Διάβασα με κατάπληξη ότι οι πρυτανικές αρχές του Πανεπιστημίου Πατρών παραπέμπουν στην επιτροπή δεοντολογίας του ιδρύματος, τους συναδέλφους που προχώρησαν σε συνεργασία με φοιτητικούς συλλόγους στη διεξαγωγή ανοιχτών μαθημάτων στον προαύλιο χώρο του πανεπιστημίου τους. Και γράφω με κατάπληξη όχι μόνο γιατί επρόκειτο για μια συμβολική εκδήλωση, αντίστοιχη με πολλές άλλες που έγιναν τις τελευταίες μέρες σε πολλά πανεπιστήμια της χώρας, όπου τηρήθηκαν όλα τα σχετικά μέτρα προστασίας. Αλλά και γιατί μου φαίνεται αδιανόητο, οι πρυτανικές αρχές ενός ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος να στρέφονται ενάντια σε μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας γιατί ακολουθώντας μια απόλυτα ειρηνική διαδικασία ενταγμένη στους στόχους και στη λογική των θεσμών που υπηρετούν, θέλησαν να θυμήσουν το αυτονόητο: ότι πανεπιστήμιο σημαίνει φυσική παρουσία, σημαίνει ζωντανή σχέση και διάλογο, σημαίνει αλληλεπίδραση.
Ήμουν από εκείνους που εξ αρχής θεώρησαν ως πολύ θετικά τα αντανακλαστικά που επέδειξε η πανεπιστημιακή κοινότητα απέναντι στην πανδημία, και έγραψα και δημόσια για αυτό. Διδακτικό σώμα και φοιτητές προσπάθησαν να χρησιμοποιήσουν ό,τι μέσο είχαν στη διαθέσή τους όλους αυτούς του μήνες, για να αντιμετωπίσουν μια νέα κατάσταση, χωρίς γκρίνιες και μεμψιμοιρίες, και σε μεγάλο βαθμό τα κατάφεραν. Το δημόσιο πανεπιστήμιο απέδειξε ότι μπορεί να προσαρμοστεί σε πολύ δύσκολες συγκυρίες και να εξακολουθήσει το επιστημονικό και εκπαιδευτικό του έργο. Ακόμη και όταν, παρά τις διάφορες εξαγγελίες, οι βοήθειες ήταν ελάχιστες και τα μέσα που διαθέταμε για μια πραγματική εξ αποστάσεως διδασκαλία ήταν σχεδόν ανύπαρκτα.
Kαι πάλι η ταξικότητα
Πέρασαν, όμως, δεκατέσσερις μήνες και τα όρια όλων αυτών των διαδικασιών είναι ορατά. Μας βασανίζει η έλλειψη πραγματικής επικοινωνίας με τους φοιτητές και τις φοιτήτριές μας, η απόσταση της οθόνης του υπολογιστή κι ενός συστήματος που κάθε λίγο και λιγάκι «πετάει» κάποιον ή κάποια «απ’ εξω». Αισθανόμαστε αδύναμοι να κάνουμε τη δουλειά μας, με πενιχρή ηλεκτρονική βιβλιογραφία, με περιορισμένες πηγές στο διαδίκτυο, εφευρίσκοντας λύσεις, μοιράζοντας σκαναρισμένες σελίδες και δανεικά βιβλία, ενώ οι μεταπτυχιακοί και οι υποψήφιοι διδάκτορές μας δεν μπορούν να συνεχίσουν την έρευνα τους, καθώς οι βιβλιοθήκες και τα αρχεία παραμένουν κλειστά. Δεν υπάρχει πανεπιστήμιο χωρίς κοινότητα, χωρίς την αίσθηση της κοινής ζωής, της φυσικής παρουσίας, της ανταλλαγής ιδεών και λόγων. Την ίδια ώρα που τα προβλήματα των φοιτητών, που δεν είχαν δυνατότητα πρόσβασης σε ηλεκτρονικό υπολογιστή (υπήρξαν και αυτοί όσο και αν φαίνεται απίστευτο σήμερα), αποδεικνύουν και πάλι την ταξικότητα του εκπαιδευτικού μας συστήματος και της κοινωνίας μας.
Εκκωφαντική σιωπή
Δεν λέω ότι η απόφαση για την εξ αποστάσεως διδασκαλία ήταν αδικαιολόγητη, το αντίθετο, ούτε ότι ήταν σχέδιο κάποιου σατανικού μυαλού για να διαλύσει το δημόσιο πανεπιστήμο. Την ώρα, όμως, που συζητάμε για τα γυμναστήρια ή τα κέντρα αισθητικής, δεν μπορεί να μην ανακοινώνεται έστω ένας οδικός χάρτης για την πλήρη επαναλειτουργία των πανεπιστημίων, για την ομαλοποίηση των εκπαιδευτικών διαδικασιών στην ανώτατη εκπαίδευση. Και μιλώ για οδικό χάρτη, γιατί κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει τις πραγματικότητες που γεννά η πανδημία, ούτε να αγνοήσει τους υπαρκτούς κινδύνους. Όμως, από την άλλη πλευρά, πώς δικαιολογείται αυτή η εκκωφαντική σιωπή για την τριτοβάθμια εκπαίδευση στο συνεχή λόγο των ιθυνόντων του υπουργείου Παιδείας αναφορικά με το τι μέλλει γενέσθαι στην πρωτοβάθμια ή δευτεροβάθμια; Πώς δικαιολογείται η εξαίρεση του διδακτικού προσωπικού των πανεπιστημίων από την έλλογη απόφαση για τον εμβολιασμό των εκπαιδευτικών της χώρας; Αποτελούν ειδική κατηγορία και γιατί;
‘Οσο τα ερωτήματα αυτά δεν απαντούνται, τόσο και πιο πολύ δικαιολογείται ο φόβος ότι η κυβέρνηση έχει πρόθεση να ανοίξει τα πανεπιστήμια της χώρας όσο το δυνατόν αργότερα και όχι μόνο λόγω της πανδημίας. Η πρόσφατη στάση της στη συζήτηση για τον νόμο αναφορικά με την παρουσία της αστυνομίας στα πανεπιστήμια είναι ενδεικτική: επίδειξη πυγμής, αποφυγή ουσιαστικής συζήτησης, προσφυγή σε μια ρητορική που στη λογική «του νόμου και της τάξης» αρνείται να δει τις ιδιαιτερότητες του συγκεκριμένου χώρου. Η ομόθυμη αντίδραση των πρυτανικών αρχών και της πανεπιστημιακής κοινότητας καταγγέλθηκε ως συντεχνιασμός ή έλλειψη θάρρους, οι προτάσεις που ακούστηκαν έπεσαν όλες στο κενό, με το επιχείρημα ότι πλέον είναι αναγκαία η κυβερνητική παρέμβαση, καθώς οι πανεπιστημιακοί απέτυχαν στα του οίκου τους. Τώρα, φαίνεται ότι στο μυαλό κάποιων υπάρχει η ιδέα ότι τα κλειστά πανεπιστήμια είναι η απαραίτητη συνθήκη, για να περάσουν ή να εμπεδωθούν με όσο το δυνατόν λιγότερες αντιδράσεις και η παρουσία της Αστυνομίας αλλά και οι υπόλοιπες μεταρρυθμίσεις που ετοιμάζονται. Αν ισχύει αυτό δεν είναι μόνο αντιδημοκρατικό αλλά και επικίνδυνο. Δεν είναι θέμα πολιτικής αντιπαράθεσης, ούτε και διαφορετικών αντιλήψεων. Η αδιαφορία για το άνοιγμα των πανεπιστημίων οδηγεί αναπόφευκτα στη διάλυση των εκπαιδευτικών και επιστημονικών λειτουργιών τους. Και ενάντια σε μια τέτοια εξέλιξη πρέπει να στρατευτούμε όλοι διεκδικώντας πλέον το αυτονόητο.
