Ανύπαρκτες πολιτικές ένταξης ή πολιτικές που κινήθηκαν προς τη σωστή κατεύθυνση αλλά διεκόπησαν βίαια για λόγους μικροπολιτικής, είχαν ως αποτέλεσμα η ζωή των ανθρώπων αυτών να είναι ένας ατέρμονος φαύλος κύκλος φτώχειας, εξαθλίωσης, έλλειψης βασικών αγαθών και ανεργίας για την πλειοψηφία. Ορισμένοι εξωθήθηκαν στην παραβατικότητα που αποτέλεσε, διαχρονικά, μια «λύση» για όσους η κοινωνία κλείνει την πόρτα.
Η δεκαετής δημοσιονομική κρίση και η υγειονομική κρίση εσχάτως, υποβάθμισε ακόμα πιο πολύ τη ζωή τους. Μια ζωή μέσα σε παραπήγματα αντί για σπίτια, χωρίς δίκτυα κοινής ωφέλειας, με τα παιδιά τους να παίζουν ανάμεσα σε τρωκτικά και σκουπίδια, βυθίστηκε ακόμη πιο βαθιά στην εξαθλίωση. Η κατάσταση είναι πλέον εκτός ελέγχου και αποτελεί την απόλυτη ντροπή για ένα κράτος δικαίου, ένα κράτος μέλος της ΕΕ.
Τα «όπλο» της ένταξης ελάχιστα αξιοποιήθηκε, μέχρι σήμερα. Η συγκρότηση μιας συνεκτικής αλυσίδας παροχής αυτονόητων αγαθών διεκόπη με την εκλογές του 2019 καθώς η διάλυση της Ειδικής Γραμματείας Ρομά, που είχε συσταθεί από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ στο πλαίσιο του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, έφερε πολλά βήματα πίσω την υπόθεση των Ρομά.
Η Ειδική Γραμματεία με όραμα την άρση του κοινωνικού αποκλεισμού, την εξασφάλιση της αξιοπρεπούς διαβίωσης και την προάσπιση των θεμελιωδών και ανθρώπινων δικαιωμάτων προχώρησε σε προτάσεις, νομοθετήματα, εξειδίκευση και προγραμματισμό δράσεων και παρεμβάσεων σε όλους τους επιχειρησιακούς άξονες, σύμφωνα με την Εθνική Στρατηγική για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά.
Βασιζόμενη σε τέσσερεις πυλώνες - στόχους δημιούργησε ένα ρεαλιστικό σχέδιο για τη στέγη, την εργασία, την υγεία και την παιδεία. Χαρτογραφήθηκαν για πρώτη φορά οι οικισμοί των Ρομά σε όλη τη χώρα και με βάση τις συνθήκες διαβίωσης ταξινομήθηκαν σε τρείς κατηγορίες, με αρκετούς από αυτούς να χαρακτηρίζονται «κόκκινοι», δηλαδή παντελώς ακατάλληλοι για διαβίωση.
Στη συνέχεια δημιουργήθηκαν σχέδια για τη μετεγκατάσταση των πρώτων 16 οικισμών της ντροπής, καθώς και παρεμβάσεις σε 12 δήμους για την βελτίωση υποδομών (δίκτυα οδοποιίας, ύδρευσης, αποχέτευσης κλπ) με συναίνεση των δήμων. Είναι σημαντικό να σταθούμε στη συναίνεση των δήμων, γιατί παρά το γεγονός ότι η Ειδική Γραμματεία ανέπτυξε ένα ευρύ πλαίσιο παρεμβάσεων, προέβη στις κατάλληλες νομοθετικές ρυθμίσεις και εξασφάλισε τους αναγκαίους πόρους από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και από τα Ευρωπαϊκά κονδύλια οι δήμοι, πλην ελαχίστων περιπτώσεων, δεν άδραξαν την ευκαιρία να μπουν στη διαδικασία επίλυσης ενός μακροχρόνιου κοινωνικού και υγειονομικού προβλήματος. Επίσης, οι ίδιες οι κοινότητες Ρομά αποζητούσαν -και δικαίως- διαβούλευση με τους κυβερνώντες προκειμένου να σχεδιάσουν από κοινού τις παρεμβάσεις που τους αφορούσαν. Αυτά τα πολυσύνθετα ζητήματα, είχαν επιλυθεί και το μείζον πρόβλημα της αξιοπρεπούς στέγασης, είχε πάρει κατεύθυνση επίλυσης. Η δρομολογημένη μετεγκατάσταση των πρώτων 16 καταυλισμών και της υλοποίησης των βασικών υποδομών σε 12 οικισμούς αποτελούσε έναν πραγματικό άθλο.
Αλλά και η παροχή σχολικών γευμάτων σε παιδιά του δημοτικού γινόταν με προτεραιότητα σε δήμους που είχαν πληθυσμό Ρομά, προκειμένου να δοθεί ακόμη ένα κίνητρο ώστε να παρακολουθούν το σχολείο.
Σχεδιάστηκαν τα Πολύκεντρα σε οικισμούς Ρομά σε όλες τις Περιφέρειες, με σκοπό τη βελτίωση της καθημερινότητας, ιδίως των παιδιών, σε θέματα καθαριότητας, προσωπικής υγιεινής, σχολικής υποβοήθησης και συμβουλευτικής και προτάθηκε η ανάπτυξη προγραμμάτων για βιωματικά εργαστήρια και κοινές κατασκηνώσεις. Και πάλι ο στόχος ήταν η διευκόλυνση της ενσωμάτωσης παιδιών από καταυλισμούς, στην κοινότητα.
Παράλληλα, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ είχε απλώσει ένα ευρύτερο προστατευτικό δίχτυ προς όλους τους Ρομά προκειμένου να στηριχθούν οι οικογένειες και να υπάρξουν εχέγγυα αξιοπρεπούς διαβίωσης. Δόθηκε η δυνατότητα δωρεάν ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης σε όλους τους ανασφάλιστους Ρομά αλλά και μη Ρομά, θεσμοθετήθηκε το ΤΕΒΑ και η κάρτα αλληλεγγύης για δωρεάν τρόφιμα από όλα τα καταστήματα, και διανεμήθηκε το Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης που έδωσε στους Ρομά ένα πάγιο εισόδημα για τις βασικές τους δαπάνες και συνδέθηκε με την αγορά εργασίας. Οι Έλληνες Ρομά έπαιρναν, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, το Επίδομα Παιδιού, το Επίδομα Ενοικίου και το ΚΕΑ.
Ωστόσο, τα ευεργετικά μέτρα που είχαν ως στόχο την εξάλειψη της εξαθλίωσης με τη δέσμευση των απαιτούμενων πόρων πάγωσαν μετά την αλλαγή της κυβέρνησης. Για παράδειγμα, τον Φεβρουάριο του 2020, η Ν.Δ. έκοψε και τα τρία επιδόματα σε όποια οικογένεια έστω το ένα παιδί της έμενε από απουσίες στην ίδια τάξη. Επίσης, καθυστερεί υπέρμετρα η εκταμίευση ευρωπαϊκού κονδυλίου 276 εκατ. ευρώ που προοριζόταν για τόνωση της μικρής επιχειρηματικότητας και νέες θέσεις εργασίας, τα Πολύκεντρα δεν προχώρησαν, οι μετεγκαταστάσεις δεν πραγματοποιήθηκαν.
Την ίδια στιγμή, εμείς στον δήμο Σαρωνικού έχουμε αρκετούς Ρομά που εργάζονται μέσω προγραμμάτων του ΟΑΕΔ, είναι αποδοτικότατοι στη δουλειά τους κι έχουν ενταχθεί απόλυτα στην κοινότητα.
Εικονοποιημένη κτηνωδία
Όταν στη δημόσια σφαίρα ανακύπτουν περιστατικά με θύματα Ρομά, δεν είναι λίγες οι φορές που η κοινή γνώμη θεωρεί ότι το θύμα «κάτι έκανε» για να φτάσει να γίνει θύμα. Όπως συνέβη όταν ο 18χρονος Νίκος Σαμπάνης έχασε τη ζωή του από πυρά αστυνομικών, με τις ιαχές μερίδας της κοινής γνώμης να ρίχνουν το φταίξιμο στον 18χρονο. Το μαρτύριο ενός αθώου 8χρονου κοριτσιού που συνεθλίβη από την γκαραζόπορτα του εργοστασίου ήρθε να μας ταρακουνήσει για τα καλά. Η κοινή γνώμη, σύσσωμη, έμεινε άναυδη από την κτηνωδία που είδε μπροστά της, εικονοποιημένη. Είμαι σίγουρος ωστόσο, ότι κάποιοι βρέθηκαν να αναρωτηθούν τι δουλειά είχε η μικρή στο εργοστάσιο και ίσως αρκετοί να πρόσθεσαν «τι περιμένεις από ένα γυφτάκι που βολοδέρνει. Έτσι τα έχουν οι γύφτοι. Παρατημένα». Ίσως εδώ θα πρέπει όλοι αυτοί να αναρωτηθούν: «Μήπως εμείς ως κοινωνία και ως κράτος έχουμε, προ πολλού, εγκαταλείψει τους Ρομά στο έλεός τους»;
* O Πέτρος Φιλίππου είναι Δήμαρχος Σαρωνικού
