«Με σκότωσα», έγραψε για σημείωμα στην αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας που την οδήγησε στο νοσοκομείο.
Τα έργα της ήταν λιγοστά, οι κριτικές που δέχτηκε δριμείες και η δημιουργικότητα της απύθμενη. Η «μάνα» του “In-yer-face theatre”, έγραφε για τον έρωτα, για τη βίαιη αλλά ευτυχή συνθήκη του να υπάρχεις, για την κοινωνία, για την ελπίδα, για τις ψυχικές αντιθέσεις και τα κενά του σύγχρονου ανθρώπου, για την κατάθλιψη. Λόγια γεμάτα αυτοκτονική παρόρμηση, θλίψη, βία, απελπισία, ζωή, χρώμα, ελπίδα και αλήθεια.
Η Σάρα Κέιν θέλησε να φέρει τα εκτός, εντός. Τη βία των πεζοδρομίων στο σανίδι, την γύμνια της κοινωνίας κάτω από φωτεινούς προβολείς. Το έργο της εγείρει εντυπώσεις για την σκληρότητα του και η προσωπικότητα της σχολιάστηκε ως καταθλιπτική. Στην πραγματικότητα η συγγραφέας βάλθηκε να κλυδωνίσει την εμπορευματοποιημένη κουλτούρα του εξωραϊσμού που κυριαρχούσε στο αγγλικό καλλιτεχνικό προσκήνιο, θέλοντας να δείξει στο κοινό της μία πραγματικότητα από την οποία έπρεπε να ξεφύγει.
Το Phaedra’s love και η βία που βασιλεύει στο έργο τρομοκράτησε συγγραφείς και κριτικούς, το Blasted έδωσε φωνή στις βιασμένες κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Βοσνία γυναίκες, το Cleansed μίλησε για τη «φυλακή» του έρωτα όταν αυτός δεν έχει ανταπόκριση, το Crave τοποθέτησε τον έρωτα στην πραγματική μεγαλειώδη διάσταση του και το 4.48 psychosis, το τελευταίο έργο της, καταγράφει με ανατριχιαστική λεπτομέρεια το ψυχολογικό παραλήρημα του ανθρώπου πριν βάλει τέλος στη ζωή του.
Ώρα 4.48: λένε πως οι περισσότεροι/-ες αυτόχειρες αυτοκτονούν τότε. Το έργο αυτό της Σάρα Κέιν είναι τέχνη, προσωπική δυσφορία που προειδοποιεί για την απόπειρα αυτοκτονίας της ή και τα δύο; Κάθε λίγα δευτερόλεπτα ένας άνθρωπος κάπου στον κόσμο αυτοκτονεί. Η δημιουργός αυτοκτόνησε το 1999 και ένα χρόνο μετά κυκλοφόρησε το συγκεκριμένο έργο.
Από τον τίτλο καταλαβαίνουμε πως η Κέιν τοποθετεί τη δράση του έργου στις 4:48 τα ξημερώματα. Η ατμόσφαιρα που πλάθει το κείμενο του έργου θυμίζει το ψυχιατρείο στο οποίο δηλωτικά ή συμπαραδηλωτικά βρίσκεται το πρόσωπο του έργου- πιθανότατα και η συγγραφέας.
Ο λόγος είναι διαιρεμένος σε πολλές φωνές, όχι μόνο μία. Αυτό συμβαίνει γιατί το άτομο αισθάνεται πως το πνεύμα του έχει αποκολληθεί από το σώμα του, βρίσκεται έξω από αυτό, έχει άλλοτε διαφορετική μιλιά και άλλοτε την ίδια, εξάλλου όπως λέει και το έργο «το σώμα και η ψυχή δεν μπορούν ποτέ να ενωθούν». Το πνεύμα έχει αυτονομηθεί από ένα σώμα που αρνείται, που είναι κατάδικο και υπόδικο σε ένα ηθικό κατεστημένο (έντονο θρησκευτικό στοιχείο), που το μουδιάζει, το καθηλώνει, το ακινητοποιεί. Ένα σώμα χωρίς ζωή, ένα πνεύμα που ψηλαφίζει τις προοπτικές του για ζωή και θάνατο, για ύπαρξη και ανυπαρξία, για έρωτα και ματαιότητα, για αγάπη και εγκατάλειψη, για συγχώρεση και καταδίκη.
«Θα με αγαπήσουν γι’ αυτό που με κατέστρεψε» γράφει στο στερνό της έργο. Εκεί, ξετυλίγει το κουβάρι της καταθλιπτικής της ψυχοσύνθεσης, τρυφερά και λυρικά, με θράσος και γαλήνη. Το 4.48 psychosis είναι το ζενίθ της μελαγχολικής δημιουργικότητας μιας συγγραφέως που ήθελε να έχει τον τελευταίο λόγο στη ζωή και το θάνατό της.
Στις 4:48
Όταν θα με επισκεφτεί η κατάθλιψη
Θα κρεμαστώ στον ήχο της ανάσας του ερωμένου μου
Δεν θέλω να πεθάνω
Είμαι τόσο θλιμμένη με την συνειδητοποίηση της θνησιμότητάς μου
που αποφάσισα ν’ αυτοκτονήσω
Δεν θέλω να ζήσω
Ένα έργο χωρίς σκηνοθετικές οδηγίες και δραματικά πρόσωπα. Ξέρουμε μονάχα πως ο άνθρωπος που μιλά, δέχεται επισκέψεις από την απελπισία και την κατάθλιψη στις 4.48 ακριβής ώρα. Ωστόσο, αν δούμε «κάτω από το χαλί» του έργου, η λεπτομέρεια κάνει τη διαφορά. Τα λίγα σημεία στίξης μαρτυρούν την συνύπαρξη του πρωταγωνιστή με ακόμα ένα άτομο, έναν σημαντικό Άλλο, ίσως τον ψυχίατρο με τον οποίο συνδιαλέγεται συχνά. Τα παρενθετικά διαλογικά σημεία, επικυρώνουν τη θεατρικότητα του κειμένου, χωρίς όμως να του αφαιρούν το «δικαίωμα» στην ποιητική προοπτική, στον λυρισμό που χαρακτηρίζει την Κέιν σε μεγάλη μερίδα του έργου της. Πιασμένη στα βρόχια μιας χαλκευμένης κοινωνίας που σκέφτεται υποκριτικά με τη λογική, η Κέιν σηκώνει κόντρα με αυτά που τη δηλητηριάζουν: τις κοινωνικές συμβάσεις, την ψυχιατρική, και τον ίδιο τον Θεό.
Η Σάρα Κέιν ήταν καταθλιπτική. Μέσα από την βραχύχρονη πορεία της θέτει μεγάλα ερωτήματα, τα οποία απαντάει στο τελευταίο της έργο αυτοκτονώντας. Στην ιλιγγιώδη κοινωνία της καταπίεσης, των βιασμών και των γυναικοκτονιών, όπου οι άνθρωποι δεν προλαβαίνουν να ερωτευτούν και δεν καταφέρνουν να πληρώσουν το ενοίκιο ή να εξερευνήσουν κάθε σπιθαμή της ελευθερίας τους, η Κέιν απαντά πως «με το που συνειδητοποιήσεις ότι η ζωή είναι πολύ σκληρή και βάναυση, η μόνη λύση είναι να ζήσεις με όσο πιο πολύ ανθρωπισμό, χιούμορ και ελευθερία μπορείς» και πως «δεν υπάρχει τίποτα πιο αισιόδοξο, πιο ελπιδοφόρο από το να δημιουργείς κάτι όμορφο για την απελπισία ή μέσα από απελπισία». Ευθέως μας ρωτά, λοιπόν, ποιος είναι ο υγιής και ποιος ο ασθενής, ποιος ο συνετός και ποιος ο «τρελός», ποια κοινωνία και ποια ζούγκλα «αρρωσταίνει» αυτούς που μετά κλείνει σε κελιά και δωμάτια κλινικών ως «αρρώστους»;
Βλέπουμε- διαβάζουμε Σάρα Κέιν και ακούμε Radiohead. Στόχος να αντιστρέψουμε τα δίπολα που οδήγησαν τη συγγραφέα να αυτοκτονήσει. Αντί για θάνατο ζωή, αντί για εγκατάλειψη αγάπη, αντί για ανυπαρξία ύπαρξη, αντί για λογική ρομαντισμός, αντί για καθήλωση δράση, αντί για ποδηγέτηση χειραφέτηση, αντί για βία επανάσταση, αντί για απραξία έμπνευση. Ζούμε στον ίδιο κόσμο που ζούσε το σώμα της Σάρα Κέιν, στοίχημα εάν το έργο της μας οδηγήσει εκεί που ζει η ψυχή της.
*Με αφορμή την 10η Οκτώβρη, Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας
