Kαθώς ορισμένες κυβερνήσεις εξετάζουν το ενδεχόμενο να στέλνουν αιτούντες άσυλο σε άλλες χώρες για την επεξεργασία των αιτημάτων τους, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες καλεί τα κράτη να μην προβούν σε εξωτερική ανάθεση των υποχρεώσεών τους για την παροχή ασύλου και προστασίας. Η Ύπατη Αρμοστεία προειδοποιεί ότι τέτοιες πρακτικές θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια ανθρώπων που χρήζουν διεθνούς προστασίας.

«Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες παραμένει κάθετα αντίθετη στις πρωτοβουλίες “εξωτερικοποίησης” της διαδικασίας ασύλου κατά τις οποίες οι αιτούντες άσυλο μεταφέρονται αναγκαστικά σε άλλες χώρες. Η “εξωτερικοποίηση” είναι απλώς ένας τρόπος να μετατοπίζονται οι ευθύνες σχετικά με το άσυλο αλλού και να παρακάμπτονται οι διεθνείς υποχρεώσεις. Τέτοιες πρακτικές υπονομεύουν τα δικαιώματα όσων αναζητούν ασφάλεια και προστασία, τους δαιμονοποιούν και τους τιμωρούν, ενώ ενδέχεται να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή τους», δήλωσε η Βοηθός Ύπατη Αρμοστής για θέματα Προστασίας, Gillian Triggs.

«H ειρωνεία είναι ότι, ενώ γιορτάζουμε την 70ή επέτειο της Σύμβασης για τους Πρόσφυγες, γίνονται προσπάθειες να αποδυναμωθούν οι αρχές και το πνεύμα της Σύμβασης. Αντιθέτως, προτεραιότητα θα έπρεπε να δοθεί στην εύρεση αποτελεσματικότερων τρόπων για τη διασφάλιση του καθολικού δικαιώματος αναζήτησης ασύλου και άλλων δικαιωμάτων που προβλέπονται από το διεθνές προσφυγικό δίκαιο.»

Οι προσπάθειες «εξωτερικοποίησης» της διαδικασίας ασύλου συνήθως περιλαμβάνουν τις αναγκαστικές μεταφορές αιτούντων άσυλο σε τρίτα, συχνά αναπτυσσόμενα, κράτη, όπου μπορεί να μην υπάρχουν επαρκείς εγγυήσεις για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ούτε αρκετοί πόροι. Αυτό ενδέχεται να οδηγήσει στην επ’ αόριστον «αποθήκευση» αιτούντων άσυλο σε απομονωμένους χώρους ή σε τιμωρητικές συνθήκες, βλάπτοντας σοβαρά τη σωματική και ψυχική τους υγεία.

«Είμαι πραγματικά απογοητευμένη από το επιχείρημα ότι είναι πιο αποδοτικό οικονομικά να στέλνονται και να φιλοξενούνται αιτούντες άσυλο σε χώρες του παγκόσμιου Νότου. Θεωρώ ότι κάτι τέτοιο είναι ηθικά απαράδεκτο – δεν μπορούμε να βάζουμε ετικέτες με τιμές πάνω στις ανθρώπινες ζωές. Οι πρόσφυγες δεν είναι εμπορεύματα που μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συναλλαγής από τα πλουσιότερα κράτη. Πρόκειται για επικίνδυνη απανθρωποποίηση και πραγματική εκμετάλλευση», προειδοποίησε η κα Triggs.

«Η εξωτερική ανάθεση της διαδικασίας ασύλου εκμεταλλεύεται την ευαλωτότητα τόσο των υπό πίεση αναπτυσσόμενων κρατών όσο και των προσφύγων».

Ενώ οι χώρες μπορεί να συμφωνήσουν να μεταβιβάσουν μεταξύ τους τις ευθύνες για την επεξεργασία των αιτήσεων ασύλου και την παροχή προστασίας, η Ύπατη Αρμοστεία παρατηρεί ότι τέτοιες διμερείς ρυθμίσεις συχνά υπολείπονται κατά πολύ στην πράξη των διεθνών τους υποχρεώσεων.

Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, το κράτος που μεταβιβάζει την ευθύνη είναι επίσης υπεύθυνο να διασφαλίσει ότι οι υποχρεώσεις προστασίας των μεταφερόμενων αιτούντων άσυλο πληρούνται πλήρως από το κράτος υποδοχής. Ορισμένα από τα σχετικά εχέγγυα περιλαμβάνουν την προστασία από την επαναπροώθηση, την πρόσβαση σε δίκαιες και αποτελεσματικές διαδικασίες ασύλου, την υγειονομική περίθαλψη, την απασχόληση, την εκπαίδευση και την κοινωνική ασφάλιση, καθώς και το δικαίωμα στην ελεύθερη κυκλοφορία.

Εάν αυτά τα δικαιώματα δεν κατοχυρώνονται, η χώρα που προβαίνει στη μεταφορά των αιτούντων άσυλο παραβιάζει το διεθνές δίκαιο.

Η Ύπατη Αρμοστεία πιστεύει ότι οι ρυθμίσεις για εξωτερική ανάθεση του ασύλου έρχονται σε αντίθεση με το πνεύμα του Παγκόσμιου Συμφώνου για τους Πρόσφυγες, μέσα από το οποίο 181 χώρες συμφώνησαν να μοιραστούν δίκαια την ευθύνη για την προστασία των προσφύγων.

«Τα εθνικά, μονομερή μέτρα τα οποία, στην πραγματικότητα, αρνούνται την πρόσβαση στην επικράτεια για την υποβολή αιτήματος ασύλου στα σύνορα μιας χώρας και μεταθέτουν την ευθύνη σε άλλους, απειλούν το καθεστώς προστασίας των προσφύγων, το οποίο χαίρει μακροχρόνιου σεβασμού», δήλωσε η κα Triggs.

Η συντριπτική πλειοψηφία, το 85%, των 26 εκατομμυρίων προσφύγων παγκοσμίως φιλοξενούνται γενναιόδωρα σε γειτονικές και αναπτυσσόμενες χώρες, συχνά για πολλά χρόνια όταν οι παρατεταμένες συγκρούσεις εμποδίζουν την επιστροφή τους. Η Ύπατη Αρμοστεία απευθύνει έκκληση να υποστηριχθούν οι χώρες υποδοχής προσφύγων που βρίσκονται ήδη κάτω από υπερβολική πίεση και όχι να επιβαρυνθούν με ακόμα περισσότερες ευθύνες.

«Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι ρυθμίσεις για την εξωτερική ανάθεση του ασύλου δεν αποτρέπουν τους απελπισμένους πρόσφυγες από το να κάνουν ριψοκίνδυνα ταξίδια για να αναζητήσουν ασφάλεια. Αντιθέτως, πρόκειται να μεγεθύνουν τους κινδύνους, να οδηγήσουν στην επιλογή εναλλακτικών οδών και να επιδεινώσουν την πίεση στα κράτη της πρώτης γραμμής», προειδοποίησε η κα Triggs.

Η Ύπατη Αρμοστεία αναγνωρίζει τις προκλήσεις που θέτει το φαινόμενο του αναγκαστικού εκτοπισμού. Ωστόσο, οι ανεπτυγμένες χώρες φιλοξενούν μόνο το 15% των προσφύγων του κόσμου και διαθέτουν επαρκείς πόρους για τη διαχείριση των αιτήσεων ασύλου με ανθρώπινο τρόπο. Η συντονισμένη διεθνής δράση και η παγκόσμια αλληλεγγύη είναι επίσης ζωτικής σημασίας για να μπει ένα τέλος στη βία και τις κρίσεις που αναγκάζουν τους ανθρώπους να τραπούν σε φυγή. Οι μονομερείς απαντήσεις δεν βοηθούν και δεν είναι αποτελεσματικές.