«Αυτή η Συντακτική Συνέλευση θα μεταμορφώσει τη Χιλή», διαβεβαίωσε η Ελίσα Λονκόν, πανεπιστημιακός, ντυμένη με την παραδοσιακή φορεσιά της φυλής της, αφού ανέβηκε στο βήμα και απηύθυνε χαιρετισμό στο σώμα στη Μαπουδουνούν, τη γλώσσα των αυτοχθόνων Μαπούτσε.

An historic step for indigenous and women’s rights! Elisa Loncon, will lead the drafting of Chile’s new constitution. It is the beginning of a new chapter for Chile - with hope for a profound transformation of the country for the benefit of the people! pic.twitter.com/RhYCZkWik1

— Avaaz (@Avaaz) July 5, 2021

Υπογράμμισε πως το σώμα ενώνει το όνειρο που μοιράζονται όλες οι κοινότητες της Χιλής παρ’ όλες τις διαφορές τους, να αποκτήσουν πρόσβαση σε κοινωνικά δικαιώματα, δικαίωμα στο νερό και στο όνειρο να φροντίζουν τη μητέρα Γη.

Η γλωσσολόγος, που καταλαμβάνει τη μία από τις δεκαεπτά έδρες που είχε οριστεί εκ των προτέρων πως θα δίνονταν σε μέλη αυτοχθόνων φυλών, εξελέγη στο αξίωμα στον δεύτερο γύρο, με τις 96 από τις 155 ψήφους του σώματος, έπειτα από μια πρώτη ημέρα εργασιών που σημαδεύτηκε από διακοπή σχεδόν τριών ωρών, εντάσεις και επεισόδια στο εξωτερικό της παλιάς Βουλής της Χιλής.

Delegates chose Elisa Loncon, a university professor and activist for Mapuche rights, to lead in drafting Chile's new constitution – a dramatic turnaround for the country’s indigenous group that is unrecognized in the current constitution https://t.co/hMqiHAtx21 pic.twitter.com/5vmfFZxgFF

— Reuters (@Reuters) July 4, 2021

Κάποια από τα 155 πρόσωπα που εξελέγησαν για να καταρτίσουν το νέο Σύνταγμα, έπειτα από πολύμηνη κοινωνική αμφισβήτηση, βγήκαν έξω για να απαιτήσουν να αποχωρήσουν οι ειδικές δυνάμεις της αστυνομίας. Ξέσπασαν διαπληκτισμοί με την αστυνομία και αποφασίστηκε να σταματήσει η συνεδρίαση.

Πολλοί από τους αιρετούς φώναξαν στην εκλογοδίκη η οποία επέβλεπε την ορκωμοσία – εντέλει ορκίστηκαν όλα τα μέλη – το σύνθημα: «Ποτέ πια καταστολή!».

"É possível refundar o Chile e construir uma nação plurinacional." Emocionante a fala de @ElisaLoncon, líder indígena do povo mapuche, eleita presidente da Assembleia Nacional Constituinte, que irá construir nova Constituição no Chile. Viva o povo que luta e os povos originários! pic.twitter.com/QN5Q6PmeoD

— Fernanda Melchionna (@fernandapsol) July 5, 2021

«Θέλουμε μια γιορτή της δημοκρατίας, όχι προβλήματα, επομένως θα διακόψουμε προσωρινά τη συνεδρίαση», είπε η Κάρμεν Γκλόρια Βαγιαδάρες, προσθέτοντας ότι αισθανόταν «ανήσυχη».

Αρκετές αψιμαχίες σημειώθηκαν ανάμεσα σε μονάδες αντιμετώπισης ταραχών και κάποιους πολίτες μπροστά στο παλιό κοινοβούλιο.

Η Συντακτική Συνέλευση, που καλείται να καταρτίσει τον νέο θεμελιώδη νόμο σε εννέα μήνες το νωρίτερο, ως δώδεκα το αργότερο, αποτελείται σχεδόν εξίσου από άνδρες και γυναίκες (78-77 αντίστοιχα).

«Είναι η πρώτη φορά που οι πολίτες μπόρεσαν να εκλέξουν σώμα για να καταρτίσει» το νέο Σύνταγμα, υπογράμμισε ο Κλαούντιο Φουέντες, καθηγητής του πανεπιστημίου Ντιέγκο Πορτάλες (UDP).

Τα μέλη της Συντακτικής Συνέλευσης μοιάζουν εξαιρετικά ετερογενή. Στις εκλογές για την ανάδειξή τους επικράτησαν άλλωστε κυρίως ανεξάρτητοι υποψήφιοι, συγκεντρώνοντας το 46% των ψήφων, υποσκελίζοντας υποψήφιους παραδοσιακών κομμάτων. Αποτελούν το 40% των μελών του σώματος.

Για αρκετούς αναλυτές, αυτή η Συντακτική Συνέλευση αντιπροσωπεύει «την αληθινή Χιλή», καθώς ανάμεσα στα μέλη της απαντώνται οικολόγοι, ηγέτες κοινοτήτων, δικηγόροι, καθηγητές, δημοσιογράφοι, οικονομολόγοι, αλλά και νοικοκυρές.

Οι αντιπρόσωποι των παραδοσιακών κομμάτων αποτελούν μειονότητα· καμιά πολιτική δύναμη δεν διαθέτει το ένα τρίτο των ψήφων που απαιτείται για να προβάλει βέτο. Τα άρθρα του υπό κατάρτιση Συντάγματος θα πρέπει να εγκρίνονται με πλειοψηφία δύο τρίτων.

«Υπάρχει πολύ βαθύ ρήγμα ανάμεσα στην κοινωνία και τους θεσμούς, που θέτει υπό αμφισβήτηση τον ρόλο των πολιτικών κομμάτων», αναλύει η Μαρσέλα Ρίος του γραφείου στη Χιλή του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη.

Ανάμεσα στα μέλη της Συντακτικής Συνέλευσης περίπου είκοσι είναι ανάμεσα στους Χιλιανούς που έβγαιναν στους δρόμους στη διάρκεια του κινήματος αμφισβήτησης που ξέσπασε τη 18η Οκτωβρίου 2019.

Με έναυσμα την αύξηση της τιμής του εισιτηρίου του μετρό τις ώρες αιχμής στο Σαντιάγο, η διαμαρτυρία πολύ γρήγορα μεταμορφώθηκε σε κίνημα άνευ προηγουμένου εναντίον των κοινωνικών ανισοτήτων.

Αντιμέτωπα με το εύρος των κινητοποιήσεων, οι οποίες κορυφώθηκαν την 25η Οκτωβρίου 2019 με 1,2 εκατ. ανθρώπους να κατεβαίνουν στους δρόμους του Σαντιάγο, τα πολιτικά κόμματα κατέληξαν σε ιστορική συμφωνία να οργανωθεί δημοψήφισμα για την αναθεώρηση του Συντάγματος. Στην ψηφοφορία, το «ναι» πλειοψήφησε με το 79%.

Πολλοί διαδηλωτές καταγγέλλουν το ισχύον Σύνταγμα, που ψηφίστηκε το 1980, το χαρακτηρίζουν τον σημαντικότερο πυλώνα του νεοφιλελεύθερου συστήματος που επιβλήθηκε επί των ημερών της στρατιωτικής δικτατορίας του Αουγκούστο Πινοτσέτ (1973-1990) και φρένο σε κάθε κοινωνική μεταρρύθμιση.

Η Συντακτική Συνέλευση αποτελεί «αχτίδα ελπίδας», εξηγεί η Ίνγκριντ Βιγένα, δικηγόρος, 31 ετών, ειδικευμένη στη βία κατά των γυναικών.

Στο άλλο άκρο του ιδεολογικού φάσματος, η υποψήφια της λαϊκιστικής δεξιάς Μαρσέλα Κουμπίγιος, πρώην υπουργός της κυβέρνησης του προέδρου Σεμπαστιάν Πινιέρα, η οποία είχε ταχθεί υπέρ του «όχι» στο δημοψήφισμα, θέλει να υπερασπιστεί τις τρεις δεκαετίες δημοκρατίας, κατ’ αυτή «τις καλύτερες στην ιστορία» της Χιλής.

Αφού ολοκληρώσει το έργο της η Συντακτική Συνέλευση, το νέο Σύνταγμα θα υποβληθεί σε νέο δημοψήφισμα μέσα στο 2022. Σε περίπτωση που απορριφθεί, θα παραμείνει σε ισχύ το τρέχον.