Από την εποχή ιδίως που η προπαγάνδα για τον «Νόμο Παρασκευόπουλου» ήταν στο φόρτε της της, έχω μάθει να αναγνωρίζω τον αυταρχικό λόγο, να τον αντέχω, και όσο μου επιτρέπουν οι δυνάμεις μου να απαντώ. Αυτό που δεν περίμενα είναι ότι ένα εμπαθές μπούλινγκ για μια άποψή μου θα μπορούσε να προέλθει από τον πανεπιστημιακό χώρο. Αναφέρομαι στο άρθρο της κ. Πετράκη (Οι γυναίκες σκοτώνονται ως άνθρωποι ή ως υπεξούσια θηλυκά;) που δημοσιεύθηκε εδώ στο Left. Εξηγώ την έκπληξή μου.
Τις ίδιες απόψεις που ανέφερα στο πρόσφατο άρθρο μου τις υποστηρίζω από την εποχή που δημοσιεύθηκε η διδακτορική διατριβή μου κατά το 1978. Αναφέρω τις κυριότερες:
• Η αξία που δικαιολογεί την τιμωρία των σεξουαλικών πράξεων είναι η σεξουαλική ελευθερία (ανάλογη άποψη είχαν διατυπώσει προηγουμένως σε γενικότερα έργα τους οι αείμνηστοι δάσκαλοι Γ. Α. Μαγκάκης και Γ. Μανωλεδάκης). Η ως τότε υιοθέτηση από το νομοθέτη ως αξίας (στον Ποινικό Κώδικα) μιας αόριστης έννοιας όπως τα ήθη, οδηγούσε σε επιβολή πατριαρχικών στερεοτύπων μέσω της μεροληπτικής εφαρμογής.
• Οι σχέσεις ανδρών- γυναικών έχουν ταξικά χαρακτηριστικά: Μήτρα τους είναι η νομαδική εισβολή- επικράτηση, όπου οι εισβολείς ήταν κυρίως άντρες και οι ηττώμενοι που απέμεναν ζωντανοί/ές κυρίως γυναίκες.
• Η δημοκρατία εξάλλου έχει δύο βασικούς αντιπάλους, την πατριαρχία και τον καπιταλισμό.
Ευτυχήσαμε οι έχοντες ηλικία να ζήσουμε τη μεταρρύθμιση της ποινικής νομοθεσίας το 1983 (σήμερα θα λέγαμε Νόμος Μαγκάκη) με τη νομοθετική καθιέρωση της εξισωτικής αξίας της σεξουαλικής ελευθερίας αντί των ηθών. Χαίρομαι που σήμερα το κίνημα MeToo έχει συμβάλει στην αποτελεσματικότερη προστασία της.
Ανησυχώ όμως με τον τιμωρητισμό γενικά και με όλες του τις εκφάνσεις, ως αυταρχική υπέρβαση των φιλελεύθερων αξιών.
Έκτοτε τις ίδιες θέσεις υποστηρίζω και συζητώ προφορικά με φοιτητές (κυριολεκτικά δεκάδες χιλιάδες), συναδέλφους και άλλους πολίτες, καθώς και γραπτά με άρθρα και βιβλία. Άλλωστε ο φιλελευθερισμός και η ισότητα εναρμονίζονται με τις πολιτικές ιδέες που προσπαθώ να ακολουθώ, με τη δημοκρατία και την Αριστερά. Ανάλογα υποστήριξα και τώρα στο βαλλόμενο άρθρο μου σημειώνοντας επί λέξει : «Αποτελεί (η αντίδραση στις γυναικοκτονίες) και μια δικαίωση του φεμινισμού, που από χρόνια αγωνίζεται και προωθεί τις διεκδικήσεις για χειραφέτηση και ισότητα των γυναικών». Επίσης, ότι «Ασφαλώς ο όρος (γυναικοκτονία) έχει θέση και στην καθημερινή γλώσσα και στην Εγκληματολογία, η χρήση του μάλιστα εκεί μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στην προληπτική πολιτική». Διέκρινα ρητά τον τιμωρητικό φεμινισμό, τη γνώμη δηλαδή ότι βασικό εργαλείο για την αλλαγή των έμφυλων διακρίσεων είναι το ποινικό δίκαιο.
Πολλές οι συμφωνίες και οι διαφωνίες, αλλά πρώτη φορά η καταφρόνηση, η άρνηση να ονοματιστεί ο (ακατονόμαστος!) που βάλλεται για τις απόψεις του, οι ειρωνείες, ο χαρακτηρισμός επιχειρημάτων του άλλου ως ανοησιών. Γράφω δυο λόγια παρακάτω όχι για να απαντήσω στον φανατισμό με τα βουλωμένα αυτιά, αλλά για όσους καλόπιστα (όπως εδώ η σ. Φ. Σιάνου) οδηγούνται σε αθέλητες θέσεις.
Η ελληνική ποινική νομοθεσία τιμωρεί κάθε ανθρωποκτονία με ισόβια. Ο χωριστός κανόνας για τη γυναικοκτονία θα μπορούσε να δικαιολογηθεί μόνο αν χρειαζόταν διαφοροποίηση της ποινής αυτής. Πολλές/οί εκπρόσωποι του τιμωρητισμού πραγματικά ζητούν επιβάρυνση. Αντικειμενικά αλλά αναπόφευκτα όμως το αίτημα αυτό συνεπιφέρει κι άλλες συνέπειες:
• Σε ένα φιλελεύθερο κράτος δικαίου η δικαιοσύνη προϋποθέτει ότι η ποινή μπορεί να είναι ουσιαστικά βαρύτερη, μόνο όταν και το έγκλημα είναι ουσιαστικά βαρύτερο. Δηλαδή, μόνο αν η αξία της ζωής της γυναίκας νοηθεί ως μεγαλύτερη από αυτή της ζωής των λοιπών ανθρώπων, μπορούμε να απειλούμε με βαρύτερη ποινή τη γυναικοκτονία. Φθάνουμε έτσι σε δίλημμα: είτε σε παραγνώριση της αναλογικότητας, είτε σε διακρίσεις αξίας ανθρώπινης ζωής. Προσπάθησα να το εξηγήσω με διάφορα παραδείγματα.
• Πολλά από τα επιχειρήματα του τιμωρητισμού επίσης παραγνωρίζουν και μια άλλη φιλελεύθερη κατάκτηση: ότι τα κίνητρα, οι προθέσεις και οι σκέψεις («τον/την σκότωσε ακριβώς επειδή είναι γυναίκα, ή μαύρος, ή ομοφυλόφιλος κλπ) είναι ελεύθερα, και απαξιολογούνται μόνο αν συνδεθούν με πράξεις ή επιβαρύνσεις τους.
• Στη συνείδηση του κόσμου βαρύτερη ποινή από τα ισόβια είναι η θανατική. Σε αυτήν παραπέμπει, συνειδητά ή ασυνείδητα αλλά πάντως αντικειμενικά, η πρόταση επιβάρυνσης της ισχύουσας ποινής.
Φυσικά, άλλα εγκλήματα πλην ανθρωποκτονίας προσβάλλουν αξίες όχι απόλυτες αλλά διαβαθμίσιμες (πχ τα εγκλήματα κατά του σώματος ή της ελευθερίας).
Εκεί η αντίστοιχη διαβάθμιση της ποινής είναι αναγκαία. Όπως επίσης χρήσιμες για συζήτηση είναι και οι προτάσεις για κατάργηση ασαφών ελαφρυντικών περιστάσεων (πχ. βρασμός ψυχικής ορμής) που μπορούν να υποθάλψουν ρατσισμούς και διακρίσεις.
Η προσπάθειά μου να αποκρούσω το μπούλινγκ με οδήγησε στο να αφήσω αναπάντητες κάποιες σκέψεις της Κ. Φ. Σιάννου. Με πολλές από αυτές συμφωνώ, άλλες πιστεύω ότι οφείλονται σε παρεξηγήσεις που μπορούν να αρθούν με τη συζήτηση. Εννοείται ότι στους αφορισμούς της κ. Πετράκη δεν πρόκειται να επανέλθω.
