Η εκτίναξη του πληθωρισμού τους τελευταίους μήνες προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία και αμηχανία στην κυβέρνηση, η οποία σπεύδει να καθησυχάσει πως, εκτός από διεθνές, πρόκειται για προσωρινό φαινόμενο, που οφείλεται σε συγκυριακούς παράγοντες (ισχυρή ανάκαμψη ζήτησης, με δυσκολία ανταπόκρισης της προσφοράς λόγω προηγούμενων λοκντάουν) και θα έχει εκτονωθεί ως την άνοιξη του 2022. Εξού και η αντιμετώπισή του με προσωρινά, στοχευμένα μέτρα ανακούφισης νοικοκυριών κι επιχειρήσεων.

Λάθος διάγνωση, λάθος μέτρα. Η κυβερνητική αυτή αντίδραση είναι σπασμωδική και μαρτυρά φόβο μήπως γιγαντωθούν οι πληθωριστικές προσδοκίες, το φαινόμενο γίνει αυτοτροφοδοτούμενο και οι δυνάμεις της αγοράς, στις οποίες εναποθέτουν τη λύση (με αυτορρύθμιση), καταστούν ανεξέλεγκτες. Όμως, με τους μισθούς καθηλωμένους, κίνδυνος δημιουργίας σπιράλ αυξήσεων τιμών λόγω πληθωριστικών προσδοκιών δεν υπάρχει. Αντίθετα, μόνος σοβαρός κίνδυνος είναι η κάμψη των πραγματικών εισοδημάτων και της κατανάλωσης, με αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομική ανάκαμψη. Γι’ αυτό, εξάλλου, διεθνείς οργανισμοί, αλλά και η κυβέρνηση, έχουν αρχίσει και αναθεωρούν δειλά προς τα κάτω τους υψηλούς ρυθμούς επέκτασης του ΑΕΠ που αναμένουν.

Χαρακτηριστικές είναι οι δηλώσεις της προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), Κριστίν Λαγκάρντ, σύμφωνα με την οποία οι συνεχιζόμενες στενότητες στην εφοδιαστική αλυσίδα και η εκτίναξη του ενεργειακού κόστους επιβραδύνουν την ανάπτυξη στην Ευρωζώνη και θα διατηρήσουν τον πληθωρισμό σε υψηλά επίπεδα για μεγαλύτερο διάστημα απ’ ό,τι αναμενόταν. Και ναι μεν η ΕΚΤ δεν θα αυξήσει τα επιτόκια, προκειμένου να μην ανακοπεί πρόωρα η ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας, όμως τα μηδενικά επιτόκια θα συνεχίσουν να τροφοδοτούν τον νομισματικό πληθωρισμό των τελευταίων ετών, που σήμερα τείνει να γίνει στασιμοπληθωρισμός.

 Οι τιμές της ενέργειας αυξάνουν τόσο για συγκυριακούς, όσο και για δομικούς λόγους.

1. Παράγεται λιγότερο πετρέλαιο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα πηγάδια που έκλεισαν όταν το πετρέλαιο ήταν 15 δολάρια το βαρέλι, δεν έχουν ανοίξει ξανά λόγω κόστους ή έλλειψης εργατικού δυναμικού. Σε άλλες περιπτώσεις, ο ΟΠΕΚ δεν αυξάνει πολύ την παραγωγή για να διατηρήσει τις υψηλές τιμές.
2. Οι τιμές του φυσικού αερίου (ΦΑ) αυξάνονται για στρατηγικούς και γεωπολιτικούς λόγους, πέρα από τις ακραίες καιρικές συνθήκες ή τη μείωση των αποθεμάτων. Η πράσινη μετάβαση, η απανθρακοποίηση και η στροφή στις ΑΠΕ (με την περιορισμένη, όμως, δυνατότητα αποθήκευσης) ευνοεί μεταβατικά τη χρήση και ζήτηση του ΦΑ, του οποίου οι τιμές αυξήθηκαν διεθνώς 95% από την αρχή του έτους. Στην πιο εξαρτημένη ενεργειακά Ευρώπη οι τιμές του αυξήθηκαν πάνω από 450% αντίστοιχα, εξαιτίας της αναστολής της πιστοποίησης του αγωγού Nord 2 Stream από τη γερμανική ρυθμιστική αρχή και θα βρίσκεται σε αναμονή για πολλούς μήνες. Εν τω μεταξύ, η Gazprom έκλεισε μηδενικές επιπλέον ροές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω Ουκρανίας για τον Δεκέμβριο.
3. Η πανδημία με τις μεταλλάξεις της συνεχίζει να εξαπλώνεται παρά τους μαζικούς εμβολιασμούς, επαναφέροντας τοπικά λοκντάουν και επιβαρύνοντας τις τροφοδοτικές αλυσίδες.

Είναι, λοιπόν, προφανές πως ο πληθωρισμός θα διατηρηθεί επί μακρόν, εκτός κι αν η παγκόσμια οικονομία υποκύψει σε μία νέα ύφεση. Το ότι έχει εξωγενή προέλευση, δεν σημαίνει εντούτοις πως η ελληνική κυβέρνηση το αντιμετωπίζει σωστά.

Πρώτον, γιατί δεν διακρίνει και δεν λογαριάζει την καταστροφική και ανισόμερη δυναμική του. Εφησυχάζει πως εδώ ο πληθωρισμός παραμένει χαμηλότερος απ’ αυτόν στην ΕΕ και δεν βλέπει πως η διαφορά σταθερά μειώνεται και πως σε επίπεδο τιμών παραγωγού ο πληθωρισμός στην Ελλάδα ήταν τον Σεπτέμβριο 4 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερος του αντίστοιχου στην Ευρωζώνη.

Δεύτερον, γιατί δεν φρόντισε να μειώσει την ενεργειακή εξάρτηση της χώρας από εισαγωγές, που φθάνει το 70% περίπου, όταν στην Ευρωζώνη δεν ξεπερνά το 56%.

Τρίτον, γιατί ιδιωτικοποίησε τη ΔΕΗ σε μία περίοδο που το κράτος όφειλε να παρεμβαίνει στην αγορά, εξομαλύνοντας τις ανισορροπίες και επωμιζόμενο μέρος του κόστους των ανατιμήσεων.

Τέταρτον, και σημαντικότερο, γιατί ο πληθωρισμός είναι ένα ταξικό πρόβλημα που πλήττει κυρίως τα χαμηλά εισοδήματα που έχουν μεγαλύτερη κατανάλωση σε τρόφιμα, στέγαση και μεταφορές. Με το ειδικό βάρος των κατηγοριών αυτών να υπερβαίνει το 50% κατά μέσον όρο στην κατανάλωση των νοικοκυριών, η αύξηση του πληθωρισμού για το φτωχό 1/3 του πληθυσμού ανέρχεται σε 7,3% το τελευταίο 10μηνο, με βάση τις κατηγορίες αυτές.

Συμπέρασμα: ή η νέα φτωχοποίηση θα οδηγήσει σε κοινωνικές εκρήξεις, ή θα πρέπει να αυξηθούν σημαντικά οι μισθοί και οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης για ΑΠΕ, ώστε να μειωθεί η ενεργειακή εξάρτηση της χώρας.