Σύμφωνα με τους φορείς, στους οποίους συμπεριλαμβάνεται η ΓΣΕΕ, οι Γιατροί του Κόσμου, η Greenpeace, το WWF και η ΕΛΛΕΤ, το νομοσχέδιο χαρακτηρίζεται από διπλό κενό: οι στόχοι που θέτει υπολείπονται σημαντικά από τον παγκόσμιο στόχο περιορισμού της κλιματικής αλλαγής στον 1,5°C, ώστε να αποτραπεί κλιματική κατάρρευση (κενό φιλοδοξίας), ενώ λείπουν τα απαραίτητα μέτρα και πολιτικές που θα εγγυηθούν την εμπροσθοβαρή και ταχεία απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα (κενό εφαρμογής).

Κι αυτό την ώρα που οι μελέτες και τα δεδομένα, τα οποία παρουσίασε ο πρόεδρος του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, Μανώλης Πλειώνης, η μεσοσταθμική αύξηση της θερμοκρασίας τα τελευταία 40 χρόνια στην Ελλάδα είναι 3 φορές μεγαλύτερη απ΄ ότι είναι στον υπόλοιπο πλανήτη. Συγκεκριμένα, ενώ στον υπόλοιπο πλανήτη η αύξηση μεσοσταθμικά είναι μισός βαθμός, στην Ελλάδα είναι 1,5 βαθμός. «Αυτό σημαίνει ότι θα υποστούμε τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης με πολύ μεγαλύτερη σφοδρότητα απ΄ό,τι άλλες περιοχές του πλανήτη γι΄αυτό και θα πρέπει να πάρουμε τα μέτρα μας ανεξάρτητα από το αν είμαστε εμείς που παράγουμε τα θερμοκηπικά αέρια που επιδρούν στο πλανητικό κλίμα» είπε χαρακτηριστικά ο κ. Πλειώνης.

Η κριτική στον κλιματικό νόμο

Η απουσία μέριμνας για την ενεργειακή φτώχεια, ρυθμίσεων για την προστασία των δικαιωμάτων ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, όπως τα άτομα με αναπηρία, αλλά και οι υπερφιλόδοξοι στόχοι για την ηλεκτροκίνηση, οι οποίοι όμως αφήνουν σε μεγάλο βαθμό εκτός κάδρου τον στόλο οχημάτων του Δημοσίου και τις προμήθειές του ήταν ορισμένα από τα βασικά ζητήματα που στηλιτεύτηκαν από τους εξωκοινοβουλευτικούς φορείς.

Οπως επισημάνθηκε κατά τη διάρκεια της συζήτησης στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής από το κλιματικό νομοσχέδιο απουσιάζει παντελώς οποιαδήποτε αναφορά στην αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας παρά το γεγονός ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο κ. Πλειώνης, η ενεργειακή αυτονομία της Ελλάδας μειώθηκε σημαντικά τα τελευταία 5 – 6 χρόνια με αποτέλεσμα στη χώρα να παράγεται μόλις το 18,2% της καταναλισκόμενης ενέργειας από το 35% που παραγόταν περίπου προ 5ετίας.

Βάσει των στοιχείων που ανέφερε ο Λεωνίδας Βατικιώτης, επιστημονικό στέλεχος μικρών επιχειρήσεων της ΓΣΕΒΕΕ, αδυναμία διατήρησης του σπιτιού τους επαρκώς ζεστού το 2020 αντιμετώπιζε το 17% νοικοκυριών στην Ελλάδα όταν ο αντίστοιχος Μέσος όρος στις χώρες της Ευρωπαικής Ενωσης ήταν 7%. Παράλληλα στον δείκτη αδυναμίας πληρωμής των λογαριασμών ηλεκτρικού ρευματος η χώρα μας εμφανίζει πανευρωπαικό ρεκόρ με ποσοστό 37% των νοικοκυριών όταν ο ευρωπαικός μέσος όρος είναι 9% και χώρες όπως η Τουρκία και η Αλβανία εμφανίζουν πολύ καλύτερες επιδοσεις με ποσοστά αδυναμίας πληρωμής 30% και 26% αντιστοιχα.

Αντιδράσεις για την επιλεκτική ηλεκτροκίνηση

Την ηχηρή απουσία της ηλεκτροκίνησης από το στόλο οχημάτων του Δημοσίου είτε σε επίπεδο αστικών συγκοινωνιών, είτε σε επίπεδο δημοτικών οχημάτων ή οχημάτων έργου κατέκριναν πολλοί εκ των φορέων.

«Ο στόχος της ηλεκτροκίνησης πρέπει να αφορά και τα οχηματα του κράτους: τα φορτηγά, τα λεωφορεία, τα απορριμματοφόρα και τα γερανοφόρα, τα οποία δεν πρέπει στο εξής να αγοράζονται εάν δεν είναι ηλεκτροκίνητα» επεσήμανε ο πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Ηλεκτροκίνητων Οχημάτων, Βαγγέλης Μπεκιάρης.

Ως ταφόπλακα του κλάδου αντιμετωπίζουν το μέτρο που θέλει όλα τα νέα ταξί σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη να είναι ηλεκτροκίνητα από το 2026 οι αυτοκινητιστές.

«Δεν ξερω με ποιες μελέτες ή για την εξυπηρέτηση ποιων συμφερόντων αυτοκινητοβιομηχανιών ελήφθη αυτή η απόφαση. Δεν είναι ότι δεν θέλουμε την ηλεκτροκίνηση, αλλά το ηλεκτρικό δεν μπορεί να γίνει επαγγελματικό με την τεχνολογία που παρέχεται σήμερα» είπε ο πρόεδρος του συνδικάτου Αυτοκινητιστών Ταξί Αττικής (ΣΑΤΑ), Θύμιος Λυμπερόπουλος.

Ο ίδιος πρότεινε η εν λόγω μεταρρύθμιση να μετατεθεί χρονικά για μετά το 2030 σημειώνοντας πως η φόρτιση στερεί μία βάρδια από τον επαγγελματία και αυτή τη στιγμή στο λεκανοπέδιο κυκλοφορούν μόλις 4 ηλεκτρικά ταξί κυρίως εξαιτάς της χαμηλής ταχύτητας φόρτισης και της υψηλής τιμής αγοράς.

Τα προβλήματα αναγνώρισε και ο κ. Μπεκιάρης, ο οποίος πρότεινε ειδικά κίνητρα για τον κλάδο των ταξί και συγκεκριμένα την προτεραιότητα με ποσόστωση θέσεων σε επιλεγμένες καλές πιάτσες αλλά και αεροδρόμια και σταθμούς λεωφορείων, κλπ. Καθώς επίσης και την επιδότηση της αντικατάστασης της μπαταρίας των ταξί κάθε 150.000 χιλιόμετρα ή περίπου μία 3ετία.

Αναφερόμενος στις τιμές απόκτησης ηλεκτρικών οχημάτων, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Εισαγωγέων Αντιπροσώπων Αυτοκινήτων, Γιώργος Βασιλάκης, πάντως, εκτίμησε ότι έως το 2025 θα είναι αντίστοιχες με αυτές των συμβατικών οχημάτων.

Η κριτική κοινωνικών και περιβαλλοντικών φορέων

Χαμηλή φιλοδοξία καταλογίζουν στην προσπάθεια του κλιματικού νόμου με κοινή ανακοίνωσή τους έντεκα φορείς (ΓΣΕΕ, Γιατροί του Κόσμου, Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και του Πολίτη, Καλλιστώ, Νόμος και Φύση, Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, Greenpeace, MEDASSET, WWF Ελλάς).

«Ενώ θέτει πλαίσιο εθνικής κλιματικής πολιτικής, η φιλοδοξία του είναι χαμηλή και τελικά αποτυγχάνει να εισαγάγει κρίσιμης σημασίας μεταρρυθμίσεις στο σύνολο της οικονομίας και να ενισχύσει την κοινωνική συμμετοχή και δίκαιη μετάβαση, ώστε η Ελλάδα να κερδίσει το στοίχημα της κλιματικής ουδετερότητας και να ευθυγραμμιστεί με τον παγκόσμιο στόχο του 1,5°C» αναφέρουν χαρακτηριστικά.

Στα θετικά στοιχεία του νομοσχεδίου συγκαταλέγουν τις ρυθμίσεις για ενδυνάμωση της διάστασης της κλιματικής αλλαγής στη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης, ενώ θετικές, αν και θα μπορούσαν να επισπευσθούν, είναι – όπως λένε - οι απαγορεύσεις εγκατάστασης καυστήρων πετρελαίου από το 2025 και καύσης μαζούτ για ηλεκτροπαραγωγή στα μη διασυνδεδεμένα νησιά από το 2030. Αντίστοιχα, θετικές μπορούν να θεωρηθούν οι προτάσεις για υπολογισμό του ανθρακικού αποτυπώματος και σχεδίων μείωσης των εκπομπών «που όμως χρήζουν μεγαλύτερης σαφήνειας και εξειδίκευσης».

Στον αντίποδα οι έντεκα φορείς χαρακτηρίζουν μεγάλη χαμένη ευκαιρία το έλλειμμα ρυθμίσεων και προνοιών για:

• Φύση: Η ανάγκη για προστασία της φύσης δεν αναδεικνύεται σε προτεραιότητα αλλά φαίνεται να περιορίζεται σε ασαφείς κατευθύνσεις ή ως εργαλείο στις διατάξεις της προσαρμογής.
• Κλιματική δημοκρατία: Η διαβούλευση και η συμμετοχή δεν έχουν ενταχθεί οργανικά στον κλιματικό νόμο.
• Επιστημονική ανεξαρτησία: Είναι εξαιρετικά αδύναμος ο ρόλος της επιστημονικής κοινότητας στο σύστημα κλιματικής διακυβέρνησης. Θα πρέπει το νομοσχέδιο να προβλέπει ανεξάρτητο από την εκάστοτε πολιτική ηγεσία του υπουργείου όργανο επιστημονικής παρακολούθησης της πορείας της χώρας προς την κλιματική ουδετερότητα με ισχυρές και ουσιαστικές αρμοδιότητες.
• Δίκαιη μετάβαση: Το νομοσχέδιο δεν περιέχει τίποτα το ουσιαστικό για την δίκαιη μετάβαση των τομέων και των περιοχών που αναπόφευκτα θα θιγούν από τις στρατηγικές μετριασμού και προσαρμογής στην κλιματική κρίση.
• Ενεργειακή δημοκρατία: Καμία στοχοθεσία για την ενίσχυση της ενεργειακής δημοκρατίας και του ρόλου των πολιτών στην παραγωγή καθαρής ενέργειας για αυτοκατανάλωση. Ο στόχος που προβλέπει το σχέδιο REPowerEU για τη δημιουργία τουλάχιστον μιας ενεργειακής κοινότητας με βάση τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε κάθε δήμο με πληθυσμό άνω των 10.000 κατοίκων έως το 2025 θα πρέπει να ενσωματωθεί στο σχέδιο νόμου το οποίο οφείλει να είναι αρκετά πιο φιλόδοξο αναφορικά με τη συμμετοχή των πολιτών στην καθαρή αυτοπαραγωγή ενέργειας.
• Ηλιακή πολιτική: Η κυβέρνηση οφείλει να προχωρήσει άμεσα στην επέκταση του μέτρου για την υποχρεωτική εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σε νέα δημόσια και εμπορικά κτίρια (με κάλυψη άνω των 250 τ.μ.) ως το 2026, σε υπάρχοντα δημόσια και εμπορικά κτίρια (με κάλυψη άνω των 250 τ.μ.) ως το 2027, σε όλα τα νέα κτίρια κατοικιών ως το 2029.
• ΑΠΕ: Παντελής είναι η απουσία νομικά δεσμευτικών στόχων που θα μετασχηματίζουν το ενεργειακό σύστημα ηλεκτροπαραγωγής σε 100% ΑΠΕ έως το 2035 με όρους περιβαλλοντικής βιωσιμότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης.
• Εξοικονόμηση: Το σχέδιο νόμου περιορίζεται σε σχέδια μείωσης εκπομπών για τους δήμους, κτίρια και εγκαταστάσεις χωρίς όμως να είναι φιλόδοξο ποσοτικά αλλά ούτε σε σχέση με τα κίνητρα στα οποία στοχεύει για τους πολίτες και τους οικονομικούς τομείς προκειμένου η εξοικονόμηση ενέργειας να επιταχυνθεί.
• Κλιματική εκπαίδευση: Δεν γίνεται αναφορά στην αναγκαιότητα κλιματικής και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, τόσο νέων όσο και ενηλίκων.
• Αγροδιατροφικός τομέας: Ένας τομέας με σημαντική και διαρκώς αυξανόμενη συμβολή στην κλιματική κρίση, όπως ο αγροδιατροφικός, απουσιάζει εντελώς από τη στόχευση του κλιματικού νόμου.