to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

Τι σκέφτονται τα ζώα;

«Παρόλο που η θέση μας στην κορυφή της νοητικής σκάλας είναι εξασφαλισμένη, τα θαυμαστά ανθρώπινα επιτεύγματα αποδεικνύουν, άλλωστε, τη διανοητική μας ικανότητα, η αντίληψη που έχουμε για το είδος μας σήμερα διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό από τον φόβο ενός πυρηνικού πολέμου και της κλιματικής κατάρρευσης».


Η έννοια του νου ως εσωτερικού πεδίου σκέψης και συνείδησης και η προβληματική σύνδεσή του με τον δυισμό (νους-σώμα) πηγάζουν από μακροχρόνιες φιλοσοφικές παραδόσεις που επικράτησαν κατά τον 20ό αιώνα, μέχρι και την εμφάνιση των γνωστικών επιστημών που απέρριψαν την καρτεσιανή πλάνη. Οι δεξιότητες που από καιρό θεωρούνταν προνόμιο της ανθρωπότητας, από τον σχεδιασμό του μέλλοντος έως την αίσθηση της δικαιοσύνης, υπάρχουν στην πραγματικότητα σε ολόκληρο το ζωικό βασίλειο και όχι μόνο σε πρωτεύοντα ή άλλα θηλαστικά, αλλά και στα θαλάσσια όντα, στα πτηνά κ.ά.

Σήμερα είναι αναμφίβολο ότι τα ζώα διαθέτουν εντυπωσιακές «ανώτερες» γνωστικές ικανότητες. Μια πληθώρα επιστημονικών στοιχείων από διαφορετικούς κλάδους των βιολογικών επιστημών, όπως η φυσιολογία, η κτηνιατρική, η ηθολογία και η συγκριτική ψυχολογία, υποστηρίζει ότι τουλάχιστον ορισμένα είδη αισθάνονται ένα πλήρες φάσμα συναισθημάτων, όπως φόβο, χαρά, ευτυχία, ντροπή, αμηχανία, αγανάκτηση, ζήλια, οργή, θυμό, αγάπη, ευχαρίστηση, συμπόνια, σεβασμό, ανακούφιση, αηδία, θλίψη και απόγνωση.

Τα ψάρια αισθάνονται και εκδηλώνουν φόβο, έχουν διαφορετικές προσωπικότητες, ενώ τα χταπόδια λύνουν παζλ, θωρακίζουν τα κρησφύγετά τους τοποθετώντας πέτρες στην είσοδο. Οι όρκες μεταδίδουν τη γνώση που αποκτούν με τα παιδιά τους, οι αρουραίοι, τα ποντίκια και τα κοτόπουλα εκδηλώνουν ενσυναίσθηση, τα πουλιά κατασκευάζουν και χρησιμοποιούν πολύπλοκα εργαλεία και σε ορισμένες περιπτώσεις είναι πιο επιδέξια από τα πρωτεύοντα θηλαστικά.Επιπρόσθετα, οι επιστήμονες έχουν προβεί σε συλλογή στοιχείων από ψάρια, ερπετά και τρωκτικά που αποδεικνύουν ότι τα ζώα παίζουν και το απολαμβάνουν. Νευροεπιστήμονες κατέγραψαν μοτίβα υπερήχων που προκαλούνται από το παιχνίδι και το γαργαλητό σε αρουραίους, κάτι που μπορεί να είναι ανάλογο με το ανθρώπινο γέλιο. Άλλη έρευνα απέδειξε ότι οι μέλισσες απολαμβάνουν να παίζουν με μπάλες, χωρίς να έχουν εκπαιδευτεί ή να λαμβάνουν ανταμοιβές, απλώς επειδή είναι διασκεδαστικό.

«Εάν αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα στα ζώα, συμπεριλαμβανομένων των εντόμων, τότε γίνονται ηθικά σχετικά», λέει ο βιολόγος ηθολόγος De Waal, και «αν τα ζώα είναι ικανά για συνειδητή επίγνωση, το να τους αρνούμαστε κάποιο επίπεδο αυτογνωσίας θα φαινόταν ως ένας αυθαίρετος και αδικαιολόγητος περιορισμός».

«Πώς είναι το να είσαι νυχτερίδα;»

Ο φιλόσοφος Thomas Nagel, ρωτώντας «Πώς είναι το να είσαι νυχτερίδα;», κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ποτέ δεν θα μάθουμε. Οι άνθρωποι δεν έχουν άμεση πρόσβαση στο μυαλό άλλων ανθρώπων και υπάρχουν βαθιές διαφορές στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και βιώνουμε τον κόσμο με τα ζώα, όμως μπορούμε να φανταστούμε πώς μπορεί να ήταν να ήμασταν ένα μη ανθρώπινο ζώο και να το ενσυναισθανθούμε. Τα συναισθήματα, λοιπόν, είναι το πιο αποτελεσματικό μέσο επικοινωνίας μεταξύ ατόμων του είδους μας αλλά και μεταξύ ατόμων άλλων ειδών.

Η ικανότητα να θυσιάζεται η άμεση ευχαρίστηση για μελλοντικό κέρδος, η αντίσταση, δηλαδή, στον πειρασμό, θεωρείται σημάδι ωριμότητας. Ο De Waal έχει αποδείξει ότι ακόμη και τα πουλιά είναι ικανά γι’ αυτό. Τα ζώα δεν ανταποκρίνονται απλώς σε ερεθίσματα, έχουν συνείδηση του εαυτού τους και του κόσμου που τα περιβάλλει. Η πραγματικότητα του κόσμου μας, ωστόσο, δείχνει το αντίθετο για το ανθρώπινο είδος, καθώς η ανθρωπότητα αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή που αντιμετωπίζει η Γη.

Παρόλο που η θέση μας στην κορυφή της νοητικής σκάλας είναι εξασφαλισμένη, τα θαυμαστά ανθρώπινα επιτεύγματα αποδεικνύουν, άλλωστε, τη διανοητική μας ικανότητα, η αντίληψη που έχουμε για το είδος μας σήμερα διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό από τον φόβο ενός πυρηνικού πολέμου και της κλιματικής κατάρρευσης. Το ανθρώπινο είδος, λοιπόν, σίγουρα ξεχωρίζει από τα άλλα, καθώς αποτελεί πλέον μια δύναμη που ανταγωνίζεται τη φύση και τη διαμόρφωση της επίγειας βιόσφαιρας και των διαδικασιών της, σε αντίθεση με τα άλλα ζώα.

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)