Όπως γράφει η RSA:
Χωρίς Άδεια Διαμονής Ενιαίου Τύπου (ΑΔΕΤ) σε ισχύ, οι πρόσφυγες δεν έχουν πρόσβαση στα κοινωνικά δικαιώματά τους, όπως στέγαση, εργασία και κοινωνική πρόνοια, αδυνατούν, δε, να εξουσιοδοτήσουν δικηγόρο για τη νομική τους εκπροσώπηση, εφόσον απαιτούνται έγκυρα ταυτοποιητικά έγγραφα για τη θεώρηση του γνησίου της υπογραφής τους ενώπιον δημοσίων αρχών.
Καθυστερήσεις στην ανάρτηση των αιτήσεων στη βάση δεδομένων της Υπηρεσίας Ασύλου
Οι πρόσφυγες αιτούνται την ανανέωση της ΑΔΕΤ τους, υποβάλλοντας μία φόρμα ανανέωσης και ψηφιακή φωτογραφία τους μέσω email στην Υπηρεσία Ασύλου. Σε περίπτωση που δεν κατατεθεί η αίτηση το αργότερο 30 ημέρες πριν τη λήξη της άδειας διαμονής, τους επιβάλλεται πρόστιμο ύψους 100 ευρώ.
Λόγω του όγκου των αιτημάτων ανανέωσης ΑΔΕΤ, ωστόσο, η ανάρτηση και μόνο της αίτησης στην «Αλκυόνη», τη βάση δεδομένων της Υπηρεσίας Ασύλου, μπορεί να διαρκέσει μήνες. Στην υπόθεση του Χακίμ*, πρόσφυγα από το Ιράκ που επιστράφηκε στην Ελλάδα από το Βέλγιο τον Απρίλιο του 2022 με ληγμένα έγγραφα και ζήτησε την ανανέωση της ΑΔΕΤ του ένα μήνα αργότερα, το Αυτοτελές Κλιμάκιο Ασύλου (ΑΚΑ) Δικαιούχων Διεθνούς Προστασίας επεσήμανε στους δικηγόρους της RSA ότι «Λόγω της πληθώρας αιτημάτων ανανέωσης ΑΔΕΤ υπάρχει μεγάλη αναμονή για την ανάρτηση των αιτημάτων στο σύστημα».
Σε προφορική ενημέρωση προς τους δικηγόρους της RSA στην υπόθεση της Σοράγια* και της Σομάγια*, δύο γυναικών από το Αφγανιστάν που επιστράφηκαν από τη Σουηδία τον Ιούνιο του 2022, το ΑΚΑ Δικαιούχων Διεθνούς Προστασίας τόνισε ότι η ανάρτηση των αιτήσεων ανανέωσης θα μπορούσε να καθυστερήσει μέχρι και δύο μήνες, λόγω του σημαντικού όγκου υποθέσεων στην υπηρεσία. Πράγματι, στην υπόθεση του Νασίμ*, Σύρου πρόσφυγα που επιστράφηκε από τη Γερμανία τον Φεβρουάριο του ίδιου έτους, η αίτηση για την ανανέωση της ΑΔΕΤ του αναρτήθηκε και πρωτοκολλήθηκε από το ΑΚΑ Δικαιούχων Διεθνούς Προστασίας δύο μήνες αργότερα, στις 20 Απριλίου 2022.
«Έλεγχος διωκτικών» πολύμηνης διάρκειας
Πριν την έκδοση «Απόφασης Ανανέωσης ΑΔΕΤ», η οποία επιτρέπει στους πρόσφυγες να καταθέσουν δακτυλικά αποτυπώματα και τα απαραίτητα δικαιολογητικά έγγραφα στην Ελληνική Αστυνομία για την έκδοση της νέας άδειάς τους, η Υπηρεσία Ασύλου διερευνά αν συντρέχουν «λόγοι δημόσιας τάξης ή ασφάλειας» που θα εμπόδιζαν την ανανέωση της ΑΔΕΤ, σύμφωνα με την ενωσιακή και ελληνική νομοθεσία. Κατά τον λεγόμενο «έλεγχο διωκτικών», η Υπηρεσία Ασύλου απευθύνει ερώτημα προς τις αρμόδιες αστυνομικές και εισαγγελικές αρχές, για ενημέρωση σχετικά με τυχόν ποινικές διώξεις ή καταδικαστικές αποφάσεις σε βάρος των προσφύγων. Ο έλεγχος αυτός δύναται να διαρκέσει πολλούς μήνες στην πράξη.
Ο Αντνάν*, πρόσφυγας από τη Συρία, επιστράφηκε από τη Γερμανία τον Αύγουστο του 2020 χωρίς έγγραφα στην κατοχή του. Κατέθεσε αίτηση για την ανανέωση της ΑΔΕΤ του στις 2 Οκτωβρίου 2021, αλλά παραμένει χωρίς χαρτιά, καθώς η Υπηρεσία Ασύλου δεν έχει εκδώσει «Απόφαση Ανανέωσης ΑΔΕΤ» στην περίπτωσή του. Μετά από παρέμβαση του Συνηγόρου του Πολίτη τον Ιούνιο του 2022, το ΑΚΑ Δικαιούχων Διεθνούς Προστασίας διευκρίνισε ότι ο «έλεγχος διωκτικών» είναι σε εκκρεμότητα. Ο Αντνάν αναμένει την έκδοση «Απόφασης Ανανέωσης ΑΔΕΤ» για πάνω από ένα χρόνο.
Σε αντίστοιχη κατάσταση βρίσκεται η Παρβανά*, ο σύζυγος και τα δύο παιδιά τους. Η οικογένεια από το Αφγανιστάν έχει καθεστώς επικουρικής προστασίας, βάσει του οποίου χορηγείται άδεια διαμονής με διάρκεια ισχύος ένός έτους, με δυνατότητα ανανέωσης για δύο έτη. Κατέθεσαν αιτήσεις ανανέωσης των ΑΔΕΤ τους τον Οκτώβριο του 2021, ωστόσο, η Υπηρεσία Ασύλου δεν έχει εκδώσει «Αποφάσεις Ανανέωσης ΑΔΕΤ» ένα έτος αργότερα, με την αιτιολογία ότι εκκρεμεί ακόμη ο «έλεγχος διωκτικών».
Αφότου εκδοθεί «Απόφαση Ανανέωσης ΑΔΕΤ» από την Υπηρεσία Ασύλου, οι πρόσφυγες καλούνται να αιτηθούν τον προγραμματισμό ραντεβού στην Αστυνομία για την κατάθεση αποτυπωμάτων και δικαιολογητικών. Τέτοια ραντεβού μπορεί να προγραμματιστούν έως και έναν μήνα αργότερα στην Αττική. Από την κατάθεση των δικαιολογητικών, αναμένουν την ανακοίνωση της ημερομηνίας παραλαβής της νέας ΑΔΕΤ από το Περιφερειακό Γραφείο Ασύλου Αττικής, η οποία συνήθως διαρκεί περίπου τέσσερις εβδομάδες.
Η διαδικασία ανανέωσης των ΑΔΕΤ δικαιούχων διεθνούς προστασίας αποτελεί δομικό πρόβλημα του ελληνικού συστήματος ασύλου, το οποίο καταγγέλλουν, μεταξύ άλλων, ο Συνήγορος του Πολίτη, η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για το Άσυλο (EUAA). Προτάσεις που διατύπωσε η RSA στις αρχές του έτους, στη δημόσια διαβούλευση επί του Σχεδίου Εθνικής Στρατηγικής για την Ένταξη, για την απλοποίηση της διαδικασίας δεν έχουν ληφθεί υπόψη από τις ελληνικές αρχές.
Τέλος, υπενθυμίζεται ότι χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία απέχουν πλέον από την επιστροφή αναγνωρισμένων προσφύγων στην Ελλάδα και εξετάζουν τα αιτήματα ασύλου τους στην ουσία τους, πέραν εξαιρετικών περιπτώσεων. Άλλες χώρες, ωστόσο, δεν έχουν υιοθετήσει αντίστοιχες πολιτικές μέχρι σήμερα. Σχεδόν 100 αναγνωρισμένοι πρόσφυγες επιστράφηκαν στην Ελλάδα από άλλες ευρωπαϊκές χώρες το πρώτο εξάμηνο του 2022, κυρίως από τη Σουηδία, τη Φινλανδία και τη Γαλλία.
