Κάποιοι προοδευτικοί πολίτες, καλών προθέσεων σε γενικές γραμμές, μόλις ακούσουν τη λέξη εξουσία ανατριχιάζουν.
Κάθε τι εξουσιαστικό είναι κατακριτέο γι΄αυτούς. Κάθε δομικό, προφανώς με ιεραρχικό τρόπο, θυμίζει γι’ αυτούς αυταρχισμό. Κάθε έννοια όπως κοινωνικοποίηση, εκδημοκρατισμός, αυτονομία, είναι ευπρόσδεκτη κι ας είναι ασαφής.
Ας δούμε όμως τα πράγματα στην πράξη.
Κάθε εξουσία σημαίνει επιβολή θέλησης, άσχετα με τον τρόπο λήψης απόφασης και ιδιοποίησης ή όχι των κερδών - ωφέλειας.
"Είναι παράλογο να θεωρείς ότι η αρχή της εξουσίας είναι απόλυτα κακή και η αρχή της αυτονομίας απόλυτα καλή. Η εξουσία και η αυτονομία είναι σχετικά πράγματα που οι σφαίρες τους κυμαίνονται μαζί με τις διάφορες φάσεις ανάπτυξης της κοινωνίας" (Φ. Ένγκελς).
Και αυτό σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχει άνευ όρων παράδοση των εργαζόμενων στην οποιαδήποτε εξουσία; Προφανώς όχι. Άλλο η ύπαρξη εξουσίας και άλλο η ασυδοσία με καταπάτηση ωραρίου και αυθαιρεσία στη λειτουργία, όπως προσπαθεί να επιβάλει η κυβέρνηση. Όπως άλλο η συνεχής διεκδίκηση για μείωση της υπερεργασίας και της εκμετάλλευσης.
Και τι γίνεται στους μηχανισμούς του κράτους (στρατό, αστυνομία, δημόσιοι υπάλληλοι); Εδώ κάποιοι θέλουν την πρώτη μέρα της διακυβέρνησης να εκδημοκρατιστούν τα πάντα (τι σημαίνει αυτό;), να μην υπάρχουν τα συμφέροντα της γραφειοκρατίας, να δουλεύουν όλοι υπακούοντας τις πολιτικές εντολές της νέας κυβέρνησης και όχι στους κανόνες που έμαθαν από ιδρύσεως του κράτους. Δεν θέλουν υποχωρήσεις, τακτικές κινήσεις, προκειμένου να επιτευχθεί ο ενδιάμεσος στόχος. Θέλουν αλλαγή συνειδήσεων. Όμως "αυτή χρειάζεται 500 χρόνια". Τους κανόνες δεν τους βάζει η κυβέρνηση, παρά μόνο τους ποσοτικούς (πειθαρχία, κανόνες εργασίας, στόχους) και όχι τους ποιοτικούς (συνείδηση, πολιτικές επιλογές) και οι οποίοι καθορίζονται από την κοινωνία και το μαζικό κίνημα. Η έλλειψη γνώσης δεν υποκαθίσταται από τον ζήλο και τη βιασύνη.
Το κράτος είναι μεν εργαλείο της κυρίαρχης κοινωνικής τάξης αλλά μπορεί να αρχίσει να χρησιμοποιείται για μεγαλύτερο καλό του κοινωνικού συνόλου, τουλάχιστον στις κεντρικές λειτουργίες του και σε βαθμό που επιβάλλει η πίεση των κοινωνικών δυνάμεων. Τον βαθμό υπηρέτησης του συνόλου δεν τον καθορίζουν οι ατομικές πεποιθήσεις των κρατικών λειτουργών αλλά η διπλή πίεση από πάνω (κυβέρνηση) και από κάτω (μαζικό κίνημα). Γι’ αυτό είναι λάθος η επιδίωξη αλλαγής συνειδήσεων (σε πρώτη φάση) των λειτουργών. Προέχει η τήρηση των κανόνων.
"Για να ανακαινίσουμε τον κρατικό μας μηχανισμό πρέπει με κάθε κόστος να ξεκινήσουμε, πρώτα, να μαθαίνουμε και, δεύτερον, να μαθαίνουμε και, τρίτον, να μαθαίνουμε, και μετά να βεβαιωθούμε ότι αυτή η γνώση δεν θα παραμείνει γράμμα νεκρό, ούτε σύνθημα του συρμού". Και αυτά τα έλεγε κάποιος (Λένιν) που βιαζόταν.
Η ανθρωπότητα θέτει στον εαυτό της μόνο τα προβλήματα εκείνα που μπορεί να λύσει, όχι αυτά που θέλει ο καθένας να λύσει. Και μάλιστα χωρίς αντιστροφή της αναγκαιότητας και με σωστές προτεραιότητες. Γιατί τα εμπόδια είναι πάνω από εμάς (στην οικονομική ολιγαρχία και την επιρροή της) και όχι κάτω από εμάς (στον όποιο τυχαίο δημόσιο υπάλληλο). Και στην περίοδο διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, τα σοβαρά εμπόδια ήρθαν πάνω από εμάς και όχι από την πραγματική αδράνεια ή τις μικροαντιδράσεις κάποιων υφισταμένων.
*Ο Ν. Τόσκας είναι πρώην υπουργός, υποστράτηγος ε.α.
