Ο εορτασμός της πρώτης Εργατικής Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα έλαβε χώρα στις 2 Μαΐου 1893 (για να είναι Κυριακή), μπροστά στο Παναθηναϊκό Στάδιο, με ομιλητή τον Σταύρο Καλλέργη ενώπιον περίπου δύο χιλιάδων ατόμων. Κύρια αιτήματα ήταν Κυριακή αργία, 8ωρη εργασία, απαγόρευση εργασίας των ανηλίκων, συντάξεις «εις τους εκ της εργασίας παθόντας και καταστάντας ανικάνους προς συντήρησιν εαυτών και της οικογενείας των». Αξιοσημείωτα αιτήματα και η κατάργηση της θανατικής ποινής, καθώς και της προσωποκράτησης για χρέη.
Σοσιαλιστικό κίνημα εκτός Αθηνών - Πειραιώς
Στα πρώτα του βήματα, το σοσιαλιστικό εργατικό κίνημα δεν ήταν αθηνοκεντρικό, καθώς κέντρα συγκέντρωσης εργατικού δυναμικού ήταν η Σύρος και πολλές περιοχές παραγωγής σταφίδας στην Πελοπόννησο. Έτσι, η εφημερίδα «Σοσιαλιστής» του Σταύρου Καλλέργη και του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου στελνόταν το 1893 σε 2819 συνδρομητές στην τότε ελληνική επικράτεια, αλλά και στο εξωτερικό. Ειδικότερα, στο τότε ελληνικό κράτος, οι συνδρομητές ήταν: Αθήνα 743, Πύργος Ηλείας και περίχωρα 390, Πάτρα και Περίχωρα 223, Πειραιάς 124, Σύρος 80, Λαύριο 53, Κέρκυρα 50, Ζάκυνθος 42, Χαλκίδα 32, Καλαμάτα 30, Τρίπολη 30, Ναύπλιο 29, Αίγιο 27, Κεφαλονιά 25, Λάρισα 23, Άνδρος 20, Κόρινθος 17, Βόλος 14, Ισθμία 7, Τήνος 6, Μεσολόγγι 5, Αιτωλικό 2, άλλα μέρη της Στερεάς 20 και των Κυκλάδων 10.
Η είσοδος στον 20ο αιώνα συνοδεύτηκε από μεγάλη ανάπτυξη του διεθνούς εργατικού κινήματος, το έλαβε τεράστια ώθηση από την νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης, το 1917. Στην Ελλάδα, οι συνθήκες της φτώχειας, της υπανάπτυξης, της υπερχρέωσης και της ξένης εξάρτησης καθώς και διαδοχικοί πόλεμοι, τροφοδοτούσαν λαϊκές αντιστάσεις που έφεραν στο εργατικό κίνημα και τους ακτήμονες αγρότες.
Ο 20ος αιώνας έκλεισε με μεγάλη υποχώρηση του διεθνούς εργατικού κινήματος, ιδιαίτερα μετά την παταγώδη κατάρρευση του «υπαρκτού» σοσιαλισμού, που συνοδεύτηκε από νεοφιλελεύθερη επέλαση παγκοσμίως. Επιπλέον, το παραγωγικό μοντέλο διαφοροποιήθηκε ριζικά, με την εφαρμογή των νέων τεχνολογιών, με συνέπεια να καταστεί παρωχημένος και ο τρόπος της συνδικαλιστικής οργάνωσης, η δε πρόσφατη πανδημία έφερε στο προσκήνιο την τηλεργασία.
Το μόνο που δεν άλλαξε είναι η αντίθεση Κεφαλαίου – Εργασίας, που παραμένει βασική στον καπιταλισμό, όχι όμως και κυρίαρχη στις σημερινές συνθήκες που ο κύριος στόχος των δυνάμεων της εργασίας, του πολιτισμού και της οικολογίας είναι η ήττα του ακραίου νεοφιλελευθερισμού.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη ακολουθώντας κατά γράμμα τις νεοφιλελεύθερες συνταγές επιτέθηκε κυρίως στον κόσμο της μισθωτής εργασίας, καθώς και στους μικρομεσαίους και ελεύθερους επαγγελματίες. Απόδειξη, ο νόμος Χατζηδάκη, που καταργεί το οκτάωρο, σαν να μην πέρασαν σχεδόν 150 χρόνια από τότε που πρωτοδιατυπώθηκε ως αίτημα των εργατών στο Σικάγο.
* Ο Πάνος Τριγάζης είναι αντιπρόεδρος του Ιδρύματος Σοσιαλιστικών Μελετών «Σταύρος Καλλέργης»
