Η κλιματική κρίση, οι έντονες ανισότητες, οι συγκρούσεις και οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και η κοινωνική και οικονομική καταστροφή που προκλήθηκε από την πανδημία Covid-19 έχουν θέσει τον κόσμο μας σε μεγαλύτερη ένταση από όση έχει αντιμετωπίσει κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Και αυτό συμβαίνει σε εποχή ενός πυρηνικού κινδύνου που δεν έχει παρατηρηθεί έως τώρα, μετά την κορύφωση του Ψυχρού Πολέμου.
Η αρχική περίοδος μετά τον Ψυχρό Πόλεμο εισήγαγε μια νέα, υπό δοκιμήν, ελπίδα για ειρήνη. Μια ελπίδα που βρίσκεται στις τεράστιες μειώσεις του πυρηνικού οπλοστασίου, σε ολόκληρες περιοχές που δηλώνουν ότι είναι απαλλαγμένες από πυρηνικά όπλα, αλλά και στην εδραίωση κανόνων ενάντια στη χρήση, τη διάδοση και τη δοκιμή πυρηνικών όπλων.
Όταν ήμουν πρωθυπουργός της Πορτογαλίας, ανέθεσα στην αποστολή μας στα Ηνωμένα Έθνη να ψηφίσει -για πρώτη φορά- κατά της επανέναρξης των πυρηνικών δοκιμών στον Ειρηνικό. Πριν, η παράδοση της χώρας μου ήταν η αποχή, λες και ήταν ένα θέμα στο οποίο μπορούμε να απέχουμε. Και μέσω ενός συνδυασμού δέσμευσης, κρίσης και τύχης, ο κόσμος απέφυγε το αυτοκτονικό λάθος της πυρηνικής σύγκρουσης.
Αλλά, καθώς περνούν τα χρόνια, οι καρποί αυτής της ελπίδας μαραίνονται. Η ανθρωπότητα κινδυνεύει να ξεχάσει τα μαθήματα που σφυρηλατήθηκαν στις τρομακτικές πυρκαγιές της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι. Οι γεωπολιτικές εντάσεις φτάνουν σε νέα υψηλά επίπεδα. Ο ανταγωνισμός υπερτερεί της συνεργασίας. Η δυσπιστία έχει αντικαταστήσει τον διάλογο και η διχόνοια έχει αντικαταστήσει τον αφοπλισμό. Τα κράτη αναζητούν ψεύτικη ασφάλεια στην αποθήκευση πυρηνικών και σε δαπάνες δισεκατομμυρίων δολαρίων για όπλα που δεν έχουν θέση στον πλανήτη μας. Σχεδόν 13.000 πυρηνικά όπλα βρίσκονται τώρα σε οπλοστάσια σε όλο τον κόσμο.
Όλα αυτά τη στιγμή που οι κίνδυνοι διάδοσης των πυρηνικών αυξάνονται και οι προστατευτικοί φραγμοί για την αποτροπή της κλιμάκωσης εξασθενούν. Και όταν οι κρίσεις -με πυρηνικά υπονοούμενα- σκιάζουν από τη Μέση Ανατολή και την Κορεατική Χερσόνησο, μέχρι την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, αλλά και πολλούς άλλους παράγοντες σε όλο τον κόσμο.
Τα σύννεφα που αραίωσαν μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου μαζεύονται για άλλη μια φορά. Ήμασταν εξαιρετικά τυχεροί μέχρι τώρα, αλλά η τύχη δεν είναι στρατηγική. Ούτε είναι ασπίδα απέναντι σε γεωπολιτικές εντάσεις που κλιμακώνονται σε πυρηνική σύγκρουση. Σήμερα, η ανθρωπότητα είναι μόνο μια παρεξήγηση, ένας λάθος υπολογισμός μακριά από τον πυρηνικό αφανισμό.
Χρειαζόμαστε όσο ποτέ άλλοτε τη Συνθήκη για τη μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αυτή η Αναθεωρητική Διάσκεψη είναι τόσο σημαντική. Είναι μια ευκαιρία να συγκεντρώσουμε τα μέτρα που θα βοηθήσουν στην αποφυγή ορισμένων καταστροφών και να βάλουμε την ανθρωπότητα σε μια νέα πορεία προς έναν κόσμο χωρίς πυρηνικά όπλα. Είναι επίσης μια ευκαιρία να ενισχύσουμε αυτή τη Συνθήκη και να την κάνουμε κατάλληλη για τον ανησυχητικό κόσμο γύρω μας.
Προτείνω πέντε τομείς δράσης:
Πρώτον: Πρέπει επειγόντως να ενισχύσουμε και να επιβεβαιώσουμε τον κανόνα 77 ετών κατά της χρήσης πυρηνικών όπλων.
Αυτό απαιτεί σταθερή δέσμευση από όλα τα κράτη-μέλη. Σημαίνει την εξεύρεση πρακτικών μέτρων που θα μειώσουν τον κίνδυνο πυρηνικού πολέμου και θα μας ξαναβάλουν στον δρόμο του αφοπλισμού. Πρέπει να ενισχύσουμε όλους τους τρόπους διαλόγου και διαφάνειας. Η ειρήνη δεν μπορεί να επικρατήσει απουσία εμπιστοσύνης και αμοιβαίου σεβασμού.
Δεύτερον: Η μείωση του κινδύνου πολέμου δεν αρκεί.
Η εξάλειψη των πυρηνικών όπλων είναι η μόνη εγγύηση να μην χρησιμοποιηθούν ποτέ. Πρέπει να εργαστούμε ακατάπαυστα προς αυτόν τον στόχο. Αυτό πρέπει να ξεκινήσει με νέες δεσμεύσεις για τη συρρίκνωση του αριθμού των κάθε είδους πυρηνικών όπλων, ώστε να μην κρέμονται πλέον από μια κλωστή πάνω από την ανθρωπότητα. Και σημαίνει αναζωογόνηση -και πλήρη χρηματοδότηση - των πολυμερών συμφωνιών και πλαισίων που διαθέτουμε γύρω από τον αφοπλισμό και τη μη διάδοση, συμπεριλαμβανομένου του σημαντικού έργου του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας.
Τρίτον: Πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις εντάσεις που σιγοβράζουν στη Μέση Ανατολή και την Ασία.
Προσθέτοντας την απειλή των πυρηνικών όπλων στις διαρκείς συγκρούσεις, αυτές οι περιοχές οδεύουν προς την καταστροφή. Πρέπει να διπλασιάσουμε την υποστήριξή μας για διάλογο και διαπραγμάτευση για να αμβλύνουμε τις εντάσεις και να σφυρηλατήσουμε νέους δεσμούς εμπιστοσύνης σε περιοχές που έχουν δει πολύ λίγα.
Τέταρτον: Πρέπει να προωθήσουμε την ειρηνική χρήση της πυρηνικής τεχνολογίας ως καταλύτη για την προώθηση των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένων των ιατρικών και άλλων χρήσεων.
Όταν χρησιμοποιείται για ειρηνικούς σκοπούς, αυτή η τεχνολογία μπορεί να είναι ένα μεγάλο όφελος για την ανθρωπότητα.
Πέμπτον: Πρέπει να εκπληρώσουμε όλες μας τις δεσμεύσεις στην ίδια τη Συνθήκη και να τη διατηρήσουμε κατάλληλη για τους σκοπούς της σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς.
Οι μελλοντικές γενιές βασίζονται στη δέσμευσή μας να απομακρυνθούμε από την άβυσσο. Έχουμε κοινή υποχρέωση να αφήσουμε τον κόσμο ένα μέρος καλύτερο και ασφαλέστερο απ’ ό,τι τον βρήκαμε. Αυτή είναι η στιγμή μας να ανταποκριθούμε σε αυτή τη βασική προσπάθεια και να σκορπίσουμε το σύννεφο της πυρηνικής εξόντωσης μια για πάντα.
