Η χθεσινή συνέντευξη τύπου του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη μαζί με τον Ολλανδό ομόλογό του Mark Rutte έγινε viral εξ’ αιτίας μιας ερώτησης Ολλανδής δημοσιογράφου που ζει για χρόνια στη χώρα μας: «Πότε επιτέλους θα σταματήσετε να ψεύδεστε για τις επαναπροωθήσεις;».
Το περιστατικό είναι πια γνωστό σε όλους. Η Ingeborg Beugel ρώτησε με ίσως υπέρ του δέοντος επιθετικό ύφος τον πρωθυπουργό γιατί δεν είναι ειλικρινής, συμπληρώνοντας ότι υποτιμά τη νοημοσύνη όλων των δημοσιογράφων του κόσμου. Κατόπιν, απευθύνθηκε στον Ολλανδό πρωθυπουργό ρωτώντας τον αρχικά ποιες κυρώσεις πρέπει να επιβληθούν στην Ελλάδα για τις επαναπροωθήσεις και τον κατηγόρησε οτι αρνείται να δεχθεί πρόσφυγες από την Ελλάδα, χαρακτηρίζοντας την Ολλανδία συνυπεύθυνη για την παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Αξίζει να σταθούμε σε τρία σημεία από την απάντηση του κ. Μητσοτάκη.
Η απάντηση ξεκινά με τη φράση «Καταλαβαίνω ότι στην Ολλανδία έχετε μια κουλτούρα να ρωτάτε ευθείες ερωτήσεις στους πολιτικούς». Η απάντηση δίνει προφανώς την αίσθηση ότι κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει στην Ελλάδα. Και πως θα μπορούσε να είναι διαφορετικά όταν ο εν ενεργεία πρωθυπουργός της χώρας δίνει συνέντευξη ενώπιος ενωπίω στον κ. Χατζηνικολάου και όλη η συνέντευξη έχει σφραγιστεί από μια λέξη: ντολμαδάκια.
Δεύτερο σημείο είναι το ύφος και η φρασεολογία του πρωθυπουργού. Ο πρωθυπουργός, ακόμα κι αν θεώρησε ότι τον προσέβαλε το ύφος της δημοσιογράφου, έχασε τη ψυχραιμία του, ύψωσε τους τόνους, ταύτισε την κριτική στην κυβέρνησή του και τη μεταναστευτική πολιτική που ακολουθεί με προσβολή της χώρας και των Ελλήνων συνολικά.
Από τις πρώτες κιόλας ώρες μετά το περιστατικό ο mainstream τύπος ξεκίνησε να αποθεώνει τον Έλληνα πρωθυπουργό για την «αποστομωτική» του απάντηση απέναντι στην «προκλητική» δημοσιογράφο. Πολλοί επιχείρησαν να παρουσιάσουν τη δημοσιογράφο ως όργανο του εχθρού. Ένας από αυτούς που έφτασαν τόσο μακριά ήταν ο Νίκος Χατζηνικολάου, ο οποίος την χαρακτήρισε φιλότουρκη, εκπρόσωπο των θέσεων του Τσαβούσογλου και φερέφωνό του. Στο ίδιο πνεύμα απαντούσε και σε όσους χρήστες τoυ twitter του ασκούσαν κριτική, φτάνοντας μάλιστα να ρωτήσει χρήστη «Είστε σίγουρα Έλληνας;». Προφανώς, η κριτική και η διαφορετική άποψη είναι κάποιου είδους προδοσία προς τη χώρα. Η στάση αυτή των ελληνικών ΜΜΕ απέναντι στην Ολλανδή δημοσιογράφο καταγγέλθηκε σήμερα από το International Press Institute ως παρενόχληση και παραβίαση της ελευθερίας του Τύπου.
Το τρίτο και τελευταίο στοιχείο είναι πως ο πρωθυπουργός δεν απάντησε στην ερώτηση για τα pushbacks. Για την ακρίβεια, δεν αρνήθηκε ότι συμβαίνουν, υπερασπιζόμενος ταυτόχρονα την σκληρή αλλά δίκαιη, κατά τον ίδιο, μεταναστευτική πολιτική της κυβέρνησής του.
Σήμερα, όλη την ημέρα τα ΜΜΕ παρουσιάζουν ρεπορτάζ για το ποια είναι η Ολλανδή δημοσιογράφος. Πόσα σκυλιά έχει, ποιος τα βγάζει βόλτα, εάν είναι γεροντοκόρη, εάν είχε γκόμενο. Κανένα, από τα μεγάλα τουλάχιστον ΜΜΕ, δεν θεώρησε καθήκον του να κάνει ρεπορτάζ για τα pushbacks. Συμβαίνουν; Υπάρχουν καταγγελίες; Ποιες είναι οι απαντήσεις σε αυτές τις καταγγελίες;
Η mainstream ελληνική δημοσιογραφία δεν είναι προβληματική μόνο γιατί δεν ασκεί έλεγχο στην εξουσία, όπως είναι ο σκοπός της αλλά γιατί αλλοιώνει -ενίοτε επικίνδυνα- τα γεγονότα με βάση τα οποία σχηματίζει άποψη ο πολίτης. Το ζήτημα των pushbacks, των επαναπροωθήσεων είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Το αφήγημα που έχει δημιουργηθεί είναι πως η Ελλάδα κατηγορείται από την Τουρκία, και μόνο από αυτήν, για pushbacks. Η κατηγορία αυτή θεωρήθηκε ως μια επίθεση εναντίον της χώρας, ένα άλλο βέλος στη φαρέτρα της Τουρκίας μετά την εργαλειοποίηση των μεταναστευτικών ροών εκ μέρους της. Κατά συνέπεια, θεωρείτε πως όποιος μιλά για pushbacks κάνει περίπου αντεθνική προπαγάνδα, υιοθετεί τις θέσεις του εχθρού ή είναι κάτι σαν πράκτορας του Ερντογάν ή έστω του Σόρος.
Ο μέσος Έλληνας που ακούει συνεχώς αυτό το αφήγημα και το έχει εν πολλοίς αποδεχθεί, δεν γνωρίζει ότι η συζήτηση για τα pushbacks είναι μια συζήτηση χρόνων. Μια από τις Ελληνίδες πολιτικούς που μίλησαν για το ζήτημα της άτυπης και βίαιης επαναπροώθησης ως πράξη βίας που παραβιάζει το διεθνές δίκαιο και τις διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας ήταν, για παράδειγμα, η Μαρία Σπυράκη ευρωβουλευτής της Νέας Δημοκρατίας το 2017.
Ίσως δεν γνωρίζει ότι τον περασμένο Ιούνιο η Διεθνής Αμνηστία υποστήριξε ότι τα pushbacks και η βία είναι η ντε φάκτο πολιτική της χώρας μας στο μεταναστευτικό. Νωρίτερα, εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες δήλωνε ότι άνθρωποι της Ύπατης Αρμοστείας έχουν οι ίδιοι δει εκατοντάδες περιστατικά ύποπτα να χαρακτηριστούν ως pushback. Ρεπορτάζ με σχετικές καταγγελίες έχουν δημοσιευθεί στους New York Times στις ΗΠΑ, στο Der Spiegel στη Γερμανία, στη LIberation στη Γαλλία, στο δίκτυο Euractiv.
Δεν γνωρίζει ότι ειδικά τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα βρίσκεται μαζί με χώρες όπως η Κροατία και η Πολωνία στο επίκεντρο της συζήτησης και μάλιστα μιας συζήτησης που διεξάγεται στο επίπεδο των κορυφαίων θεσμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η Ευρωπαία Επίτροπος Ylva Johansson έχει επανειλημμένα ζητήσει από την χώρα τη θέσπιση ανεξάρτητου μηχανισμού για να εξετάσει τις καταγγελίες και να παρακολουθεί την κατάσταση στο μέλλον. Τον Σεπτέμβριο η θέσπιση αυτού του μηχανισμού παρουσιάστηκε στην Ελλάδα ως προϋπόθεση για την αποδέσμευση ενός ποσού ενίσχυσης 15 εκ. ευρώ που ζήτησε η χώρα. Τον Οκτώβριο η ευρωομάδα των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έστειλε επιστολή στην πρόεδρο της Κομισιόν η οποία, αφού αναφέρεται σε τουλάχιστον 300 περιστατικά παράνομων εκδιώξεων στην Ελλάδα από τον Ιανουάριο του 2020 έως τον Μάρτιο του 2021, ζητούσε στη συνέχεια να λάβει επιπλέον μέτρα όπως το πάγωμα όλων των κονδυλίων που αφορούν τη μετανάστευση και το άσυλο προς την Ελλάδα, την Πολωνία και την Κροατία μέχρι να ερευνηθούν οι καταγγελίες, οι χώρες αυτές να σταματήσουν τα pushbacks και να συμμορφωθούν με τη διεθνή και ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Εάν δεν είμαστε έτοιμοι –που το εύχομαι- να αποδεχθούμε ότι πολιτικοί διαφόρων εθνικοτήτων και ιδιοτήτων, δημοσιογράφοι διαφόρων εθνικοτήτων και διαφορετικών μέσων και διεθνείς οργανισμοί είναι όλοι μέτοχοι μια ανθελληνικής συνωμοσίας ή όλοι πράκτορες του Ερντογάν, τότε θα πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε ότι κάτι άλλο συμβαίνει.
Αυτό που συμβαίνει είναι ότι, κατά πάσα πιθανότητα, η χώρα μας επιδίδεται σε μια επικίνδυνη και παράνομη πρακτική. Το θλιβερό είναι ότι στη χώρα έχει συμβεί μια μετατόπιση/εκτροπή της συζήτησης περί pushbacks. Η κυβέρνηση, ο mainstream τύπος και μερίδα πολιτών δεν τοποθετείται πια στο εάν κάνει η χώρα pushbacks ή όχι αλλά στο εάν τα κάνει δικαιολογημένα ή όχι. Και σε αυτή τη βάση οργίζεται με τη σχετική συζήτηση. Σε αυτή τη βάση απαντά «Δεν μπορείτε να μας κατηγορείτε για αυτό». «Δεν μπορείτε να μας κατηγορείτε» γιατί η Τουρκία παίζει με τους πρόσφυγες, γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν ανέλαβε τις ευθύνες της.
Η αλήθεια είναι πως η παραδοχή ότι η Ελλάδα κάνει pushbacks ή καλύτερα το αίτημα να διερευνηθούν οι καταγγελίες και να βρεθεί η αλήθεια δεν εξαφανίζει τις ευθύνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις ανεπάρκειές της στη διαχείριση του μεταναστευτικού/προσφυγικού ούτε αθωώνει την Τουρκία για τους εκβιασμούς που επιχειρεί χρησιμοποιώντας ανθρώπινες ζωές. Αυτό είναι ένα δημαγωγικό τέχνασμα αυτών που υποστηρίζουν φωναχτά ή όχι τα pushbacks.
Ούτε με τα pushbacks, ούτε με τον Ερντογάν, ούτε με την ανεπαρκέστατη ΕΕ που δεν μπορεί τόσα χρόνια να εφαρμόσει ένα ελάχιστο πρόγραμμα μετεγκατάστασης.
Η διαχείριση του λεγόμενου μεταναστευτικού/προσφυγικού απαιτεί μεγάλες αλλαγές πολιτικής σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο στη βάση της νομιμότητας, της ανθρωπιάς και της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Προϋποθέτει, όμως, και την αναγνώριση μιας μεγάλης αλήθειας: η μετανάστευση δεν αντιμετωπίζεται, δεν θα μπει ξαφνικά ένα τέλος. Ή όπως είναι ο τίτλος ενός βιβλίου του καθηγητή Δημήτρη Χριστόπουλου «Αν το προσφυγικό ήταν πρόβλημα, θα είχε λύση».
