to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

Αποχαιρετώντας τον Ηλία Νικολακόπουλο

Οι επικήδειοι αποχαιρετισμοί στην πολιτική κηδεία (με τη σειρά που εκφωνήθηκαν).


Ο Ηλίας Νικολακόπουλος ήταν ένα σπάνιο είδος ανθρώπου. Γέννημα θρέμμα της περιόδου του Εμφυλίου, ενταγμένος από νέος στους αγώνες και τις αγωνίες της Αριστεράς, πέτυχε σχεδόν το ακατόρθωτο. Με τη βαθιά γνώση της Ιστορίας, με το διεισδυτικό αναλυτικό και συνθετικό πνεύμα του, με σταθερό θεμέλιο την επιστημονική ανεξαρτησία του από τη μια και ταυτόχρονα από την άλλη να παραμένει σε όλη του τη ζωή πιστός στις αρχές και τις αξίες της Αριστεράς.

Ο Ηλίας Νικολακόπουλος δεν δίστασε ποτέ -και υπάρχουν μαρτυρίες ήδη από τα φοιτητικά του χρόνια- να εκφράζει τη δική του στοιχειοθετημένη άποψη για τα πράγματα και να την υπερασπίζεται με συνέπεια και, παρά τις συνέπειες, μέχρι τέλους. Γι' αυτό τον σέβονταν και τον εκτιμούσαν όλοι, είτε συμμερίζονταν τις αναλύσεις του και τις εκτιμήσεις του, είτε όχι.

Το περασμένο Σάββατο στην πολιτική κηδεία του Ηλία μέσα από τις σύντομες αποχαιρετιστήριες ομιλίες αναδείχτηκαν οι πτυχές αυτής της πολύπλευρης και πλούσιας προσωπικότητας αλλά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός ευαίσθητου, σεμνού και ευγενικού ανθρώπου.

Δημοσιεύουμε σήμερα όλα τα κείμενα με τη σειρά που εκφωνήθηκαν. Τον αποχαιρέτησαν οι: Παναγιώτης Κουστένης, διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης, Κωστής Καρπόζηλος, ιστορικός και διευθυντής των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, Δημήτρης Πλουμπίδης, ομότιμος καθηγητής Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Θεόδωρος Λιβάνιος, υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, και ο Αλέξης Τσίπρας, πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.

Παναγιώτης Κουστένης, διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης

Η είδηση που μας έφερε σήμερα όλους εδώ, στο Α΄ Νεκροταφείο, φαντάζει ασήκωτη. Μία είδηση που στο πρώτο της άκουσμα έμοιαζε αποτέλεσμα στατιστικού σφάλματος.

Ο Ηλίας Νικολακόπουλος στα μαθήματά του στο Πανεπιστήμιο και αλλού, αποτελούσε πάντα μια αστείρευτη πηγή γνώσης, δημιουργώντας στο πέρασμα των ετών μια ολόκληρη σχολή ξοπίσω του. Πιστός πάντα στα χρονικά όρια του ρολογιού που έβαζε μπροστά του, με την από μνήμης και χειμαρρώδη παράθεση στοιχείων και τις διεισδυτικές του αναλύσεις, καθήλωνε και ενέπνεε τους φοιτητές. Ξέροντας όμως πάντα να μας φρενάρει, όταν χρειαζόταν. Αγαπημένες του φράσεις «το καλύτερο είναι ο εχθρός του καλού» και «δεν είχα χρόνο να γράψω λιγότερα».

Αντίστοιχα καθηλωτικός στις βραδιές των έξιτ πολ, ανάμεσα σε σωρούς χαρτιών με ατέλειωτους αριθμούς. Κι όμως, πάντα το μάτι του ήξερε αμέσως πού ακριβώς να επικεντρωθεί. Το δε αισθητήριό του πάντα αλάνθαστο. Στις δύσκολες ώρες της εκτίμησης των τελικών αποτελεσμάτων, όποτε συνέβαινε να αμφισβητεί τους υπολογισμούς μας, δικαιωνόταν πάντα, λέγοντάς μας πως «εκτός από τα μαθηματικά, υπάρχει και η πολιτική λογική». Και μετά, η επιστημολογική παρότρυνση: «μαθαίνουμε απ’ τα λάθη μας».

Πολυσχιδής και πολύπλευρη προσωπικότητα, έβγαλε την εκλογική κοινωνιολογία από τη γυάλινη σφαίρα και την έφερε μέσα στα σπίτια όλης της χώρας και πολύ περισσότερο, του αναγνωστικού κοινού. Ταυτίζοντας το δικό του όνομα με τον συγκεκριμένο επιστημονικό κλάδο, ονοματοδότησε παράλληλα μια ολόκληρη ιστορική περίοδο, ανώνυμη μέχρι τότε, αυτήν της «Καχεκτικής Δημοκρατίας».

Παρόλα αυτά, ο ίδιος υπήρξε πάντοτε άνθρωπος χαμηλού προφίλ. Μίλαγε σπάνια για τον εαυτό του και έδινε ελάχιστες πληροφορίες για το προσωπικό του και το οικογενειακό του παρελθόν, αγωνιστικό και όχι μόνο. Πληροφορίες σκόρπιες και αποσπασματικές, που μόνο στην πορεία του χρόνου μπορούσες να τις συναρμολογήσεις, χωρίς και πάλι να έχεις σχηματίσει ολόκληρη την εικόνα, αλλά μπορώντας τουλάχιστον να αντιληφθείς το μέγεθος.

Την αταλάντευτη και γνωστή πολιτική του τοποθέτηση στον χώρο της Αριστεράς, δεν την άφηνε να επηρεάσει τις αναλύσεις του, αλλά ούτε τις προσωπικές του σχέσεις. Με γνήσια ευγένεια ψυχής ως άνθρωπος και πιστός στους όρους της αξιολογικής ουδετερότητας ως επιστήμονας.

Γειωμένος και προσιτός, ακόμα και σε περιόδους μεγάλης αιχμής, πάντα έβρισκε να σου δίνει από τον χρόνο του, δεν άφηνε σχεδόν ποτέ του κλήση αναπάντητη. Και οι κλήσεις ήταν πάντα αμέτρητες, από τους πάμπολλους εκείνους που διακαώς τον αναζητούσαν για το κάθε τι.

Απλόχερα γενναιόδωρος και βοηθητικός. Υποστηρικτικός για πολλούς, ακόμα και χωρίς οι ίδιοι να το γνωρίζουν.

Για εμάς, τους μαθητές του, ειδικά για τους νεότερους, η πορεία του αποτέλεσε πρότυπο, το έργο του συνεχή πηγή έμπνευσης, και για όσους είχαμε την τύχη να τον γνωρίσουμε από κοντά, ο ίδιος μια φιγούρα πατρική. Για αυτό και το σημερινό αίσθημα ορφάνιας που νιώθουμε. Ενας άνθρωπος πολύ πιο θερμός από τα ψυχρά αριθμητικά δεδομένα που καλούνταν να αναλύσει.

Τον τελευταίο καιρό έμελλε να κλείσει μια σειρά από υποχρεώσεις του, πρωτίστως απέναντι στους φίλους και τους συναδέλφους του στο Πανεπιστήμιο. Τελευταίες του παρουσίες, η εκδήλωση τιμής προς τον ίδιο από το τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του ΕΚΠΑ, η παρουσία του στην ανάλογη εκδήλωση για τον Κωνσταντίνο Τσουκαλά, η σπαρακτική ομιλία του για τη μνήμη του πολυαγαπημένου του Δημοσθένη Δώδου στο ΑΠΘ, η επανεμφάνισή του στα σεμινάρια της Ερμούπολης.

Καλός και πιστός φίλος για πολλούς, αλλά και συνεπής και έγκυρος σε κάθε τι που αναλάμβανε, με τελευταία τη διεξαγωγή της εσωκομματικής εκλογικής διαδικασίας του ΣΥΡΙΖΑ.

Δυστυχώς, η μόνη εκκρεμότητα που άφησε ανοιχτή ήταν ίσως αυτή απέναντι στον εαυτό του.

Πάνω από όλα, ο Ηλίας Νικολακόπουλος υπήρξε δάσκαλος.

Δάσκαλος πάντα, δάσκαλος μέχρι το τέλος.

Για αρκετούς από εμάς, φεύγει ένα μεγάλο κομμάτι. Τα κείμενά μας χάνουν τον πρώτο και τον πιο κριτικό, τον πιο εύστοχο αναγνώστη και επιμελητή τους. Αλλά γενικότερα, πολλά πράγματα πια δεν θα είναι ίδια. Τα έξιτ πολ, οι εκλογικές βραδιές, οι συναντήσεις στον Οιωνό, η Πλάκα, η οδός Ομήρου, η Τζια, η θάλασσα της Σύρου.

Δάσκαλε,

Μην το πεις,

οι παλιοί μας φίλοι,

μην το πεις,

για πάντα φύγαν.

Κωστής Καρπόζηλος, ιστορικός και διευθυντής των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας

Τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (τα ΑΣΚΙ) αποχαιρετούν σήμερα τον πρόεδρό τους.

Αποχαιρετούν τον Ηλία Νικολακόπουλο.

Ο Ηλίας Νικολακόπουλος απεχθανόταν τις επισημότητες, τη σοβαροφάνεια και πάνω από όλα τις φλυαρίες.

Ηθελε τα πράγματα να είναι απλά, συγκεκριμένα και πάνω από όλα ουσιαστικά.

Και η αναζήτηση του ουσιαστικού, καθόρισε το έργο του.

Ο Ηλίας Νικολακόπουλος ανήκει σε εκείνη τη μοναδική γενιά των εκπατρισμένων διανοούμενων που επέστρεψαν στη χώρα αυτή στα χρόνια της Μεταπολίτευσης και καθόρισαν με τη ριζοσπαστική ματιά τους τις δομές, τους θεσμούς και τα πεδία έρευνας πάνω στα οποία κινούμαστε μέχρι και σήμερα.

Δεν είναι εδώ ο τόπος για την επισκόπηση αυτής της κοπιώδους ερευνητικής και διανοητικής προσπάθειας.

Είναι όμως ο τόπος για να πούμε ότι ο Ηλίας Νικολακόπουλος υπήρξε ο δάσκαλός μας.

Δάσκαλος για τη μοναδική του ικανότητα να συνδέει τη συγκεκριμένη πληροφορία που μπορούσε μόνο αυτός να ανασύρει από την ατέλειωτη παρακαταθήκη της ευρυμάθειάς του με τα μεγάλα ερωτήματα γύρω από το πώς εν τέλει κινείται στον χρόνο αυτό που, πεισματικά, αποκαλούμε κοινωνία.

Δάσκαλος για το συγκλονιστικό του πάθος στην ανάγνωση των πηγών και των κειμένων, την επισήμανση του λάθους και της παράλειψης, τη βαθιά έγνοια για τη δουλειά των άλλων που αποτυπωνόταν με τα χαρακτηριστικά του γράμματα στο περιθώριο των τυπωμένων σελίδων.

Δάσκαλος όμως πάνω από όλα για τον τρόπο που με το παράδειγμά του υπερέβαινε τις μικρότητες και τους εγωισμούς της πολιτικής και της ακαδημίας, δάσκαλος για τη διανοητική του ευρυχωρία και εντιμότητα, δάσκαλος για τη βαθιά του πίστη στη συλλογικότητα, στην παρέα, στη φιλία.

Ο Ηλίας Νικολακόπουλος δεν μιλούσε εύκολα για το παρελθόν του.

Και όταν αυτό συνέβαινε, ο συνομιλητής καταλάβαινε τη στιγμή της διάβασης από τη φυσική ευγένεια που τον διέκρινε στην επικράτεια της ανθρώπινης εμπιστοσύνης.

Ο Ηλίας κουβαλούσε πάνω του την ιστορία της Αριστεράς.

Και αναμετρήθηκε με αυτήν.

Επέστρεψε στα δικά του παιδικά και νεανικά χρόνια μιλώντας για τη μετεμφυλιακή –την καχεκτική όπως θα την λέμε πάντα χάρη σε αυτόν–- δημοκρατία. Αλλά δεν σταμάτησε εκεί. Στο πρώτο επίπεδο. Στην κατάδειξη του αυταρχικού κράτους της Δεξιάς. Προχώρησε στα δύσκολα ερωτήματα της δικής μας παράδοσης. Τις επιβεβλημένες αυτολογοκρισίες, τα αδιέξοδα της παράνομης δράσης, το ψυχικό και διανοητικό ίχνος της ήττας.

Οχι για να δικαιώσει τη Χ ή Ψ άποψη εκ των υστέρων.

Αλλά για να φωτίσει αυτό που έμενε για χρόνια στο σκοτάδι, να διασφαλίσει την ανεμπόδιστη πρόσβαση στο αρχείο της μνήμης, να μιλήσει για τον κόσμο που τον καθόρισε σε μια αγωνιώδη προσπάθεια να τον κατανοήσει ο ίδιος και να τον αποκωδικοποιήσει για μας τους υπόλοιπους.

Ο Ηλίας όμως έκανε και κάτι άλλο.

Και κλείνω με αυτό.

Γιατί όπως είπαμε, δεν του άρεσαν καθόλου οι φλυαρίες.

Ο Ηλίας Νικολακόπουλος υπήρξε το πιο φωτεινό παράδειγμα –ο δικός μου δάσκαλος– για το πώς μπορεί κάποιος να διατηρεί τη διανοητική του ανεξαρτησία και την ίδια στιγμή να συμμετέχει, να διαμορφώνει και να καθορίζει τους θεσμούς της κοινωνίας στην οποία ζει.

Ο Ηλίας Νικολακόπουλος, ο πιτσιρικάς που έγραφε στην Πανσπουδαστική για το εξεγερτικό πνεύμα της αμερικανικής φολκ μουσικής, ο φοιτητής που συμμετείχε στο επαναστατικό ρεύμα του παγκόσμιου 1968, ο μαχητικός διανοούμενος της Νέας Αριστεράς υπήρξε ο άνθρωπος που αφιέρωσε τη ζωή του στον κατεξοχήν θεσμό της φιλελεύθερης δημοκρατίας: τις εκλογές.

Δεν έχουμε εδώ να κάνουμε με το σχήμα των μετανοημένων και συχνά αδιάφορων διανοητικά «πρώην».

Το αντίθετο.

Εχουμε μια στοχαστική αναμέτρηση με τις διαρκείς διαψεύσεις των βεβαιοτήτων μας, έναν δημιουργικό διάλογο ανάμεσα στις ανυποχώρητες αρχές και τις καθημερινές προσαρμογές, μία βαθιά δημοκρατική σύνθεση γύρω από έναν σταθερό πυρήνα: το αίτημα της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Γιατί ο Ηλίας Νικολακόπουλος ήταν ένας δίκαιος άνθρωπος.

Ηταν ένας δίκαιος και γι’ αυτό και δοτικός άνθρωπος που με το παράδειγμά του μας έκανε όλους και όλες να αναζητούμε τον καλύτερο εαυτό μας.

«Νιώθω ότι κλείνει ένας κύκλος» είπε στην τελευταία μας συνάντηση.

Και δυστυχώς είχε δίκιο.

Δεν μπορούμε να παραμυθιάζουμε τον εαυτό μας.

Ενας κύκλος σήμερα έκλεισε.

Και καθώς κλείνει κρατάμε για πάντα τη λάμψη της ανατροπής που σφράγισε τη σκέψη, το βλέμμα και το μειδίαμα του Ηλία μας.

Για να ανοίξουν καινούργιοι -άπειροι όπως και οι αριθμοί- κύκλοι του συλλογικού μέλλοντός μας.

Αντίο πρόεδρε.

Αντίο σύντροφε.

Αντίο φίλε.

Δημήτρης Πλουμπίδης, ομότιμος καθηγητής Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών

Αποχαιρετάμε τον Ηλία. Σιγά σιγά καταλαβαίνουμε ότι λείπει.

Για τη συμβολή του στην Ιστορία και την πολιτική μιλούν, γράφουν, θα μιλούν και θα γράφουν πολλοί.

Θα μιλήσω πιο προσωπικά.

Ο Ηλίας δύσκολα συμβιβαζόταν με τους γιατρούς, τα προβλήματα της υγείας του και τους «κατάλληλους υγιεινούς κανόνες ζωής». «Ας τ’ αφήσουμε αυτά», «αρκετά είπαμε» ήταν συνηθισμένη στροφή του λόγου του. Πάνω απ’ όλα ήθελε την ελευθερία να επιλέγει το καθημερινό του πρόγραμμα.

Η φιλία ζωής με τον Ηλία κληροδοτήθηκε και στους δυο μας πρώτα από τους γονείς μας, τον Νίκο Πλουμπίδη, που ήταν και ένας από τους κουμπάρους στον γάμο του Κώστα Νικολακόπουλου και της Αννας Φερεντίνου, από τα χρόνια και τα βιώματα της αριστερής παράταξης μετά την Απελευθέρωση της Ελλάδας και τον Εμφύλιο.

Βρεθήκαμε στο Παρίσι τα χρόνια της δικτατορίας, ο Ηλίας με τη Χαρά.

Το κληροδότημα φιλίας –ο Ηλίας μάς αποκαλούσε «σχεδόν συγγενείς»– εξελίχθηκε αργότερα, τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια σε δική μας στενή φιλική σχέση και συνεχίζοντας την (πελοποννησιακή) παράδοση έγινε και κουμπάρος μας, μαζί με τον Πάνο Γεραμάνη, στον γάμο μου με τη Νατάσσα τον Δεκέμβρη του 2001.

Πρώτα, η ικανότητα του Ηλία να διαβάζει την κοινωνία και τις πολιτικές εξελίξεις, να βλέπει το σημαντικό σε πολλούς και διαφορετικούς πολιτικούς ορίζοντες και ανθρώπους. Να προωθεί ή και να σώζει συνεργασίες που χωρίς εκείνον δεν θα υπήρχαν. Ηταν μακριά από αναδιπλώσεις αυτοθαυμασμού, συντελούσε στη σωτηρία δύσκολων συνεργασιών έχοντας γνωρίσει και μελετήσει όλο το ιστορικό βάρος αποχωρήσεων, διασπάσεων και ατομικών μονοπατιών στη ζωή.

Αφού μιλάμε πιο προσωπικά να πω ότι μοιράστηκε μαζί μου τις τεράστιες γνώσεις του και την εξαιρετική μνήμη του στην έρευνα για αρκετούς ανθρώπους, πρώτα στην έρευνα για τα όσα δεν έχουν ειπωθεί για το πολιτικό βάθος της υπόθεσης του Νίκου Πλουμπίδη, αλλά και στην έρευνα για τις μακροχρόνιες κοινωνικές συνέπειες της μετεμφυλιακής Ελλάδας, που σημάδεψαν πολιτικά όλους μας, αλλά ας μου επιτραπεί και ψυχικά τη ζωή πολλών από εμάς.

Στις συγκεντρώσεις και γιορτές στο σπίτι μας διατηρήσαμε με τον Ηλία παρόντα και τη μακρά παράδοση των αριστερών σπιτιών να συνεχίζεται η συζήτηση στο τραπέζι και για την πολιτική και πολιτισμική ανάλυση της ελληνικής και διεθνούς πραγματικότητας, όχι πάντα ιδιαίτερα ευχάριστης στους λιγότερο πολιτικοποιημένους.

Προσπαθούμε να δεχτούμε την απουσία του. Είμαστε κοντά στον Κώστα, στην Αδριανή, τον Θοδωρή και τα παιδιά, τη Χαρά και όλους εμάς που έχει σημαδέψει η παρουσία του.

Αντίο, φίλε Ηλία.

Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών

Ηλία, φιλέ μου, αδελφέ μου, μου είναι δύσκολο να καταλάβω τι συμβαίνει.

Να σε αποχαιρετώ τώρα, εγώ, ο τόσα χρόνια μεγαλύτερος.

Να αποχωρίζομαι εγώ εσένα, ένα κομμάτι του εαυτού μου, εσένα που για μισό σχεδόν αιώνα υπήρξε αναπόσπαστο μέρος της ιστορίας μου, της δραστηριότητάς μου, της καθημερινής μου ύπαρξης...

Με ξεγέλασες! Η ήρεμη σταθερότητά σου, η σπάνια ηθική σου συνέπεια, το ακατάβλητο ήθος σου, η στερεότητα των στοχασμών σου, η ανυποχώρητη αλλά πάντα χαμηλότονη μαχητικότητά σου, η συνεχής διαθεσιμότητά σου να προσφέρεις περισσότερα από όσα σου ζητούνταν, μας έκανες όλους να πιστεύουμε πως πάντα θα ήσουν εκεί.

Σταθερός, ακλόνητος.

Να αίρεις τις αντιφάσεις χωρίς να τις συγκαλύπτεις. Να αναγνωρίζεις τα συνεχώς εντεινόμενα διλήμματα και αδιέξοδα χωρίς να κάμπτεσαι από αυτά.

Να διεισδύεις στις ρωγμές του κόσμου και της Αριστεράς.

Να χαμογελάς.

Αυτό το χαμόγελό σου!

Πώς να μη σκέπτομαι τώρα ότι το ίδιο αυτό και τόσο δικό σου χαμόγελο έκρυβε μια βαθιά μελαγχολία από την όποια ήθελες ίσως να προφυλάξεις τους άλλους, να προφυλάξεις τη σκέψη των άλλων από τις δίκες σου αμφιβολίες. Και το ίδιο συνέβαινε όταν χάριζες απλόχερα μαθήματα ανθεκτικότητας, ψυχραιμίας, ήθους και απαράμιλλης ευφυΐας.

Ετσι δίχως να χάσεις το μειδίαμά σου μόλις το περασμένο Σαββατοκύριακο στην Αίγινα μοιράστηκες μαζί μου ανείπωτες ομολογίες. Στο βάθος, ίσως, έκρυβες μια μοναξιά με βαθιές ρίζες, ατομικές και πολιτικές. Μοιραία, η προσωπική σου διαδρομή σφραγίστηκε ανεξίτηλα από τις οικογενειακές καταβολές σου. Διδάχτηκες από πολύ μικρός πως μπροστά στα μεγάλα υπαρξιακά και κοσμοθεωρητικά διλήμματα, είμαστε πάντα μόνοι. Σκέφτομαι λοιπόν πως στο μέτρο που η «αξία» ενός ανθρώπου μετριέται στο βάθος από το πόσο και πώς μπορεί να αντέξει τη μοναξιά του, ήσουν ο πιο άξιος άνθρωπος που έχω ποτέ συναντήσει. Ετσι, δεν χωρεί στο μυαλό μου πώς γίνεται εσύ να φεύγεις κι εμείς να μένουμε εδώ χωρίς τη μεγάλη παρηγοριά της παρουσίας σου.

Εβρισκες πάντα τους δικούς σου τρόπους να ζωογονείς τα πολύπαθα οράματα για έναν κόσμο που δεν υπάρχει ακόμα. Εναν κόσμο άγνωστο που όμως, σίγουρα, κάποτε θα υπάρξει. Εναν κόσμο που μπορούμε ακόμα να τον περιμένουμε μαζί!

Ετσι, αγαπημένε μου Ηλία, αδελφέ και φίλε, δεν σε αποχαιρετώ.

Σε χαιρετώ. Σκέπτομαι πως να πεθαίνεις είναι να φεύγεις μόνο για λίγο και έπειτα να ξαναγυρνάς.

Καλή αντάμωση, λοιπόν, κάπου αλλού!

Θεόδωρος Λιβάνιος, υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης

Ηλία μου,

ξέρω ότι σου φαίνεται περίεργο σήμερα, Σάββατο, αρχές Ιουλίου να είσαι στην Αθήνα και όχι στην αγαπημένη σου Τζια, αλλά δυστυχώς φέτος είχες άλλα σχέδια. Μαζί με σένα σήμερα είναι όλοι εδώ, η οικογένειά σου, οι φίλοι σου, οι φοιτητές σου, οι συνεργάτες σου, οι συνάδελφοί σου, οι συνοδοιπόροι σου. Είναι σήμερα εδώ οι άνθρωποι της επιστήμης που αγάπησες και υπηρέτησες, οι άνθρωποι που δούλεψαν μαζί σου, οι άνθρωποι που μοιράστηκαν το μεράκι σου.

Δεν μπορώ να πιστέψω ότι έφυγες. Δεν μπορώ να πιστέψω ότι στις επόμενες εκλογές δεν θα είμαστε μαζί. Να σε περιμένουμε να έρθεις αφού ψηφίσεις, να πάρεις τα πρώτα στοιχεία από το exit poll, να μας πεις να μη βιαζόμαστε γιατί είναι πολύ νωρίς ακόμα. Να ζούμε με την αγωνία και το άγχος μέχρι να έρθουν τα πρώτα επίσημα αποτελέσματα και να βεβαιωθούμε ότι όλα πήγαν καλά.

Προσωπικά σου οφείλω τα πάντα. Οταν 12 χρόνων σε έβλεπα στις βραδιές των εκλογών, το 1989, έτρεχα να γράψω στο βίντεο κάθε στιγμή που ήσουν στο γυαλί, για να μπορώ να το βλέπω συνέχεια. Παρατηρούσα το πώς μιλούσες, πως εξηγούσες, πώς εκλαΐκευες την απέραντή σου γνώση σε όλο τον κόσμο, πώς δίδαξες τη λειτουργία της δημοκρατίας σε όλους μας. Μέχρι να έχω την τεράστια τιμή να δουλέψουμε μαζί από το 2004 έως το 2019, για μένα ήταν κάθε εκλογική βραδιά αυτονόητος ο συντονισμός στο Mega.

Ηθελα να γίνω σαν εσένα. Οταν όμως σε γνώρισα κατάλαβα αμέσως ότι κανείς μα κανείς δεν μπορεί να είναι σαν εσένα.

Αποτέλεσες τη γέφυρα μεταξύ των Μαθηματικών και της Πολιτικής Επιστήμης. Συνέθεσες δυο φαινομενικά διαφορετικές επιστήμες και άνοιξες τον δρόμο σε όλους όσοι διαλέξαμε όταν ήμασταν μικροί τις θετικές επιστήμες, αλλά μας γοήτευσαν χάρη και σε σένα οι εκλογές. Ο τρόπος που ερευνούσες τα δεδομένα και αναζητούσες την αλήθεια ήταν μοναδικός. Ομως ακόμα πιο ξεχωριστός ήταν ο τρόπος που τα ερμήνευες. Και η δουλειά που έκανες στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών ήταν πρωτοποριακή.

Ομως, ξέρω επίσης καλά ότι οι εκλογές ήταν μόνο μία από τις πλευρές του χαρακτήρα σου. Τσατιζόσουν με όποιον σε έλεγε δημοσκόπο και εκλογολόγο. Χάρισες στην επιστήμη και στην κοινωνία πολλά και υπέροχα βιβλία. Οποιος δεν έχει διαβάσει την «Καχεκτική δημοκρατία» δεν μπορεί να κατανοήσει όλα όσα συνέβησαν στη χώρα μεταξύ 1946 και 1967. Οποιος δεν έχει διαβάσει τη βιογραφία του Ηλία Ηλιού, δεν μπορεί να διανοηθεί πώς γίνεται να διηγείσαι τη ζωή ενός πολύ μεγάλου πολιτικού μέσα και από τα προσωπικά βιώματά σου. Ελεγες ότι σε αυτό τον τόπο λείπουν οι βιογραφίες, αλλά έχουμε γεμίσει αγιογραφίες.

Οι ιστορικές σου διηγήσεις ήταν σαν παραμύθι. Είτε αφορούν πρόσωπα του Εμφυλίου ή του Μεσοπολέμου είτε αφορούν ιστορίες των εκλογών. Είτε σε άκουγε κάποιος συζητώντας διά ζώσης στο καφέ στην Πλάκα, συνήθως τα Σάββατα που ερχόσουν με τα «Νέα» παλαιότερα ή την «Εφημερίδα των Συντακτών» αργότερα είτε σε μια ακαδημαϊκή εκδήλωση, είτε στα αγαπημένα σου ΑΣΚΙ είτε στην κυριακάτική σου ραδιοφωνική σου εκπομπή στο «Κόκκινο».

Μέσα από τα βιώματά σου, δημιουργήθηκε αυτός ο υπέροχος άνθρωπος. Μέσα από τον Εμφύλιο, τα Ιουλιανά, μέσα από τη δικτατορία, από τα απόνερα του γαλλικού Μάη του 1968, από τη Μεταπολίτευση και τη σταθεροποίηση της δημοκρατίας. Ενας βαθιά προοδευτικός και δημοκρατικός άνθρωπος.

Η ζωή σου είναι παράδειγμα σε όλους μας. Και πρέπει να είναι οδηγός για να μην ξανακάνουμε τα λάθη του παρελθόντος. Να γυρίσουμε την πλάτη στους διχασμούς και στις εμφύλιες διαμάχες, στις εξορίες και στα παιδομαζώματα, στις μαύρες σελίδες της Ελλάδας. Ομως για να μην ξαναγίνει αυτό, για να μην ξαναπολεμήσει αδερφός τον αδερφό, έλεγες ότι πρέπει να μάθουμε την Ιστορία μας. Εμείς που ζούμε σε αυτήν εδώ τη μικρή αλλά όμορφη γωνιά του κόσμου μπορούμε να διαφωνούμε. Μπορούμε να διαφωνούμε στο μέσο αλλά όχι στον σκοπό. Αυτός είναι κοινός.

Ησουν και ένας υπέροχος πατέρας του Κωστή και της Αδριανής. Ενας πρόσφατα περήφανος παππούς. Και κυρίως ένας πατέρας όλων μας. Και ήξερα πόσο περήφανος είσαι γιατί πολλά παιδιά σου διαπρέπουν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό ως καθηγητές, προσπαθώντας να ακολουθήσουν τα βήματά σου.

Πάντα ήσουν δίπλα σε όλους μας. Πάντα με τη γλυκύτητά σου, με την καλοσύνη σου, με την ατέλειωτη υπομονή σου μας άκουγες. Και πάντα είχες ένα μοναδικό τρόπο να αποδομήσεις, σφάζοντας με το βαμβάκι όσα δεν σου φαίνονταν σωστά. Με το χαμόγελό σου.

Δεν μπορώ να σου πω αντίο.

Μπορώ να σου πω καλή αντάμωση και ένα μεγάλο ευχαριστώ. Εις το επανιδείν Ηλία μου.

Αλέξης Τσίπρας, πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.

Αποχαιρετούμε σήμερα με οδύνη έναν ξεχωριστό σύντροφο, έναν σπουδαίο επιστήμονα, έναν γλυκό άνθρωπο.

Εναν άνθρωπο που μας έδωσε και μας δίνει με τη ζωή και το έργο του ένα έξοχο παράδειγμα αρμονίας ανάμεσα στη γνώση και τη σεμνότητα.

Ανάμεσα στην πρωτοπόρα σκέψη και την περίσκεψη.

Ανάμεσα στη βαθιά μελέτη της πραγματικότητας και την καθημερινή πράξη για να αλλάξουμε την πραγματικότητα.

Ο Ηλίας Νικολακόπουλος γεννήθηκε μέσα στην τραγωδία του Εμφύλιου.

Τον ντάντεψαν και τον νανούρισαν στο Τρίκερι η εξόριστη μητέρα του και οι επίσης εξόριστες φίλες της.

Τον σημάδεψε η εξορία και η φυλακή του πατέρα του.

Στερήθηκε στην εποχή της παιδικής αθωότητας τους γονείς του, που τους αντικατέστησε μια τρυφερή γιαγιά, μητέρα της μητέρας του, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του πενήντα.

Παιδί του Εμφύλιου και των μετέπειτα δύσκολων χρόνων, δεν έδωσε ωστόσο ποτέ χώρο στην εμπάθεια.

Οργανώθηκε στη νεολαία της ΕΔΑ και στη νεολαία Λαμπράκη, αλλά το χαμόγελο συνόδευε πάντα τα λόγια του όταν εξιστορούσε τις μάχες για τη δημοκρατία και την ομαλότητα. Ακόμα και όταν εξιστορούσε τα δύσκολα παιδικά του χρόνια.

Το χαμόγελο συνόδευε τις λαμπρές σπουδές του, τις φιλίες, τη σχέση με τους μαθητές του, τη σχέση με την Αριστερά.

Το χαμόγελο συνόδευε τα λόγια του και αργότερα, όταν μας μάθαινε την αλφαβήτα των εκλογικών συμπεριφορών, των κοινωνιολογικών αναλύσεων, της Ιστορίας.

Της Ιστορίας που άφησε τα σημάδια της πάνω του.

Αλλά κατάφερε να βάλει κι αυτός το δικό του σημάδι πάνω της.

Ο Ηλίας ήταν φίλος, σύντροφος, σύμβουλος.

Ο Ηλίας για πολλούς ήταν δάσκαλος.

Ο Ηλίας ήτανε ένα ανοιχτό βιβλίο για όλους μας.

Στα άγουρα χρόνια του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και στα ώριμα χρόνια της διακυβέρνησης και μετέπειτα, ώς χτες, ήταν για μας, για μένα, για τον προοδευτικό χώρο, ένα σημείο αναφοράς.

Η σιγουριά της επιστήμης δεμένη με την επιθυμία της κοινωνικής δικαιοσύνης, της αλλαγής, της προόδου.

Αλλά και η επιστήμη, δεν ξέρω πώς αλλιώς να την πω, η επιστήμη της σιγουριάς.

Ηταν σίγουρος για ό,τι έλεγε γιατί δεν τον κινούσε ο κάπως συνηθισμένος σε μας αυθορμητισμός του δίκιου μας, αλλά η βαθύτερη μελέτη της Ιστορίας, των αριθμών, των πολιτικών συμπεριφορών, των κοινωνικών ρευμάτων.

Γι’ αυτό και υπήρξε ο μόνος ίσως επιστήμονας που «εκτέθηκε» στη σκληρή δημοσιότητα της τηλεόρασης, με τις εκλογικές του προβλέψεις και αναλύσεις, και κέρδισε όχι μόνο την εκτίμηση, αλλά και την αγάπη όλων.

Οποιον πολιτικό Θεό κι αν πίστευαν.

Το αποτύπωμα του Ηλία σε όλους εμάς αλλά και σε κάθε πολίτη που έμαθε να αναζητά την εκτίμησή του σε κάθε εκλογική αναμέτρηση εδώ και τριάντα χρόνια, είναι τελικά πολύ βαθύτερο από όσο γνωρίζαμε όσο τον είχαμε δίπλα μας.

Ο Ηλίας μάς χάρισε τις γνώσεις, τη νηφαλιότητα, το χαμόγελο που αναζητά την αλήθεια και αμφισβητεί τα δόγματα, τη σεμνή στράτευση, το αναντικατάστατο ήθος. Ανοιξε νέους δρόμους στη σκέψη μας αλλά και στην επιστήμη της εκλογικής κοινωνιολογίας.

Εδωσε νέο περιεχόμενο στα Αρχεία Κοινωνικής Ιστορίας ως πρόεδρός τους.

Εδεσε το σήμερα με το χτες και την Ιστορία με τον πιο παραστατικό τρόπο στις εκπομπές του στο «Κόκκινο».

Εξασφάλισε τέλος την πιο αναμφισβήτητη αμεροληψία και εγκυρότητα στην πρόσφατη εκλογική διαδικασία για την εκλογή προέδρου και Κεντρικής Επιτροπής στο κόμμα μας.

Στο τέλος μας εκμυστηρεύτηκες ότι σε κουράσαμε και ότι χρειάζεσαι επειγόντως διακοπές.

Στην τελευταία μας συνάντηση, αφού μας μίλησες για πρώτη φορά για το πώς έφερες για πρώτη φορά στη χώρα τις δημοσκοπικές έρευνες στις αρχές της δεκαετίας του 1980, κάποια στιγμή πριν ολοκληρωθεί η σύσκεψη, κοίταξες στο ρολόι σου και σηκώθηκες να φύγεις βιαστικά.

«Φεύγει το καράβι για την Τζια;», σε ρωτήσαμε.

«Οχι, μιλάει ο Κωνσταντίνος», μας απάντησες.

«Δεν σας χαιρετώ, θα τα ξαναπούμε σύντομα», μας είπες.

Ηταν μάλλον επιθυμία σου να μη μας χαιρετήσεις, αλλά να φύγεις βιαστικά.

Αξαφνα.

Θα μας λείψεις, σύντροφε Ηλία.

Μας λείπεις ήδη από την πρώτη στιγμή που έφτασε σε μας το μαντάτο του απροσδόκητου χαμού σου.

Και είμαι βέβαιος, ξέρω, ότι δεν θα σε θυμόμαστε απλώς.

Θα είσαι μαζί μας στις σκέψεις, τις αναζητήσεις αλλά και στις μάχες που έχουμε μπροστά μας.

Καλό σου ταξίδι.

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)