Οι υποσχέσεις των κρατών δεν συμπεριλαμβάνουν τους βασικούς τομείς της ουσιαστικής προστασίας των δασών, της πλήρους απαλλαγής από τον άνθρακα, και της μείωσης των επιδοτήσεων των ορυκτών καυσίμων. Τα περισσότερα κράτη δεν συνόδευσαν τις υποσχέσεις τους με συγκεκριμένες πολιτικές δράσεις. Αν οι υποσχέσεις τους τηρηθούν, τότε τα μοντέλα δείχνουν ότι οδεύουμε σε υπερθέρμανση 1,8oC.
Μετά από πιέσεις της Ινδίας και της Κίνας, το τελικό κείμενο αντί για "σταδιακή κατάργηση" (phase out) του άνθρακα γράφει "σταδιακή μείωση" (phase down). Οι ηγέτες της Κίνας και της Ρωσίας, δύο εκ των μεγαλύτερων ρυπαντών, απουσίασαν από τη σύνοδο. Η Κόστα Ρίκα, η Γαλλία, η Γροιλανδία, η Δανία, η Ιρλανδία, η Σουηδία, η Ουαλία, και το Κεμπέκ προσπάθησαν να δημιουργήσουν μια συμμαχία για την κατάργηση του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, αλλά δεν στηρίχθηκαν από άλλες χώρες. Η Αυστραλία αρνήθηκε να υπογράψει δέσμευση περικοπής των εκπομπών μεθανίου μέχρι το 2030 κατά 30% σε σχέση με αυτές του 2020. Εκατό χώρες την υπέγραψαν.
Η Βραζιλία υπέγραψε συμφωνία πλήρους ανάσχεσης της εκχέρσωσης δασών μέχρι το 2030, αλλά μετά τόνισε ότι εννοούσε μόνο την παράνομη υλοτομία. Η Ινδονησία υπέγραψε την ίδια συμφωνία και λίγο αργότερα δήλωσε ότι δεν θα σταματήσει την οικονομική ανάπτυξη για χάρη της προστασίας των δασών.
Η Ρωσία, η Αυστραλία, η Βραζιλία, και η Σαουδική Αραβία ήταν από τις πλέον αντιδραστικές χώρες στα ζητήματα περικοπής υδρογονανθράκων. Η Αυστραλία, οι ΗΠΑ, και η Κίνα αρνήθηκαν να υπογράψουν δέσμευση παύσης νέων σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με άνθρακα. Οι ΗΠΑ, η Γαλλία, η Γερμανία, και η Κίνα αρνήθηκαν να υπογράψουν δέσμευση για την κατάργηση αυτοκινήτων βενζίνης και ντίζελ μέχρι το 2040.
Οι ανεπτυγμένες χώρες είχαν υποσχεθεί το 2010 ότι από το 2020 θα βοηθούσαν με 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως τις αναπτυσσόμενες χώρες, ώστε αυτές να υιοθετήσουν πράσινες πολιτικές. Η υπόσχεση δεν υλοποιήθηκε ποτέ.
Οδεύουμε με μεγάλη πιθανότητα προς αύξηση κατά 2 ή περισσότερους βαθμούς. Τι σημαίνει αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2oC σε σχέση με τον 1,5oC; Κατά τον οργανισμό World Resources Institute, ο κίνδυνος εξαφάνισης φυτών διπλασιάζεται, ενώ εκείνος των εντόμων τριπλασιάζεται, η μείωση των κοραλλιών αυξάνεται κατά 29%, και οι καύσωνες γίνονται 2,6 φορές συχνότεροι. Δεν πρόκειται για σενάριο φαντασίας. Οι εκπομπές στην ατμόσφαιρα αερίων θερμοκηπίου το 2021 δείχνουν να υπερβαίνουν τη μείωση που προκάλεσε το 2020 η πανδημία. Η πραγματικότητα διαψεύδει τις υποσχέσεις των κυβερνήσεων.
Όλοι οι πρόεδροι και πρωθυπουργοί που μίλησαν στη σύνοδο, χρησιμοποίησαν γλώσσα επικείμενης συντέλειας. Τα έργα τους όμως ήταν ασυνεπή με τους λόγους. Ο κ. Μητσοτάκης μίλησε για απολιγνιτοποίηση της Ελλάδας μέχρι το 2028, αλλά αντιπροτείνει επενδύσεις σε φυσικό αέριο ως "μεταβατικού καυσίμου" με ορίζοντα δεκαετιών. Πρόσφατη έκθεση του οργανισμού Climate Analytics διαπίστωσε ότι το 60% των παγκοσμίων εκπομπών μεθανίου από ορυκτά καύσιμα οφείλονται στο φυσικό αέριο. Το μεθάνιο είναι 85 φορές ισχυρότερο αέριο θερμοκηπίου σε σύγκριση με το διοξείδιο του άνθρακα σε ορίζοντα εικοσαετίας. Προβλέπεται ότι μέχρι το 2030 θα ευθύνεται για το 70% της αύξησης εκπομπών αερίων θερμοκηπίου δοθέντων των σχεδίων εξορύξεων. Ο διευθυντής της Climate Analytics σε συνέντευξή του είπε: "Το φυσικό αέριο είναι ο νέος άνθρακας… Τελικά το αέριο είναι μεταβατικό στο πουθενά".
Εκτιμήσεις του έγκυρου οργανισμού Climate Action Tracker, με βάση τις παγκόσμιες κυβερνητικές πολιτικές της τρέχουσας δεκαετίας ανεβάζουν τη θερμοκρασιακή άνοδο του κλίματος σε 2,4oC . Άλλη μια φορά η πραγματικότητα χλευάζει τις από βήματος διακηρύξεις.
Οι πετρελαϊκές εταιρείες αντιλαμβάνονται ότι οι καιροί αλλάζουν και για τούτο αλλάζουν τη ρητορική, αλλά όχι την πολιτική τους. Η ExxonMobil, η Shell, η BP και άλλες τώρα μιλούν για δραστικές περικοπές των εκπομπών τους με συγκεκριμένους αριθμούς. Αυτό που εννοούν είναι περικοπές εκπομπών κατά την εξόρυξη και τη μεταφορά των υδρογονανθράκων, όχι κατά την καύση τους που είναι και ο κύριος όγκος ρύπανσης. Αυτό ονομάζεται πράσινο ξέπλυμα.
Η δράση για το κλίμα είναι πρωτίστως για τα παιδιά μας και τα παιδιά που θα έλθουν. Ίσως το κυρίαρχο μήνυμα της Cop26 είναι ότι η συζήτηση γι' αυτή τη δράση δεν έχει τελειώσει και ότι οι κυβερνώντες άκουσαν επιτέλους το μήνυμα που επί δεκαετίες η επιστήμη εκπέμπει για το κλίμα, έστω και αν δεν έχουν το ηθικό θάρρος να βγουν από τον μικρόκοσμο της παροδικής εξουσίας τους. Είναι εύκολο να πέσει κανείς στην κατάθλιψη και να εγκαταλείψει. Αλλά τέτοια επιλογή είναι για τους δειλούς. Ήρθε η ώρα για τους νέους να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους και για τους μεμονωμένους πολιτικούς που βλέπουν μακρύτερα να πάρουν πρωτοβουλίες έξω από διεθνείς συμφωνίες και ομοφωνίες δειλίας.
* Ο Γιάννης Α. Φίλης είναι ομότιμος καθηγητής του Πολυτεχνείου Κρήτης
