Ημεταγραφή καλλιτεχνικού υλικού από έναν χώρο της τέχνης σε άλλον είναι μια πολύ παλιά συνήθεια. Από το σανίδι της σκηνής μεταλλάσσονται έργα τέχνης σε άλλες μορφές κάνοντας έναν νέο κύκλο ζωής. Πριν γίνει εύκολη η καταγραφή της εικόνας, διασώθηκαν ηχητικά πάρα πολλά διαμάντια του θεατρικού λόγου, αλλά και των τραγουδιών και της μουσικής που αποτελούσαν οργανικό μέρος των παραστάσεων.
Το είδος της μουσικής και των τραγουδιών αυτών έρχεται από την εποχή της δημιουργίας του νεότερου ελληνικού κράτους. Με τη γέννηση της «ευρωπαϊκής» ελληνικής μουσικής, σε αντιδιαστολή με την παραδοσιακή μουσική και το δημοτικό τραγούδι. Θεατρική τους αφετηρία, το κωμειδύλλιο, που ήταν μια ψεύτικη θεατρική «ελληνικότητα». Είναι οι πρώτες απόπειρες καλλιέπειας της συλλογικής μας εικόνας. Τα ήθη, οι μουσικές, οι συμπεριφορές δεν παρουσιάζονται όπως πραγματικά είναι, αλλά όπως τα ήθελαν οι δημιουργοί τους, επί τω ευρωπαϊκότερον! Απόηχος αυτής της τάσης είναι κάποιες παλιές ελληνικές ταινίες «φουστανέλας», όπου αυτή η καλλιέπεια υπάρχει στον λόγο, στο ντεκόρ, στα ήθη που αναπαριστώνται, ακόμα και στη μουσική. Βλέπουμε να χορεύουν οι ήρωες της ταινίας στο πανηγύρι του χωριού με τις κάτασπρες φουστανέλες τους κι αυτό που ακούμε είναι πολλές φορές τσάμικα και καλαματιανά παιγμένα από ευρωπαϊκή ορχήστρα με την ανάλογη μουσική αισθητική. Παρ’ όλα αυτά, πολλά τραγούδια των κωμειδυλλίων έγιναν στην εποχή τους λαϊκά σουξέ!
Τη σκυτάλη παίρνει στη συνέχεια η επιθεώρηση. Εδώ η καριέρα των τραγουδιών ήταν σίγουρη, αν και αυτά είχαν τη δύναμη να αγγίξουν την ψυχή και τα γούστα του κοινού. Σπουδαίοι συνθέτες και στιχουργοί-επιθεωρησιογράφοι έχτισαν μια μεγάλη και κραταιά παράδοση. Από τον Μπάμπη Άννινο και τον Θεόφραστο Σακελλαρίδη έως τον Αλέκο Σακελάριο και τον Μάνο Χατζιδάκι.
Τα τραγούδια της επιθεώρησης σε πάμπολλες περιπτώσεις συνέχιζαν την «καριέρα» τους αυτοτελώς. Γίνονταν σουξέ και γρήγορα ξεχνιόταν η αφετηρία τους. Ποιος θυμάται, ας πούμε, ότι το κοσμαγάπητο τραγούδι «Παναγιά μου, ένα παιδί» των Δημήτρη Γιαννουκάκη και Γιώργου Μουζάκη γράφτηκε για ένα επιθεωρησιακό νούμερο, όπου το παιδί που είναι «δέκα τόνους πετιμέζι τα χειλάκια του» είναι ο Νίκος Ρίζος. Βλέποντας τη Ζωζώ Σαπουτζάκη επί σκηνής να λιώνει για τον «εθνικό μας κοντό», το κοινό γελούσε με την ψυχή του. Αλλά μια και το θέατρο ήταν, όπως είπαμε, η αφετηρία να γίνουν γνωστά τα τραγούδια στο διάβα του χρόνου, ακούει κανείς το τραγούδι και το απολαμβάνει αλλιώς, χωρίς να υποψιάζεται καν την κωμική του αρχική διάσταση.
Στις αρχές του 20ού αιώνα, πολλοί ηθοποιοί ήταν τόσο αγαπητοί στο κοινό, που παρ’ όλες τις περιοδείες τους ανά την Ελλάδα, δεν μπορούσαν να καλύψουν τις απαιτήσεις του κοινού για ζωντανή επαφή με την τέχνη τους. Γραμμοφωνούσαν λοιπόν σε πλάκες των 78 στροφών νούμερα και τραγούδια επιθεώρησης. Ένας από τους πιο διάσημους και για τη θεατρική τους δισκογραφία ήταν ο Κυριάκος Μαυρέας. Ακόμα, ο Πέτρος Κυριακός, η Ντόρα Λαζαρίδου, ο Βασίλης Μεσολογγίτης.
Το ραδιόφωνο, στα κατοπινά χρόνια, διέσωσε μεγάλο υλικό τραγουδιών και κειμένων της επιθεώρησης. Ένα μέρος του μεταφέρθηκε στο βινίλιο, κατόπιν σε ψηφιακούς δίσκους και βέβαια υπάρχει αρκετό υλικό και στο Διαδίκτυο. Ηθοποιοί της δεκαετίας του 1950 συμμετέχουν σε αυτή την καταγραφή, όπως οι Μίμης Φωτόπουλος, Σμαρούλα Γιούλη, Ντίνος Ηλιόπουλος κ.ά.
Στα νεότερα χρόνια, με τις τεχνικές δυνατότητες για την καταγραφή εικόνας και ήχου με το βίντεο και την ψηφιακή τεχνολογία, εξέλειπε η ηχητική μόνο καταγραφή.
Το παλιότερο υλικό είναι σημαντικό και σε έκταση, και σε ποιότητα. Αυτά που έχουμε ανάγκη είναι η συγκέντρωση, η καταγραφή και αξιοποίησή του οργανωμένα και υπεύθυνα. Ηρωικοί συλλέκτες και εραστές αυτού του χώρου έχουν κάνει με τις μικρές δυνάμεις τους θαύματα. Χρειάζεται όμως ένα Εθνικό Κέντρο Οπτικοακουστικών Μέσων που θα αγκαλιάσει υπεύθυνα αυτή την υπόθεση. Το νομοσχέδιο από πλευράς της προηγούμενης κυβέρνησης είναι έτοιμο και μπήκε σε διαβούλευση πριν από τις εκλογές. Με τη συν λαώ νίκη του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. στις επικείμενες εκλογές, η ψήφιση του νομοσχεδίου από τη Βουλή ελπίζουμε πως θα είναι από τις πρώτες προτεραιότητες της νέας κυβέρνησης.
Κάθε λέξη, κάθε ήχος της καλλιτεχνικής μας δημιουργίας είναι ακριβό γέννημα του τόπου και των ανθρώπων του και γι’ αυτό θα πρέπει να διασωθεί και να αναδειχθεί. Να αποτελεί κοινό κτήμα του λαού μας αλλά και όσων αγαπούν τον πολιτισμό και την πατρίδα μας.
* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι βουλευτής Ανατολικής Αττικής και αναπληρωτής τομεάρχης Πολιτισμού ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
