to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

Κρίσεις στο πανεπιστήμιο: η αναμέτρηση της δημοκρατίας με τις προϋποθέσεις της

Οι κρίσεις δεν αποτελούν προαποφασισμένες αλλαγές αλλά στιγμές που ταυτόχρονα δημιουργούν και αποκαλύπτουν. Στιγμές που δεν πρέπει να τις ταυτίζουμε ούτε με τις εκδηλώσεις τους (π.χ. βίαιη κρατική καταστολή στα πανεπιστήμια) αλλά ούτε με τις αιτίες τους (π.χ. νεοφιλελευθερισμός). Όσα ζούμε σήμερα ως κρίση του ελληνικού πανεπιστημίου προκύπτουν από την προσπάθεια μετάλλαξής του, που αναπτύσσεται μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο κατάργησης όλων των δημοκρατικών προταγμάτων που έθεσε η μεταπολίτευση στα μέσα της δεκαετίας του 1970.


Aπό την ίδρυσή του, το ελληνικό πανεπιστήμιο αποσκοπούσε στη μεταφορά επιστημονικής γνώσης από το εξωτερικό και στην παραγωγή εγχώριας έρευνας, στην εκπαίδευση του απαραίτητου για την χώρα επιστημονικού δυναμικού, στην ενίσχυση της κοινωνικής κινητικότητας, του εκσυγχρονισμού και της πολιτιστικής ανάπτυξης. Αυτές ήταν οι δεσμεύσεις με τις οποίες οι αριστερές προτάσεις για τα πανεπιστήμια αναμετριόνταν (ζητήματα δημοκρατίας στους θεσμούς παραγωγής και μετάδοσης της γνώσης, χρηματοδότηση, στελέχωση, πρόσβαση στα ΑΕΙ κλπ) και αυτές κυριάρχησαν στο πλαίσιο της μεταπολίτευσης και εμπεδώθηκαν θεσμικά με τον ν. 1268 του 1982.

Ο πρόσφατος «νόμος Κεραμέως» (ν. 4777/2021) για τα πανεπιστήμια προκύπτει μέσα από μια πορεία τεσσάρων δεκαετιών δυσανεξίας της συντηρητικής παράταξης στις παρακαταθήκες που δημιούργησε ο ν. 1268/1982. Οι προηγούμενες προσπάθειες απαξίωσης του πανεπιστημίου, όπως ο «νόμος Διαμαντοπούλου» (ν.4009/2011), δεν ευδοκίμησαν. Η τρέχουσα προσπάθεια παρέμβασης στο πανεπιστήμιο αναπτύσσεται λαμβάνοντας υπόψη τις αποτυχίες του παρελθόντος που βιώθηκαν τραυματικά από τη συντηρητική παράταξη και τους ακρο-κεντρώους. Οι νεοφιλελεύθερες προσεγγίσεις του πανεπιστημίου προσπαθούν να επιβάλουν νέες βεβαιότητες, να παράγουν φταίχτες και να μας δείξουν τη μια και μοναδική «άριστη» λύση. Δεδομένου του σημαντικού συμβολικού κοινωνικού κεφαλαίου που το πανεπιστημιακό πτυχίο συνεχίζει να έχει στην Ελλάδα, η επικράτηση των νεοφιλελεύθερων βεβαιοτήτων προϋπέθετε την απαξίωση του πανεπιστημίου ως χώρου ανομίας, ως βυθιζόμενου στην αναξιοκρατία, ως υπεύθυνου για την ανεργία κ.λπ. Η κατάργηση του ασύλου, η πανεπιστημιακή αστυνομία, η σκηνοθετημένη παραγωγή της σύγκρουσης περί τη βιβλιοθήκη της Σχολής Θετικών Επιστημών στο ΑΠΘ, η απόδοση επαγγελματικών δικαιωμάτων στους απόφοιτους Κολλεγίων παρόμοιων με αυτά των αποφοίτων πανεπιστημίων και η εισαγωγή της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής (Ε.Β.Ε.) υπηρετούν το αφήγημα του «νόμου και της τάξης» και της αριστείας. Ο ν. 4777/2021 πρωτοτυπεί σε σχέση με κάθε προηγούμενη προσπάθεια ελέγχου του πανεπιστημίου από τις συντηρητικές κυβερνήσεις ως προς το ότι δεν προσπαθεί να εξασφαλίσει την όποια κοινωνική και πολιτική συναίνεση. Απλώς προκαλεί αλλαγές συρρίκνωσης στα πανεπιστήμια μέσω θεσμικών διαδικασιών, εισοδηματικών καταναγκασμών και φυσικής βίας. Εγκαθιδρύθηκε η ωμή βία των δακρυγόνων και των προληπτικών προσαγωγών εντός των πανεπιστημίων, που συνοδεύεται από τον απροκάλυπτο ταξικό αποκλεισμό που επιφέρει η Ε.Β.Ε. Η κυβέρνηση κυριολεκτικά δημιούργησε και επέβαλε στο πανεπιστήμιο μια κρίση βίαιης πειθάρχησης και απαξίωσης κάθε δημοκρατικά νομιμοποιημένου τρόπου διοίκησης ώστε να το μεταλλάξει σύμφωνα με τον σχεδιασμό της.

Οι κινηματικές δράσεις αλλά και οι θεσμικές απαντήσεις που δόθηκαν στον ν. 4777/2021 έχουν πανικοβάλει την κυβέρνηση και τους συνοδοιπόρους της στα πανεπιστήμια. Οι παλινωδίες με την πανεπιστημιακή αστυνομία που εξορίστηκε από τις πανεπιστημιουπόλεις είναι μόνο μια ένδειξη αυτού του πανικού. Όσο, όμως, η συντηρητική παράταξη δεν ξεφεύγει από το παράδειγμα της καταστολής, τόσο θα εγκλωβίζεται πολιτικά σε μια μετωπική αντιπαράθεση με τη νεολαία, με ένα σημαντικό τμήμα των πανεπιστημιακών, και σταδιακά και με την κοινωνία. Έναντι αυτής της κατάστασης χρειάζονται ευρύτατες συμμαχίες για ένα πανεπιστήμιο στο οποίο δεν θα κυριαρχεί ο φόβος της καταστολής, οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου, οι τιμωρητικές αξιολογήσεις, οι εκδικητικές πειθαρχικές προβλέψεις.

Τα μέλη της ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΩΝ, μαζί με πολλούς άλλους πανεπιστημιακούς, βρέθηκαν στο δρόμο δίπλα στους φοιτητές/τριες. Όχι γιατί συμφωνούν με όλα τα αιτήματα που διατυπώνονται, όχι γιατί υιοθετούν όλες τις κινηματικές πρακτικές που επιχειρήθηκαν, όχι γιατί θεωρούν ότι πριν το 2019 στο πανεπιστήμιο ζούσαμε έναν ακαδημαϊκό παράδεισο. Άλλωστε, η ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΩΝ δίνει εδώ και δεκαετίες τον αγώνα ενάντια στις κακοδαιμονίες του πανεπιστημίου. Βαδίζουμε και στεκόμαστε δίπλα στους φοιτητές/τριες μας γιατί ξέρουμε ότι η καταστολή είναι ατελέσφορη και αδιέξοδη, ότι ο μόνος τρόπος επίλυσης των προβλημάτων είναι μέσω του διαλόγου, της αποφυγής της βίας και του βαθέματος της δημοκρατίας. Αυτή είναι μια απαιτητική και χρονοβόρα συνθήκη, είναι όμως η μόνη παραγωγική.

Ο ν. 4777/2021 έχει ήδη δομικά αποτύχει και με βεβαιότητα θα καταργηθεί από την επόμενη κυβέρνηση που θα σχηματιστεί με βασικό κορμό την αριστερά. Όμως, ο θυμός και ο πόνος που έχουν συσσωρευτεί από τα τρία αυτά χρόνια δεν θα εξαφανιστούν δια μαγείας. Όσοι/ες σήμερα αντιδρούν στον ν. 4777/2021 οφείλουν να δουλέψουν και για το σημείο ισορροπίας της επόμενης μέρας. Σε αυτό το σημείο ισορροπίας μπορούμε να αποφύγουμε τα λάθη του παρελθόντος για κάποια από τα οποία έχουμε και εμείς ευθύνη. Χρειάζονται αλλαγές που θα εξασφαλίσουν την επαναφορά της δημοκρατίας στο πανεπιστήμιο, την ενίσχυση με πόρους και προσωπικό με στόχο την ανάπτυξή του, τον αναπροσανατολισμό των στόχων της Ανώτατης Εκπαίδευσης στις ανάγκες της κοινωνίας, της γνώσης και των παραγωγικών δυνάμεων, το σεβασμό σε όσους εργάζονται και φοιτούν. Χρειάζεται αύξηση των μόνιμων διοικητικών υπαλλήλων, δωρεάν Μεταπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών, επαναπροσδιορισμός των διαδικασιών αξιολόγησης των πανεπιστημίων, πραγματική αντιμετώπιση του νεποτισμού, ευελιξία στις σπουδές, ενίσχυση της φοιτητικής στέγασης και σίτισης, λειτουργία των Διετών Προγραμμάτων Σπουδών που είχαν νομοθετηθεί το 2018, διεθνοποίηση χωρίς αγοραίες εκπτώσεις. Να σκεφτούμε όχι στη βάση τού «τι σήμερα ζητάει η αγορά», αλλά στη βάση τού «τι κοινωνίες και οικονομίες θέλουμε να δημιουργήσουμε».

Η δημοκρατία έχει προϋποθέσεις. Σήμερα αναμετριόμαστε όχι μόνο με την νεοφιλελεύθερη, ακροδεξιάς κοπής καταστολή, αλλά και με τη δημιουργία των μελλοντικών προϋποθέσεων δημοκρατικής θεσμικής λειτουργίας του πανεπιστημίου.

* Ο Γιώργος Αγγελόπουλος είναι αναπληρωτής καθηγητής στο ΑΠΘ και μέλος της ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΩΝ

tags: άρθρα

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)