολογία και η τεχνογνωσία, ώστε να ελαχιστοποιήσουμε ως είδος την αδικία και το κακό που ο άνθρωπος προκαλεί στα θαλάσσια ζώα αλλά και την έλλειψη ηθικής επίγνωσης των λαθών μας απέναντι στη φύση και στα πλάσματα που συγκατοικούν μαζί μας στον πλανήτη.
Όλοι έχουν δικαίωμα στη ζωή
Κι όμως, αξίζει να ανοίξει η συζήτηση. Αξίζει να μιλάμε για το τι αισθάνονται τα ζώα της θάλασσας και να δίνουμε φωνή στον αγώνα για τα δικαιώματά τους, ειδικά όταν βλέπουμε ταβέρνες να διαφημίζουν τα «φρέσκα προϊόντα» τους ανεβάζοντας στα social media βίντεο από την κουζίνα με ζωντανά ψάρια να αλευρώνονται και να ρίχνονται στο καυτό λάδι σπαρταρώντας μέσα στο τηγάνι. Μια εικόνα που θυμίζει μια άλλη ανθρώπινη συνήθεια, που θέλει τους αστακούς και τα καβούρια να βράζονται συνήθως ζωντανά, παρουσία του πελάτη, που είτε δεν γνωρίζει είτε αδιαφορεί για το γεγονός ότι τα λεγόμενα καρκινοειδή όχι μόνο υποφέρουν όταν βράζονται ζωντανά, αλλά νιώθουν επίσης μεγάλο πόνο όταν διατηρούνται σε πάγο στα εστιατόρια πριν οδηγηθούν στον θάνατο για να καταναλωθούν. Μια βάναυση και βάρβαρη στάση απέναντι στα ζώα της θάλασσας, που αναδεικνύει ακόμα μία μορφή σπισισμού και τα όρια που ο άνθρωπος βάζει στην κακοποίηση ακόμη κι αυτών των ζώων που πρόκειται να φαγωθούν.
Για φαντάσου...
Και για να γίνει ακόμα πιο κατανοητή η ανοχή μας στην κακοποίηση των ζώων της θάλασσας, ας προσπαθήσουμε να φανταστούμε μια ταβέρνα που βάζει ζωντανό ένα κατσικάκι γάλακτος στον φούρνο και δεν καταλήγει ο μάγειρας στο αστυνομικό τμήμα. Ας φέρουμε, για παράδειγμα, στο μυαλό μας την εικόνα του ψαρά ή του ψαροκάικου που όλο καμάρι χτυπά επιδεικτικά, πολλές φορές και σε δημόσια θέα ένα χταπόδι στα βράχια κι ας φανταστούμε έναν άνθρωπο που έχει πιάσει ένα πρόβατο από τα πόδια και του χτυπά το κεφάλι στο τσιμέντο μέχρι αυτό να πεθάνει και ο δράστης δεν θα βρεθεί με χειροπέδες. Κι, όμως, όταν οι «Ιστορίες χωρίς φωνή» τόλμησαν κάποτε να αναφερθούν στα δικαιώματα των χταποδιών, όχι μόνο λοιδορήθηκαν, αλλά δέχθηκαν και πολιτικές επιπλήξεις του επιπέδου «εδώ υποφέρουν οι άνθρωποι από την κυβέρνηση Μητσοτάκη και η ΑΥΓΗ ασχολείται με χταπόδια».
Αντιλήψεις από τις οποίες απουσιάζουν πλήρως η αίσθηση αλλά και η συναίσθηση ότι τα ψάρια, τα χταπόδια αλλά και τα καρκινοειδή, δηλαδή τα καβούρια, οι αστακοί και οι γαρίδες, πονούν και υποφέρουν όπως και τα υπόλοιπα μη ανθρώπινα ζώα. Πλάσματα που ο άνθρωπος τα αισθάνεται και τα αντιλαμβάνεται ως είδη εντελώς ξένα με το δικό του και δεν έχει τον παραμικρό ενδοιασμό να τα πονέσει, να τα βασανίσει, να τους επιβάλει έναν επώδυνο θάνατο μαγειρεύοντάς τα ακόμα και ζωντανά προκειμένου να τα φάει. Και όλα αυτά είτε λόγω της λανθασμένης πεποίθησης ότι το νευρικό σύστημα των ζώων της θάλασσας είναι από ανύπαρκτο έως ελάχιστα ανεπτυγμένο και άρα αυτά δεν πονάνε, είτε λόγω παντελούς έλλειψης ενσυναίσθησης για το αν υποφέρουν, μιας και τι είναι ο πόνος τους μπροστά στη γεύση τους.
Κόβουν τα μάτια της γαρίδας
Ενα μικρό παράδειγμα κακοποίησης των θαλάσσιων ζώων είναι τα βιομηχανικά εκτροφεία γαρίδας που ευδοκιμούν σε πολλές χώρες του κόσμου και ελάχιστοι γνωρίζουν τι ακριβώς συμβαίνει μέσα σ’ αυτές τις μονάδες αναπαραγωγής, καθώς ακόμη λιγότεροι άνθρωποι γνωρίζουν ότι οι θηλυκές γαρίδες έχουν έναν ορμονικό αδένα πίσω από το μάτι τους που ρυθμίζει την αναπαραγωγή τους. Και καθώς σε συνθήκες αιχμαλωσίας οι γαρίδες είναι απρόθυμες να αναπαραχθούν τόσο συχνά όσο οι εκτροφείς τους επιθυμούν, αυτοί φροντίζουν να κόβουν με ένα ψαλίδι το ένα μάτι της θηλυκής γαρίδας. Επιστήμονες έχουν παρατηρήσει ότι οι ακρωτηριασμένες γαρίδες νιώθουν έντονο πόνο και γι’ αυτό «τρίβουν» το σημείο του κομμένου ματιού αναζητώντας μια κάποια ανακούφιση από το μαρτύριο.
Οπότε, τι είναι αυτό που κάνει την πλειονότητα των ανθρώπων όχι μόνο να ανέχεται αλλά και να απολαμβάνει τον βασανισμό των ζώων της θάλασσας, ενώ θα αντιδρούσε στον αντίστοιχο βασανισμό ή στη θανάτωση ενός θηλαστικού; Είναι η έλλειψη γνώσης για το τι ακριβώς νιώθουν τα θαλάσσια ζώα ή η ανθρώπινη αδιαφορία για τον πόνο τους;
Οποια κι αν είναι η απάντηση, ένας μικρός αριθμός χωρών έχει ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια να αναγνωρίζει κάποια στοιχειώδη δικαιώματα σε αστακούς, χταπόδια, καβούρια και άλλα θαλάσσια ζώα, με τελευταία την κυβέρνηση της Βρετανίας, που, υιοθετώντας τα επιστημονικά ευρήματα μελέτης του London School of Economics, δεσμεύθηκε ότι τα συγκεκριμένα θαλάσσια είδη θα συμπεριληφθούν στο επόμενο νομοσχέδιο για την ευημερία των ζώων ως αναγνωρισμένα αισθανόμενα όντα. Σήμερα, εκτός του Ηνωμένου Βασιλείου, το βράσιμο ζωντανών αστακών είναι επίσης παράνομο και σε άλλες χώρες, όπως η Ελβετία, η Ιταλία, η Νέα Ζηλανδία και οι Ηνωμένες Πολιτείες.
