Η ετήσια Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή είναι το μοναδικό οικουμενικό εργαλείο που έχουμε για την ενημέρωση, το συντονισμό και την ανάληψη των ευθυνών που αντιστοιχούν σε κάθε κράτος, σε ό,τι αφορά τη συνέχιση του ανθρώπου στον πλανήτη, δηλαδή την αντιμετώπιση της υπερθέρμανσης και όσων δεινών αυτή επιφέρει. Η όποια καθυστέρηση παρατηρείται δεν οφείλεται στο εργαλείο, αλλά σε όσους δεν κάνουν καλή χρήση, δηλαδή στα κράτη και τις κυβερνήσεις που επιλέγουν κοντόφθαλμα, μικροπολιτικά και τελικά εκλογικά αν θα πράξουν όσα τους αναλογούν, ή αν θα αδιαφορήσουν μπροστά στην καταστροφή.
Ο πυρήνας της σκέψης και των προσπαθειών γύρω από την πράσινη μετάβαση δεν είναι περιβαλλοντικός, ή τεχνολογικός, αλλά αμιγώς ανθρωπιστικός. Αυτομάτως μιλάμε για προστασία της ανθρώπινης ζωής και αξιοπρέπειας, για απρόσκοπτη πρόσβαση σε δημόσια αγαθά συμπεριλαμβανομένης της ενέργειας, για δικαιοσύνη και τελικά για Δημοκρατία. Αυτό είναι το πλαίσιο και σε αυτή τη βάση αναπτύσσεται όλο το πράσινο εποικοδόμημα, όπως αναλύεται και από τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ.
Στην περσινή διάσκεψη (COP26) κατέστη σαφές πως η κλιματική αλλαγή οφείλεται καθ’ ολοκληρία στον άνθρωπο κι επομένως είναι στο χέρι του ή να αντιστρέψει αυτή τη διαδικασία αλλάζοντας ριζικά, ή να εξαφανιστεί όπως τόσα άλλα είδη ζωής που χάνονται κάθε χρόνο, σε μία διαρκή μείωση της βιοποικιλότητας.
Τα σημερινά οικονομικά εργαλεία δεν επαρκούν για μία τέτοια αλλαγή. Ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε το χρήμα, τις οικονομικές σχέσεις, τις χρηματοδοτήσεις και τελικά το ποιος αποφασίζει σε τοπικό και υπερεθνικό επίπεδο πρέπει να αλλάξει. Καμία αγορά και καμία παγκοσμιοποίηση δεν μπορούν να απαντήσουν σε πανδημίες, πλημμύρες, μεταναστευτικές ροές λόγω ξηρασίας, κρίσεις επισιτισμού και διμερείς συγκρούσεις, για να αναφέρουμε μόνο μερικές από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.
Δεν έχει λύσεις το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο Σταθερότητας στο σημερινό κόσμο, ούτε μπορούμε να μετρήσουμε την ευημερία με βάση το ΑΕΠ, όταν το ζητούμενο είναι ένα νέο Bretton Woods, ένα νέο Σύμφωνο Βιώσιμης Ανάπτυξης αυτή τη φορά και όχι απλά διασφάλισης του χρηματοπιστωτικού συστήματος και του πλουτισμού με κάθε κόστος.
Η Κλιματική Δικαιοσύνη είναι κεντρικό ζήτημα στη φετινή διάσκεψη και κυρίως δικαιοσύνη μεταξύ όσων δημιούργησαν το πρόβλημα και όσων παλεύουν μόνοι με τις συνέπειες. Δεν έκαψαν όλοι τα ίδια ορυκτά καύσιμα, δεν κατανάλωσαν όλοι τις ίδιες πρώτες ύλες και δεν δημιούργησαν όλοι τα ίδια απορρίμματα στον πλανήτη για να ισομοιράσουν τις ευθύνες και το βάρος της λύσης.
Εκείνοι που φέρουν τη μεγαλύτερη ευθύνη για την κλιματική κρίση, είναι οι ίδιοι που έχουν και τα μέσα για να προστατευτούν αποτελεσματικότερα, αλλά και να δώσουν τις λύσεις. Στον αντίποδα, η πολύ χαμηλή συμμετοχή των πιο ευάλωτων στη δημιουργία του προβλήματος είναι ανάλογη και των δυνατοτήτων τους για σωτήριες παρεμβάσεις και αυτοπροστασία.
Ο τρόπος που θα μοιραστούν αυτές οι ευθύνες είναι κεντρικό ζήτημα στην COP27, τόσο στις αλλαγές που απαιτούνται, όσο και στο μηχανισμό αποζημιώσεων του βόρειου ημισφαιρίου που δημιούργησε εν πολλοίς το πρόβλημα προς το νότιο που δέχεται αυτή την ώρα τις μεγαλύτερες πιέσεις λόγω κλιματικής αλλαγής. Πέρα από το ηθικό και ανθρωπιστικό σκέλος ενός τέτοιου μηχανισμού, του καθορισμού και της ανάληψης ευθύνης, οι αποζημιώσεις καθαυτές και ο προσδιορισμός τους αποτελούν ένα ακόμα εργαλείο αποτίμησης του πραγματικού κόστους των επιλογών μας.
Δεν είμαστε πια εκεί που ήμασταν εχθές, αλλά το αύριο δεν έχει γεννηθεί ακόμα. Σχηματίζεται, όμως, μέσα από ειλικρινή διάλογο, συγκρούσεις, ρήξεις, συνεργασίες και τελικά αλληλεγγύη, όσο κι αν το πεδίο είναι συχνά ναρκοθετημένο με λομπίστες και ειδικά συμφέροντα. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η ανθρωπότητα έχει μόνο κέρδος όταν κάθεται να συζητήσει από κοινού στο οικουμενικό τραπέζι της COP. Η πρόκληση είναι στο τι έχουμε κάνει πριν πάμε στη διάσκεψη και τι θα κάνουμε μέχρι την επόμενη. Κοινώς, αν θα χρησιμοποιήσουμε τον ΟΗΕ και τα εργαλεία του μόνο για να βγούμε φωτογραφία, όταν την προηγούμενη μέρα έχουμε δώσει το πράσινο φως στο απόλυτο έγκλημα, σε νέες εξορύξεις, όπως έκανε ο Έλληνας πρωθυπουργός, ή αν θα δουλέψουμε υπεύθυνα για τις επόμενες γενιές και τον πλανήτη.
