Tον Αύγουστο του 2021 εγκρίθηκε από το Ελληνικό Κοινοβούλιο η συμφωνία χρηματοδότησης για τις επιχορηγήσεις και τα δάνεια του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, «Ελλάδα 2.0» (ΕΣΑΑ). Τον ίδιο μήνα, ακολούθησε η εκταμίευση της προχρηματοδότησης που δικαιούνταν η χώρα, συνολικού ύψους 3,96 δισ. ευρώ. Με καθυστέρηση μηνών, τον Δεκέμβριο 2021, οι ελληνικές Αρχές υπέβαλαν το πρώτο αίτημα πληρωμής στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ως αποτέλεσμα, η εκταμίευση να πραγματοποιηθεί με πάνω από έξι μήνες καθυστέρηση από τον αρχικό προγραμματισμό.
Η καθυστέρηση στην εκταμίευση της πρώτης δόσης είναι ανησυχητική και θέτει την επιτυχία του προγράμματος σε κίνδυνο. Ιδίως εάν λάβει κανείς υπόψη ότι η εκπλήρωση των δεκαπέντε οροσήμων που συνδέονταν με την πρώτη δόση δεν παρουσίαζε μεγάλο δείκτη δυσκολίας, σε σύγκριση με τις απαιτήσεις των επόμενων αιτημάτων πληρωμής. Και αυτό, διότι τα εν λόγω ορόσημα δεν αφορούσαν σε «σκληρούς» δείκτες υλοποίησης.
Η πορεία υλοποίησης του «Ελλάδα 2.0» υπολείπεται σημαντικά σε σχέση με τον αρχικό προγραμματισμό. Αυτό προκύπτει από τα απολογιστικά στοιχεία πραγματοποίησης του σκέλους δαπανών του Κρατικού Προϋπολογισμού για το έτος 2021, αλλά και από τη μετατόπιση της πρώτης πληρωμής κατά σχεδόν 7 μήνες σε σχέση με τον αρχικό σχεδιασμό της.
Το γεγονός αυτό καθιστά επισφαλείς τις προβλέψεις του Προϋπολογισμού και για το έτος 2022, μιας και η εκτίμησή του για αύξηση του ΑΕΠ κατά 4,5% το 2022 στηρίζεται στην αναμενόμενη απορρόφηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και στην πρόβλεψη δαπανών από αυτό, ύψους 3,2 δισ. ευρώ.
Το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο, στη γνώμη του για το αναθεωρημένο μεσοπρόθεσμο 2022–2025, το οποίο κατέθεσε πρόσφατα η ελληνική κυβέρνηση στην Κομισιόν, εκφράζει παρόμοιες ανησυχίες επισημαίνοντας ότι η μεγάλη εξάρτηση της αναπτυξιακής πορείας της χώρας από το Ελλάδα 2.0 εκθέτει το πρόγραμμα σε κινδύνους εφαρμογής. Παράλληλα, τονίζει ότι ο προγραμματισμός των δημόσιων επενδύσεων διαφοροποιείται σημαντικά σε σχέση με το περσινό μεσοπρόθεσμο, κυρίως ως προς την αυξημένη επίδραση των δαπανών που χρηματοδοτούνται από το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Αυτό εκθέτει το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων σε κινδύνους εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Επίσης, το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο σημειώνει ότι το αναθεωρημένο μεσοπρόθεσμο εμφανίζει έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο που, αν και μειώνεται διαχρονικά, καταλήγει σε αρκετά υψηλότερο επίπεδο από το προηγούμενο μεσοπρόθεσμο, ενώ υπογραμμίζει ότι η επίδραση του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, αναμένεται να είναι αρνητική, κυρίως λόγω της αύξησης των εισαγωγών που μπορεί να συνοδεύει ένα αυξημένο επίπεδο επενδύσεων. Στη γνώμη του το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο καταλήγει στη σοβαρή πιθανότητα διατήρησης των δίδυμων ελλειμμάτων στην ελληνική οικονομία, τα οποία και θα θέσουν περιορισμούς στην χρηματοδότηση των δημόσιων οικονομικών της.
Αντίστοιχους προβληματισμούς εγείρει και ο ρυθμός απορρόφησης της συνολικής ευρωπαϊκής συνδρομής που αντιστοιχεί στη χώρα για το ΕΣΠΑ 2014-2020, ύψους περίπου 18,8 δισ. ευρώ. Η απορρόφηση των ευρωπαϊκών πόρων, μέχρι 31-12-2021, ανήλθε σε 69,8%. Ωστόσο, αν αφαιρεθούν οι δράσεις COVID, η απορρόφηση του ΕΣΠΑ μειώνεται σε ένα ποσοστό της τάξης του 43% – δύο χρόνια πριν από τη λήξη της επιλέξιμης περιόδου, στο τέλος του 2023! Υπενθυμίζεται, ότι η σημερινή κυβέρνηση «παρέλαβε» ουσιαστικά απορρόφηση ΕΣΠΑ 35,45% (5,7 δισ. ευρώ), στο τέλος του 2019.
Πέρα, όμως, από τις όποιες καθυστερήσεις στην απορρόφηση των ευρωπαϊκών πόρων, αλλά και τη συνειδητή επιλογή της κυβέρνησης Μητσοτάκη να τους κατανείμει σε λίγους και ισχυρούς, επιλογή που έχει επανειλημμένως αναδειχθεί και κατακριθεί από τον ΣΥΡΙΖΑ–ΠΣ, ανησυχίες εγείρει και το κλίμα αμφιβολίας και δυσπιστίας που παρατηρείται στην αγορά, λόγω της ανεπαρκούς ενημέρωσης για τις διαδικασίες ένταξης των επιχειρήσεων στις δράσεις του σχεδίου ανάκαμψης. Όπως και για τις αρμόδιες υπηρεσίες για την αξιολόγηση των αιτήσεων υπαγωγής. Οι εξωτερικοί σύμβουλοι που προσφέρουν σχετικές υπηρεσίες είναι λίγοι και συχνά ελλιπώς ενημερωμένοι, ενώ οι επιχειρήσεις, ειδικά οι μικρομεσαίες, αδυνατούν να επωμιστούν το κόστος τους. Η κυβέρνηση της ΝΔ δεν ακολούθησε, ούτε εδώ, το παράδειγμα άλλων χωρών, όπως η Δανία ή Κροατία, οι οποίες διαθέτουν μέρος των πόρων από το Ταμείο ανάκαμψης για τη δημιουργία δωρεάν προγραμμάτων κατάρτισης.
H δίκαιη, διαφανής και χωρίς καθυστερήσεις αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου ανάκαμψης δεν φαίνεται να αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα της ΝΔ. Και δυστυχώς το διακύβευμα είναι πολύ μεγάλο, μιας και από την επιτυχία του προγράμματος δεν εξαρτάται μόνο η ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας και η ορθοπόδοση της ελληνικής κοινωνίας. Αλλά και το μέλλον του ευρωπαϊκού πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης, μιας και πολλοί συνδέουν το ενδεχόμενο μονιμοποίησης ή και επέκτασης του Ταμείου ανάκαμψης με την επιτυχία του προγράμματος.
* Ο Δημήτρης Παπαδημούλης είναι Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, επικεφαλής της Ευρωομάδας του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, σκιώδης εισηγητής για το Ταμείο Ανάκαμψης και μέλος της 27μελούς Ομάδας Εργασίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τον έλεγχο εφαρμογής του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας
