Η πρόσφατη τόσο τραγική επίθεση στο Τέξας με θύματα 19 παιδιά και δύο δασκάλους δεν συνοδεύτηκε από την ηχώ των αυστηρών στη χώρα μας. Αλήθεια, πώς δεν ακούγονται οι καθ΄ ημάς οπλαρχηγοί της καταστολής να φωνάζουν για θανατική ποινή, για «ισόβια που να είναι ισόβια», για πόρτες φυλακής που όταν κλείνουν δεν πρέπει να ξανανοίγουν, για περισσότερους αστυνομικούς στις γειτονιές, για «μπαμ και κάτω» στον παραβατικό και άλλα άτεγκτα και αδυσώπητα;
Αφωνία οι οπλαρχηγοί! Το παράδειγμα των ΗΠΑ δείχνει τη ματαιότητα των συνηθισμένων τους αιτημάτων.
Γιατί, πώς να ζητήσουν επαναφορά της θανατικής ποινής ενώ αυτή εκεί όπου ήδη ισχύει δεν αποτρέπει, ή να ζητήσουν ισόβια που να είναι ισόβια όταν αυτά ήδη επιβάλλονται και τηρούνται χωρίς μείωση της εγκληματικότητας, ή αυστηρές ποινές όταν οι κρατούμενοι στις ΗΠΑ είναι ήδη εκατομμύρια και οι συνθήκες κράτησης σκληρότατες, οι δημόσιοι αστυνομικοί μετριούνται με τερατώδεις αριθμούς και οι ιδιωτικοί σωματοφύλακες επίσης; Πώς να πείσουν για ένταση της αστυνόμευσης, όταν στη χώρα - παράδειγμα της πολιτικής «Νόμος και Τάξη» χάρη της ασφάλειας οι άδειες οπλοφορίας μοιράζονται αφειδώς χωρίς έλεγχο κι ωστόσο η ανασφάλεια κυριαρχεί;
Πώς να παρουσιάσουν σαν τέρας ανθρωπόμορφο ένα 18χρονο δράστη «της διπλανής πόρτας»;
Ακούγονται αμερικάνικες γενεαλογίες της βίας. Στις ΗΠΑ η βία είναι όντως αυξημένη, το πρόβλημα όμως προφανώς δεν είναι… βιογονιδιακό. Όσο για την καπιταλιστική εκμετάλλευση, αποτελεί συνθήκη, αλλά παγκόσμια όχι μόνο αμερικανική.
Τι στραβώνει επιτέλους;
Μόνο πινελιές χωρούν σε ένα άρθρο, όπως η παρακάτω, ίσως επανέλθω όμως προσεχώς.
Η βία είναι πόνος, χαμός αλλά και εικόνα, σύμβολο. Ο άνθρωπος την ξεχνά ή αυτοσυγκρατείται όταν του είναι ξένη, μακρινό ταμπού, με εξαίρεση μόνο σε περίπτωση άμυνας ή ζυγισμένης δικαιοσύνης. Εξοικειώνεται όμως με αυτήν όταν τη συναντά παντού, στο σπίτι, στο πεζοδρόμιό του, στα μυθιστορήματα και στις ταινίες με τους σήριαλ κίλλερς, στο ντουλάπι του συσκευασμένη με το φυλαγμένο περίστροφο.
Ιδίως εξοικειώνεται όταν τη συναντά με θετικό πρόσημο, πχ σαν θανατική ποινή – μόνη λύση του ατομικού δράματος ή σαν ατομική διέξοδο του κοινωνικού δράματος. Η επίδρασή της τότε δεν είναι ορθολογική, είναι ψυχο-λογική. Θα ξεπηδήσει αχαλίνωτη η επιθετικότητα όταν ο πολίτης θα έχει τα σκοτάδια του, την ώρα του αδιεξόδου, της έντασης ή του κενού, σαν ανακλαστικό ή σαν πιεσμένη ταυτότητα που εκρήγνυται.
Θέση «ματ» για τους οπαδούς της αυστηρότητας, λοιπόν, αφού όλα τα συνθήματα περί καταστολής στην επικράτεια της αστερόεσσας είναι ήδη ικανοποιημένα, αλλά η εγκληματικότητα θεριεύει. Στην Ελλάδα ζητούσαν μέχρι τώρα την κατάργηση του «Νόμου Παρασκευόπουλου» για να εξαφανιστεί το έγκλημα, ενώ αυτός ήδη είχε παύσει να ισχύει από το 2017; Πιστεύουν ότι ίσως ότι παντού ανάλογα αβάσιμα συνθήματα μπορούν να αναπαράγονται άκαρπα.
Στη χώρα μας όμως ένας μιντιακός απορροφητήρας αντιρρήσεων αποσιωπούσε την πραγματικότητα και πρότεινε μαγικές λύσεις, ενώ έξω οι διαστάσεις της καταστολής συζητιούνται ανοιχτά. Η αμηχανία δεν κουκουλώνεται, είναι διάχυτη και η απορία νοήματος συνεχής. Γι΄ αυτό ίσως μια αμερικανική πρόταση που προέρχεται σήμερα από τους Δημοκρατικούς (έλεγχος βιογραφικού για τις άδειες οπλοφορίας) είναι –ανεπαρκής μεν αλλά – σε σωστή κατεύθυνση.
Το ερώτημα για την υπερβολική επένδυση στην καταστολή και για το φαινόμενο των μαζικών πυροβολισμών (mass shootings) θυμίζει αρχικά το παμπάλαιο «αν η κότα γέννησε το αυγό ή το αυγό την κότα». Στο συγκεκριμένο πλαίσιο όμως υπάρχει σαφής απάντηση: Οι θανατικές ποινές και οι αθρόες φυλακίσεις προϋπήρξαν, οι μαζικές δολοφονίες στα σχολεία εμφανίστηκαν μόλις στις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Η υπερβολική κατασταλτική βία μπορεί να ανήκει μόνο στα αίτια, οι πυροβολισμοί στα σχολεία ακολουθούν και στην ιστορία μπορούν να αποτελούν μόνο συνέπειες.
Ένας δήμιος εκτελώντας θεαματικά γεννά τον μιμητή, επόμενο αυτοσχέδιο τιμωρό των μαζών. Έτσι αναπαράγεται η κοινωνική δυστυχία. Οπουδήποτε.
*Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ, πρώην υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.
