Εντονες παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις μεταξύ κυβέρνησης και τραπεζών βρίσκονται σε εξέλιξη στο παρά πέντε των εκλογών. Αν και αυτή τη φορά οι κυβερνητικές διαρροές δεν είναι τόσο «γενναίες» όσο στην προηγούμενη φάση (γνωστή και ως περίοδος των «μπινελικωμάτων»), εστιάζουν στα περί «αφόρητης πίεσης» ώστε να αυξηθούν τα επιτόκια καταθέσεων αλλά και να διατηρηθούν σε λελογισμένα επίπεδα τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων.
Ειδικότερα η συνεχής αύξηση των επιτοκίων από την ΕΚΤ και η εκτόξευση του Euribor τριμήνου (μέσο διευρωπαϊκό επιτόκιο του ευρώ στη διατραπεζική αγορά) έχουν ανεβάσει πολύ υψηλά τις μηνιαίες δόσεις των στεγαστικών δανείων. Η κυβέρνηση ζητά οι αναπροσαρμογές να μην υπερβαίνουν κατά πολύ το Euribor, σύμφωνα με τις δικές της διαρροές. Από την άλλη, οι διοικούντες τις συστημικές τράπεζες κρατούν σε πολύ υψηλά επίπεδα το «άνοιγμα» (spread) μεταξύ επιτοκίων καταθέσεων και δανείων, κρατώντας πολύ χαμηλά, ακόμη και κάτω της ποσοστιαίας μονάδας, τις αποδόσεις πολλών καταθετικών προϊόντων, με αποτέλεσμα οι τράπεζες από τα μέσα του 2022 να αποκομίζουν τεράστια έσοδα από τόκους. Έτσι, παρά την «κυβερνητική πίεση», οι τράπεζες, εκμεταλλευόμενες την ολιγοπωλιακή διάρθρωση της ελληνικής τραπεζικής αγοράς, δεν τείνουν «ευήκοα ώτα» στις κυβερνητικές προτροπές, συνεχίζοντας και να κρατούν ψηλά τα επιτόκια και σε άλλα κρίσιμα μέτωπα (π.χ., εξωδικαστικός συμβιβασμός) να ελέγχουν την κατάσταση κατά το δοκούν.
Υπάρχουν, όμως, και άλλα θέματα στο άτυπο διαπραγματευτικό τραπέζι κυβέρνησης-τραπεζών την περίοδο αυτή. Και ένα από αυτά έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και αφορά την επαναφορά και για ρυθμίσεις δανείων με διαγραφή χρέους του «αφορολόγητου καθεστώτος» του «διαγραφόμενου ποσού». Με βάση το πάγιο φορολογικό καθεστώς, οποιαδήποτε διαγραφή χρέους θεωρείται δωρεά, άρα εισόδημα, και φορολογείται με τις πάγιες φορολογικές διατάξεις. Με βάση, όμως, τον Νόμο 4389 /2016 (άρθρο 62):
«Η ωφέλεια νομικού πρόσωπου, νομικής οντότητας, καθώς και φυσικού προσώπου που αποκτά εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα, η οποία προκύπτει από τη διαγραφή μέρους ή του συνόλου του χρέους προς πιστωτικό ή χρηματοδοτικό ίδρυμα, προς υπό ειδική εκκαθάριση πιστωτικό ή χρηματοδοτικό ίδρυμα ή προς εταιρεία του Ν. 4354/2015 (Α΄ 176) στο πλαίσιο εξωδικαστικού συμβιβασμού ή σε εκτέλεση δικαστικής απόφασης, δεν θεωρείται δωρεά και απαλλάσσεται του φόρου εισοδήματος».
Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ είχε προχωρήσει σε αυτή τη ρύθμιση επειδή, αφού δεν ήταν βεβαίως επιτρεπτές οι διαγραφές χρεών σε κόκκινα δάνεια, με βάση τον νόμο Κατσέλη, δεν ήταν δυνατόν να επιβαρύνουν και με φόρο ευάλωτες οικογένειες που λόγω της κρίσης δεν μπορούσαν να εξυπηρετούν δάνεια. Η συγκεκριμένη διάταξη βρήκε εφαρμογή και σε περιπτώσεις διάσωσης επιχειρήσεων που κινδύνευαν με χρεοκοπία. Η ίδια διάταξη μετεξελίχθηκε κάμποσες φορές και τελικά ίσχυσε για χρέη που ρυθμίστηκαν μέχρι το 2020. Στην ισχύουσα τροποποίησή της (του 2019) ισχύει ως εξής:
«4. Η ωφέλεια που αποκτά φυσικό πρόσωπο και η οποία προκύπτει από τη διαγραφή μέρους ή του συνόλου του χρέους προς πιστωτικό ή χρηματοδοτικό ίδρυμα, προς υπό ειδική εκκαθάριση πιστωτικό ή χρηματοδοτικό ίδρυμα ή προς εταιρεία του Ν. 4354/2015 στο πλαίσιο εξωδικαστικού συμβιβασμού, δεν θεωρείται εισόδημα και απαλλάσσεται του φόρου δωρεάς.
Η παράγραφος 4 εφαρμόζεται αποκλειστικά για οφειλές που την 31η Δεκεμβρίου 2018 βρίσκονταν σε καθυστέρηση ή ήταν επίδικες ή ρυθμισμένες και για συμφωνίες εξωδικαστικού συμβιβασμού που συνάπτονται μέχρι και την 31ηΔεκεμβρίου 2020 (Ν. 4646/2019)».
Η μη επιστρεπτέα προκαταβολή
Τώρα οι τράπεζες ζητούν να ισχύσει η απαλλαγή και για χρέη που διαγράφονται και μετά το 2020. Οι πληροφορίες θέλουν αρχικά τον Χ. Σταϊκούρα να αρνείται, επειδή σε αυτήν την περίπτωση όσες ενισχύσεις δόθηκαν την περίοδο 2021-22 με τη μορφή της μη επιστρεπτέας προκαταβολής φορολογήθηκαν με βάση τις γενικές διατάξεις φορολογίας εισοδήματος. Έτσι για κάθε 1.000 ευρώ επιστρεπτέας ειδικά για μικρομεσαίους και επαγγελματίες για τους οποίους εφαρμόστηκε το μέτρο της μη επιστροφής του 50%, το υπόλοιπο φορολογήθηκε κατά μέσο όρο με 30% φορολογικό συντελεστή και έτσι η πραγματική μη επιστροφή ήταν μόλις 350 ευρώ για κάθε 1.000 ευρώ. Εισόδημα θεωρήθηκε και φορολογήθηκε κανονικά και η μη επιστρεπτέα προκαταβολή που διένειμαν από ευρωπαϊκά προγράμματα οι περιφέρειες. Αν ίσχυαν οι διατάξεις που προαναφέραμε και για τη μη επιστρεπτέα, το υπουργείο Οικονομικών θα έπρεπε να επιστρέψει ή να απεμπολήσει πολλές εκατοντάδες εκατομμύρια φόρους.
Το πρόβλημα είναι ότι, από τη μια πλευρά, η μη διαγραφή χρέους ουσιαστικά αποτρέπει σημαντικές ρυθμίσεις εξωδικαστικού συμβιβασμού για κόκκινα δάνεια, από την άλλη, όμως, θα μπορούσε να αποτελέσει και αντικείμενο «αγριοτήτων», ειδικά για τα δάνεια μεγάλων επιχειρήσεων που βρίσκονται στο «κόκκινο» και αναζητούν στρατηγικό επενδυτή.
